Otylosc jest zjawiskiem niezwykle czestym w Stanach Zjednoczonych. 1/3 ludzi zyjacych w USA jest otyla. Otylosc odgrywa takze niezwykle istotna role w budzecie zdrowotnym. Kazdego roku wydajemy okolo 68.8 miliardow dolarow na choroby zwiazane z otyloscia. Od kilku lat sprawa otylosci przestala byc tabu. Duzo sie o tym pisze, prowadzone sa szerokie badania na temat leczenia otylosci.
Co to jest otylosc? Generalnie mowiac jest nadmiar wagi odbiegajacy wiecej niz 20 procent od tak zwanej idealnej wagi. Idealna waga jest wyznaczana dla poszczegolnych populacji poprzez instytucje zdrowotne, firmy ubezpieczeniowe oraz rzad na podstawie roznych kryteriow takich: wzrost, rasa, umieralnosc, zachorowalnosc. Wlasciwie tak zwane pojecie "idealnej wagi" jest bardzo plynne. Dla firmy ubezpieczeniowej bedzie to waga, przy ktorej wystepuje najmniejsza zachorowalnosc i smiertelnosc, natomiast dla rzadu bedzie to przecietna waga danej populacji dostosowana do wzrostu. Obecnie zamiast tak zwanej wagi idealnej uzywa sie wskaznika, ktory nazywa sie BMI (body mass index) czyli wskaznik masy ciala. Wszystkie liczace sie badania i opracowania uzywaja tego wskaznika jako podstawowego do diagnozy i leczenia, a wiec i ja bede sie nim poslugiwal.
BMIoblicza sie z rownania:
BMI= (waga w funtach) : (wysokosc w calach podniesiona do kwadratu) i calosc tego rownania pomnozona przez 703.1. W USA srednia dla mezczyzn wynosi 22.5 dla kobiet 22.4. Zachecam panstwa do obliczenia tego wskaznika dla siebie przed czytaniem dalszej tresci tego artykulu. BMI pomiedzy 20-25 jest zwiazany generalnie z tak zwana zdrowa waga, BMI 27.5 jest zwiazany z 120 nadwaga i uwazany jest jako srednia otylosc. Natomiast BMI powyzej 30 jest zwiazany z powazna otyloscia.
Do oceny otylosci czesto uzywamy nastepnego pomiaru, ktorym jest wskaznik stosunku obwodu talii do obwodu ud. Zachecam do dokonania tego pomiaru (pomiar talii czyli brzucha otrzymuje sie poprzez mierzenie obwodu brzucha w srodku pomiedzy lukiem zebrowym i miednica, natomiast uda mierzy sie ponizej posladkow w miejscu, gdzie mozna wymacac guzy kosci udowych). Okazuje sie ten stosunek jest bardzo istotny. Nie tylko ogolna nadwaga, ale takze rozlozenie tej nadwagi w poszczegolnych partiach ciala ma znaczenie na zwiekszenie ryzyka chrob zwiazanych z otyloscia. Tak zwana centralna otylosc (zlokalizowana glownie na brzuchu) jest bardziej niebezpieczna. Stosunek obwodu talii do ud wiekszy niz 0.8 dla kobiet i 0.9 dla mezczyzn jest zwiazany z czestszym wystepowaniem chorob zwiazanych z otyloscia.
Czy otylosc jest szkodliwa? Zdecydowanie tak. Otylosc jest choroba. To nie tylko sprawa tego jak wygladamy czy jak sie czujemy. Ostatnie studia (glownie na amerykanskich pielegniarkach) wykazaly, ze fakt bycia otylym, a dokladnie posiadanie wskaznika BMI wiekszego niz 27 jest zwiazane ze zwiekszona smiertelnoscia i zachorowalnoscia, czyli jednym slowem osoby otyle zyja krocej i wiecej choruja. Wiecej, okazalo sie, ze im wiecej wazymy (czyli im wyzszy jest nasz wskaznik BMI), tym smiertelnosc wzrasta. Powodem wzrostu smiertelnosci jest fakt, ze otylosc jako choroba jest zwiazana z czestszym wystepowaniem innych chorob, ktore skracaja nasze zycie. I tak, jezeli ktos jest otyly, ma kilkakrotnie zwiekszona szanse na zachorowanie na cukrzyce w wieku dojrzalym. Wiecej, otyly pacjent z cukrzyca ma szanse na wyleczenie swojej cukrzycy tylko poprzez diete i redukcje wagi. Sprawa otylosci w cukrzycy staje sie obecnie niezwykle istotna, poniewaz wiekszosc lekow uzywanych dotychczas przy leczeniu cukrzycy (insulina, sulfonylurea) doprowadza do zwiekszenia wagi, co z kolei moze nasilic cukrzyce. Nowa generacja lekow (Precose, Glucophage), ktore nie zwiekszaja wagi moze okazac sie niezwykle uzyteczna jezeli uzyta umiejetnie dla otylych cukrzykow.
Otyli ludzie choruja czesciej na nadcisnienie. Obserwacja otylych ludzi w malym miasteczku Framingham pokazala 10-krotnie zwiekszona zapadalnosc na nadcisnienie wsrod tej populacji. Podobnie jak z cukrzyca, dla ludzi z nadcisnieniem redukcja wagi doprowadza do redukcji pomiarow cisnienia krwi. Ludzie otyli czesciej zapadaja na chorobe niedokrwienna miesnia sercowego, maja wiecej zawalow miesnia sercowego. Wysoki poziom cholesterolu jest zwiazany z otyloscia. Powrot do idealnej wagi pozwala srednio na zredukowanie cholesterolu o okolo 10-15 procent. Uklad oddechowy jest takze dotkniety przez otylosc. Otylosc powodujke utrudniona wentylacje pluc, szczegolnie w nocy. Schorzenia znane jako sleep apnee ( zatrzymanie oddechu w nocy czesto zwiazane z chrapaniem) doprowadza do niedotlenienia, ciaglego zmeczenia w ciagu dnia i w efekcie do niewydolnosci miesnia sercowego.
Niektore nowotwory wystepuja czesciej u ludzi otylych. Rak macicy i piersi rozwija sie okolo 2 razy czesciej u kobiet z otyloscia. Ludzie otyli umieraja czesciej z powodu raka jelita grubego, odbytu, prostaty, woreczka zolciowego i jajnikow. Kamienie zolciowe wystepuja czesciej u ludzi otylych. Takze zwyrodnienia stawow (szczegolnie kolan, biodra, kregoslupa) sa czestsze u otylych.
Odpowiedz na pytanie dlaczego tyjemy jest skomplikowana. U niewielkiej ilosci otylych (prawdopodobnie ponizej 10%) otylosc jest spowodowana inna pierwotna choroba. Do najczestszych naleza niedoczynnosc tarczycy, choroby nadnerczy i przysadki. Wczesne zdiagnozowanie i wyleczenie tych chorob wyleczy jednoczesnie otylosc. W wiekszosci przypadkow otylosc jest zwiazana z genetycznym dziedziczeniem i tak zwanym czynnikiem srodowiskowym. Otylosc jest dziedziczna w 64-88 procentach. Czynniki srodowiskowe, ktore doprowadzaja do otylosci to glownie dieta, nawyki i brak aktywnosci fizycznej. Ludzie jako rasa sa sklonni do otylosci. Jest to najprawdopodobniej pozostalosc po przodkach. Nasz osrodek sytosci w mozgu byl nastawiony na kumulowanie tluszczu w sytuacji dobrobytu, poniewaz prawie zawsze po dobrobycie wystepowaly okresy glodu, podczas ktorych zmagazynowany tluszcz byl zuzywany. W obecnych latach, szczegolnie w USA nie cierpimy na brak pokarmow, a nasze centrum kontroli nadal preferuje magazynowac na zle czasy i … tyjemy. Najczesciej wiec nasza otylosc jest wynikiem spozywania za duzej ilosci kalorii i jej nieprawidlowego zuzytkowania (brak ruchu fizycznego), co jest polaczone z dziedziczonymi sklonnosciami.
Otylosc jest wiec choroba, ktora skraca nasze zycie, czyni nas bardziej chorymi i wymaga leczenia. Leczenie powinno byc przeprowadzone przez lekarza, ktory potrafi zidentyfikowac inne choroby powodujace wtornie otylosc, potrafi oszacowac ryzyko i wdrozyc wlasciwe leczenie. Leczenie polega na odpowiedniej diecie, zmianie nawykow, zwiekszeniu wysilku fizycznego i jezeli to nie skutkuje, zastosowaniu lekarstw lub zabiegow chirurgicznych.
Dieta jest podstawa leczenia. Nadmiar pokarmu przeksztalca sie w tluszcz i odklada w naszych tkankach. Aby stracic jeden funt tluszczu nalezy spalic 3,500 kalorii. Wiekszosc ludzi potrafi obnizyc swoja wage okolo 1-2 funtow na tydzien, poprzez zmniejszenie spozycia kalorii do 1,200-1,500. Obnizajac spozycie srednio o 500 kalorii dziennie spozywamy tygodniowo 3,500 kalorii mniej i w efekcie tracimy jeden funt wagi. Dieta powinna byc zawsze zbalansowana i najlepiej ustalic ja ze swoim lekarzem lub dietetykiem.
Bardzo wazne jest zmienienie zlych nawykow spozywania posilkow, co pozwala samo przez sie na znaczne ograniczenie kalorii. Do najbardziej szkodliwych nawykow naleza: jedzenie w barach szybkiej obslugi (fast food restaurant), jedzenie pomiedzy posilkami, szybkie spozywanie posilkow, uczestniczenie w innych aktywnosciach podczas jedzenia (radio, muzyka, TV, ksiazka), co nie pozwala na kontrolowanie ilosci spozywanego pokarmu. Jedzenie tylko przy stole preferuje mniejsze spozycie kalorii.
Aktywnosc fizyczna jest nieodlaczna czescia procesu utrzymywania lub utraty wagi. Najlepsze cwiczenia to jogging, plywanie, spacery w srednim natezeniu okolo 30-60 minut dziennie. Na przyklad, osoba ktora wazy 200 funtow i nie zmienia swojej diety, natomiast zaczyna szybkie spacery na dystansie 1½ mili codziennie, straci okolo 14 funtow w ciagu roku.
Nastepna opcja w leczeniu otylosci sa lekarstwa na otylosc. Obecnie zatwierdzone lekarstwo w USA to Phentermine, fenfluramine i dexfenfluramine. Lekarstwa te dzialaja na nasz mozg i powoduja uczucie sytosci, zapobiegaja napadom glodu, zmniejszaja nasz apetyt, w efekcie powoduja utrate wagi. Kandydatami do leczenia sa osoby, ktore nie potrafily uzyskac idealnej wagi poprzez diete, modyfikacje zachowania, cwiczenia i ktorych BMI jest wiekszy od 30. Sa one bardzo skuteczne. Wiekszosc leczonych osob stosujaca rozne kombinacje tych lekow razem z dieta i cwiczeniami fizycznymi traci szybko na wadze. Tak jak wszystkie lekarstwa maja one swoje efekty uboczne i przeciwskazania. Moga byc zapisane tylko przez lekarza (naleza do substancji kontrolowanych). Pacjent musi byc monitorowany przez lekarza co miesiac. Najczestsze efekty uboczne to zaburzenia snu, suche usta, zmeczenie lub pobudzenie. Najgrozniejszym efektem ubocznym jest nadcisnienie plucne, ktore jest bardzo rzadkie (kilkanascie do kilkudziesieciu przypadkow na milion leczonych), ale moze miec istotny wplyw na nasze zdrowie.
Dla osob bardzo otylych ( BMI powyzej 40) zabiegi operacyjne takie jak zmniejszenie zoladka albo wylaczenie petli jelitowych sa polecane i zwykle skuteczne.
Sumujac, otylosc jest choroba zwiekszajaca smiertelnosc i zachorowalnosc i wymaga leczenia. Powinno ono byc prowadzone i nadzorowane przez lekarza. Obecna medycyna oferuje nowe lekarstwa, ktore moga byc pomocne w dodatku do konwencjonalnych metod takich jak dieta, modyfikacja zachowania i cwiczenia fizyczne.
Praktyczna rada, ostrzegam Panstwa przed "cudownymi" lekami i dietami z niesprawdzonych zrodel. Nie wynaleziono jeszcze cudownej pigulki na otylosc. Utrata wagi to ciezka praca i wspolpraca ze swoim lekarzem.
