Akty przemocy fizycznej w rodzinie wobec dzieci, wspolpartnerow czy osob starszych zdarzaja sie na calym swiecie. Maja one miejsce we wszystkich kulturach, rasach i klasach spolecznych, niezaleznie od poziomu wyksztalcenia czy wysokosci dochodow.
Znecanie sie fizyczne i psychiczne nad zona, dziecmi lub rodzicami jest przestepstwem, zarowno w ustawodawstwie polskim jak i amerykanskim. Jest to najczesciej wystepujace, ale stosunkowo rzadko ujawniane przestepstwo w Stanach Zjednoczonych. Sposrod kobiet, ktore wczesniej sa maltretowane fizycznie przez swoich mezow lub partnerow az 40% pada nastepnie ofiara zabojstwa.
Przemoc wobec dzieci
Jest to najczesciej wystepujaca przyczyna zranien, a nawet i smierci u dzieci. Znecanie sie wobec dzieci przybiera rozmaite formy. Niektore dzieci sa fizycznie maltretowane, uderzane, kopane, przypalane, spychane ze schodow, wieszane. Inne - sa ofiarami znecania seksualnego, kazirodztwa, molestowania albo pornografii. Wiele dzieci cierpi z powodu zaniedbania, kiedy rodzice czy tez opiekunowie lekcewaza ich potrzeby, zaprzeczaja, ze sa one istotne i wazne, odmawiaja im milosci, nie sa chetni aby sie nimi opiekowac, albo je po prostu opuszczaja. Dzieci cierpia kiedy rodzice je atakuja, kiedy wypowiadaja slowa raniace, obnizaja poczucie wlasnej wartosci, kiedy nie potrafia sprostac zbyt wysokim oczekiwaniom rodzicow.
W domach, w ktorych przemoc ma miejsce, dzieci nie zawsze sa bite; tylko 33% mezczyzn, ktorzy bija swoje partnerki bije takze i dzieci. Sa one jednakze swiadkami przemocy: widza, slysza, czuja lek i niepokoj, moga czuc sie winne, ze nie umialy obronic matki albo ze sa przyczyna zaistnialej sytuacji. Dzieci bitych i maltretowanych psychicznie kobiet, a szczegolnie synowie, moga z duzym prawdopodobienstwem rozwinac cechy swoich ojcow, ktore w przyszlosci beda prowadzic do rozbicia i destrukcji ich zwiazkow z kobietami; powtorzy sie wiec sytuacja, ktorej byli swiadkami w swoim dziecinstwie. Kiedy kobieta jest bita, jej dzieci takze moga byc bite lub zaniebywane w okresie kiedy ona probuje sobie radzic ze swoim nieszczesciem.
Dzieci bitych kobiet moga skarzyc sie na fizyczne dolegliwosci, oslabienie ostrosci sluchu, czasem i zaburzenia mowy. Czesto maja niskie wyobrazenie o sobie, male poczucie wlasnej wartosci, trudnosci w komunikowaniu sie z innymi dziecmi, chlopcy bywaja bardziej agresywni niz ich rowniesnicy i ujawniaja wiecej zaburzen zachowania. Dzieci z domow gdzie stosuje sie przemoc sa czesto depresyjne, zaleknione, nie maja apetytu, maja klopoty ze snem. Zawsze kiedy matka jest ofiara przemocy, jej dzieci cierpia rowniez w mniej lub bardziej otwarty sposob.
Przemoc wobec osob starszych
Jest to kategoria osob, ktore z racji wieku sa bardzo zalezne od otoczenia. Czesto sie zdarza, ze sa one ofiarami naduzyc finansowych, pozbawiane srodkow do zycia, bywa takze, ze sa one bite i glodzone, pozbawione mozliwosci kontaktu z przyjaciolmi i niezdolne do poszukiwania pomocy.
Przemoc wobec kobiet
Statystyki dowodza, ze w Stanach Zjednoczonych w ciagu roku trzy do czterech milionow kobiet pada ofiara przemocy w swoim domu. Przemoc wobec partnera to nie tylko bicie. Przybiera ona rozmaite formy: czasami jest proba niejako zawladniecia druga osoba, zdominowania jej, uzyskania kontroli nad nia. Osiagane jest to na przyklad poprzez izolowanie jej od przyjaciol, rodziny i znajomych, zabranianie podjecia pracy zawodowej, znecanie sie slowne, obnizanie poczucia wlasnej wartosci, ponizanie, publiczne osmieszanie, grozenie, zawstydzanie, uniemozliwianie dostepu do konta bankowego, pozbawianie jej pieniedzy, pozbawianie jej mozliwosci korzystania ze srodka transportu. Nierzadkie sa takze przypadki emocjonalnej przemocy, seksualne wykorzystywanie lub zmuszanie do aktow, ktore nie sprawiaja partnerce przyjemnosci. Ograniczenia ekonomiczne i uzaleznienie tego rodzaju, a takze odciecie partnerki od oparcia w rodzinie czy przyjaciolach czesto ida w parze z fizycznym znecaniem sie i skladaja sie na sytuacje przemocy. Do charakterystycznych cech znecania sie ekonomicznego nalezy poczucie silnej kontroli osoby znecajacej sie nad osoba uzalezniona, nad tym jakie przedmioty ona nabywa, w jaki sposob zaspokaja swoje najpilniejsze potrzeby, jakie artykuly zywnosciowe czy odziezowe ona kupuje. Tego typu kontrola oznacza pozbawienie mozliwosci dysponowania finansami, a w zwiazku z tym ograniczenie mozliwosci ucieczki czy wyrwania sie z sytuacji przemocy. Kobieta w takim zwiazku przezywa upokorzenia, jest zmuszona prosic o najmniejsze sumy pieniedzy w celu zrobienia zakupow.
Znecanie sie emocjonalne ma na celu podkopanie wiary we wlasne sily. Partner sprawia, ze kobieta czuje sie stale winna i bezwartosciowa, w koncu zaczyna wierzyc, ze jest osoba bezwartosciowa, co daje mezczyznie prawo znecania sie nad nia. Prowadzi to do sytuacji "zamknietego kola"; zdarza sie, ze mezczyzna oskarza kobiete o winy za ktore ona w zadnym wypadku nie jest odpowiedzialna. Na przyklad mowi: "gdybys mnie kochala, to pozwolilabys mi pic, bo wiesz, ze to lubie" albo: "nie mialabys nic przeciwko temu, ze spotykam sie z pania X, dlatego, ze ona jest prawdziwa kobieta" itd.
Do jednego z najczestszych sposobow znecania sie nad kobietami nalezy gwalt malzenski. Do niedawna nie byl scigany prawem, nie byl okreslany mianem przestepstwa kryminalnego, od kilku lat jest juz tak traktowany. W sytuacji, w ktorej kobieta jest ofiara znecania sie seksualnego, czuje sie traktowana jak przedmiot seksualny; zmuszana jest do udzialu w aktach seksualnych, ktore sama uwaza za niewlasciwe, obrzydliwe, czuje sie w nich niezrecznie.
Forma izolacji spolecznej przejawia sie w sytuacjach, w ktorych kobieta ma narzucone co moze, a czego nie moze robic, z kim moze, a z kim nie wolno jej sie widywac (czesto obejmuje to najblizsza rodzine i przyjaciol). Izolacja tego typu sluzy zwiekszeniu kontroli nad partnerka; czesto posuwa sie tak daleko, ze wyraza sie w okreslaniu magazynow, ktore wolno kobiecie czytac lub wlasciwych dla niej programow telewizyjnych.
Kontrola i dominacja sa glownymi celami znecania sie nad partnerka, a gniew i ponizenie prawie zawsze towarzysza sytuacji znecania sie. Kobieta jest ofiara przemocy, kiedy jej partner nieustannie powtarza jej, ze jest ona "mniej niz czlowiekiem", ze "jest nic nie warta", ze "jest glupia, nieatrakcyjna, niepociagajaca, niezdolna do samodzielnego zycia". W rezultacie takiego nierzadko wieloletniego "prania mozgu" kobieta zaczyna wierzyc, ze nie jest mozliwe jej samodzielne funkcjonowanie poza zasiegiem znecajacego sie nad nia partnera, ze nie jest w stanie zyc bez niego, ze jest nikim, ze jest naturalne, ze stala sie jego ofiara, bo na nic lepszego nie zasluguje i na nic ja nie stac. Poniewaz jest najczesciej odcieta od reszty swiata, nie ma przyjaciol, znajomych, rodzina sie do niej odwrocila albo ona sama przerwala relacje, jej szanse na otrzymanie pomocy sa bardzo nikle.
Kobiety sa poza tym tak zawstydzone swoja sytuacja, ze obawiaja sie ja ujawnic przed obcymi, chcialyby ja utrzymac w tajemnicy przed calym swiatem, obawiaja sie czasami takze reakcji partnera, jego zemsty.
Innym powodem milczenia na temat przemocy jest zludzenie kobiet, ze partner sie zmieni. Sprawca przemocy ma bowiem niekiedy dwie twarze. Bywa czasami i tak, ze po akcie przemocy potrafi przeprosic, dac kwiaty, obiecywac poprawe. Jest to podstawa do zywienia zludzen, ze mezczyzna sie zmieni, ze cos sie poprawi, podobnie jak w przypadku partnerek alkoholikow. Tymczasem sa to tylko zludzenia, dlatego, ze sytuacja nie tylko bedzie sie powtarzac, ale przybierac coraz grozniejsze formy.
Kim sa sprawcy przemocy?
Pochodza ze wszystkich ras i klas spolecznych, wyznaja rozmaite religie, maja rozny poziom wyksztalcenia i dochodow. W wiekszosci przypadkow potrafia powstrzymac sie przed przemoca kiedy sa z przyjaciolmi czy innymi poza rodzina osobami. Zazwyczaj maja tradycyjne przekonania dotyczace rol seksualnych i rodzicielskich. Sa skoncentrowani na sobie, nie potrafia sie wczuc w sytuacje drugiej osoby. Wiekszosc tych mezczyzn nie jest chora psychicznie; traktowanie ich jako chorych usprawiedliwia ich i uwalnia od poczucia odpowiedzialnosci.
Alkoholizm czy naduzywanie narkotykow nie jest przyczyna stosowania przemocy; jednakze wplyw tych srodkow nasila agresywne zachowanie. Przesladowcy zazwyczaj zaprzeczaja oczywistym faktom, nie maja poczucia co zrobili ofierze przemocy, pomniejszaja znaczenie i powage zaistnialych incydentow. Konfrontacja wyzwala w nich tendencje do obwiniania partnerki za jej rzekomo prowokacyjne zachowanie.
Niestety, poszukiwanie pomocy moze byc najtrudniejszym aspektem problemu dla bitej kobiety; powodem jest lek, wstyd, bardzo ograniczone mozliwosci finansowe. W przypadku naszych rodaczek sytuacja jest ponadto skomplikowana przez bariere jezykowa, a niektorych przypadkach - przez nie uregulowana sytuacje imigracyjna. Tymczasem w praktyce mozliwosci dzialan kobiety sa znacznie szersze niz chcialby to widziec sprawca przemocy: gdy wspolmalzonek jest legalnym rezydentem lub obywatelem, ktory zaniechal lub zaniedbal zlozenia petycji o swoja malzonke, moze ona sama tego dokonac we wlasnym imieniu nie liczac na partnera i nie bedac na jego lasce.
Jak bronic sie przed przemoca?
W Stanach Zjednoczonych istnieje prawo chroniace ofiare przemocy. Najlepiej jest nie wahac sie i szukac pomocy: na przyklad w policji, w sytuacji kiedy partner podnosi na nia reke, kiedy sie awanturuje, niszczy przedmioty, kiedy grozi jej. W sytuacji, gdy mezczyzna uniemozliwia dostep do telefonu i wezwanie pomocy, nalezy sprobowac uciec z domu i zadzwonic po policje z domu sasiada, z najblizszego aparatu telefonicznego, po czym zaczekac na policje na zewnatrz i dopiero z pomoca wrocic do domu. Najlepiej w takiej sytuacji pozwolic sprawce przemocy zaaresztowac, podpisac nakaz aresztowania. Stowarzyszenie Amerykansko-Polskie przetlumaczylo forme, ktora policja wrecza kobiecie w sytuacji przemocy. Jest to mianowicie forma wyjasniajaca prawa ofiary przemocy, mozliwosci jej dzialania i zrodla pomocy. Kiedy sprawca przemocy zostaje aresztowany, otrzymuje informacje, ze nie wolno mu sie zblizyc do domu i do osoby nad ktora sie pastwil przez 72 godziny. To prawo daje kobiecie mozliwosc spokojnego zastanowienia sie co nastepnie zrobic, ewentualnie umozliwia poszukanie bezpiecznego miejsca, ponadto daje ofierze przemocy czas na zastanowienie czy bedzie chciala zlozyc skarge kryminalna przeciwko swojemu partnerowi czy tez zechce poszukiwac cywilnego nakazu ochrony; w tym czasie kobieta moze takze skontaktowac sie z nasza agencja, by otrzymac bardziej szczegolowe informacje o roznicy pomiedzy cywilnym a kryminalnym nakazem ochrony.
Nakaz ochrony jest nakazem sadowym , ktory zabrania sprawcy przemocy zblizania sie do miejca zamieszkania i miejsca pracy osoby, nad ktora sie pastwil, nie wolno mu takze grozic ofierze, dzwonic do niej, zastraszac jej, ograniczac jej wolnosci osobistej. Nakaz ochrony gwarantuje kobiecie tymczasowe prawo do pozostania w miejscu zamieszkania. Nakaz ochrony mozna uzyskac w trakcie procesu kryminalnego, w trakcie sprawy rozwodowej lub innej sprawy cywilnej; mozna to zrobic poprzez zlozenie petycji w sadzie cywilnym przez adwokata. Mozna starac sie o nakaz ochrony w imieniu wlasnym, a takze w imieniu niepelnoletnich dzieci lub osob niepelnosprawnych.
Stowarzyszenie Amerykansko - Polskie udziela pomocy ofiarom przemocy w roznorodnych formach. Przedze wszystkim udziela pelnej informacji na temat prawa w stanie Illinois, ktore chroni ofiare i ktore nazywa przemoc przestepstwem kryminalnym. Nastepnie probujemy odbudowac wiare we wlasne sily, dodac otuchy i nadziei, pokazac, ze kobieta moze podjac niezalezne zycie, ze sa ludzie, ktorzy chca jej ofiarowac pomoc, ze bedzie w stanie znalezc prace i utrzymac sie sama, ze przyjaciele chetnie do niej wroca, jesli ona tego pragnie, ze rodzina z pewnoscia nie odtraci jej i zrozumie jej sytuacje, ze nie musi sie obawiac. Nasza agencja probuje takze tlumaczyc, ze sprawca przemocy nie jest bezkarny, ze prawo go dosiegnie, ze nie moze on traktowac swej partnerki w taki sposob jak dotychczas nie ponoszac za to odpowiedzialnosci prawnej. Kobieta ma prawo starac sie o alimenty niezaleznie od decyzji o rozwodzie; moze bowiem otrzymywac zarobki meza bezposrednio od pracodawcy.
Jezeli ofiara przemocy jest gotowa na niezalezna zycie Stowarzyszenie jest w stanie zaofiarowac bezplatna pomoc prawna potrzebna do uzyskania rozwodu czy alimentow. Mozemy takze pomoc w zaplaceniu za pierwszy miesiac kosztow wynajmu nowego mieszkania, zalatwieniu pracy, szkoly dla dzieci. Agencja umozliwai takze spotkanie z kobietami, ktore byly kiedys w podobnej sytuacji. Ten system wsparcia, mozliwosc wymiany doswiadczen, pomoc w usilowaniach dochodzenia do niezaleznosci jest bardzo waznym czynnikiem w podejmowanych przez ofiare przemocy probach budowania nowego zycia.
W Zrzeszeniu Amerykansko Polskim nasi klienci moga otrzymac wieloraka pomoc w sytuacjach stosowania przemocy. W dziale socjalnym autorka tego artykulu zajmuje sie programem dla kobiet bedacych ofiara przemocy. Pani Ewa Huzior prowadzi w tym dziale program dla mezczyzn, ktorzy sa sprawcami przemocy. W ramach Zrzeszenia funkcjonuje oddzial leczenia uzaleznienia alkoholowego. Jakkolwiek alkohol nie wyzwala przemocy, niemniej jednak ja nasila, dlatego jest istotnym czynnikiem utrudniajacym rehabilitacje mezczyzny, ktory nauczyl sie kontrolowac otoczenie stosujac przemoc, budzac w ofierze lek i poczucie zagrozenia.
Zrzeszenie Amerykansko Polskie ma dwa biura: polnocne miesci sie przy 3834 N. Cicero; tel. 773-282- 8206, wew. do pani Anny Zadeckiej - 313, do pani Ewy Huzior - 314. Biuro na poludniu miasta miesci sie przy ulicy 4327 S. Richmond; tel. 773-254-4444.
