Alergie sa immunologicznie wytwarzanymi reakcjami na obce antygeny (alergeny), ktore powoduja zapalenie tkanek i dysfunkcje narzadow. Alergia moze byc reakcja lokalna (ograniczona) albo ogolnoustrojowa (systemowa).
Skora i uklad odechowy sa organami najczesciej dotknietymi przez choroby alergiczne. Wstrzas anafilaktyczny ( Anaphylaxis) i choroba posurowicza ( Serum sickness) sa systemowymi, bardzo niebezpiecznymi formami alergii.
Choroby alergiczne mozna podzielic:
1. z uwagi na immunologiczny mechanizm powstawania,
2. organy zajete
3. zrodlo i charakter alergenow
Atopia jest terminem klinicznym zarezerwowanym dla grupy atopowych chorob takich jak: alergic rhinitis (katar sienny), alergic astma (astma alergiczna), atopic dermatitis (alergiczne zapalenie skory) i alergic gastroenteropathy - alergiczny niezyt zoladka i jelit. Atropia - to wrodzona zdolnosc do latwego i szybkiego powstawania IgE przeciwcial (u pewnych osob) do alergenow znajdujacych sie w powietrzu i w pozywieniu. Czynnik genetyczny, czyli rodzinne przekazywanie sobie zdolnosci do powstawania przeciwcial po kontakcie z alergenem odgrywa tutaj zasadnicza role.
Anaphylaxis - wstrzas anafilaktyczny wyzwala reakcje IgE przeciwcial z alergenami i uwalnianie mediatorow z komorek mostocytowych, co prowadzi do systemowej anaphylaksji - stanu bardzo niebezpiecznego i potencjalnie zagrazajacego zyciu; wymaga on natychmiastowej medycznej interwencji. Charakteryzuje sie spadkiem cisnienia, zapascia z powodu rozszerzenia naczyn, skurczem miesni drzewa oskrzelowego, miesni przewodu pokarmowego i macicy, pokrzywka (urticaria) albo obrzekiem naczyniowym (angioedema). Urticaria - pokrzywka i obrzek naczyniowy (angioedema) sa skornymi formami anaphylaksji (anaphylaxis), generalnie lagodnymi, chyba ze obrzek jest rozlegly, powoduje niedroznosc krtani i towarzyszy mu niedocisnienie.
Alergeny najczesciej powodujace anaphylaksje sa to leki, trucizny, jady insektow i pozywnienie. Klinicznie opozniona nadwrazliwosc na alergeny przy pomocy IgG i IgM przeciwcial mozna podzielic na: Serum sickness, hypersensitivity pneumoniti,Arthus reaction.
W niniejszym artykule chcialabym przyblizyc Panstwu alergie, ktore sa czestymi chorobami spotykanymi zarowno u dzieci jak i u doroslych, kobiet i mezczyzn.
Alergia rhinitis jest jedna z najczesciej spotykanych chorob przewleklych w Stanach Zjednoczonych. Na katar alergiczny choruje co piaty Amerykanin. Ogolem na alergie choruje okolo 40 milionow osob w Stanach Zjednoczonych. Zachorowalnosc na choroby alergiczne wciaz rosnie. Aczkolwiek katar alergiczny jest rzadko choroba zagrazajaca zyciu, to dolegliwosc ta jest wielka niewygoda i utrudnia prawidlowa zdolnosc do koncentrowania sie i funkcjonowania w pracy, szkole, a nawet w czasie wypoczynku. Okolo 70% pacjentow zaczyna chorowac przed 30 rokiem zycia. Najwiekszy szczyt zachorowalnosci przypada pomiedzy 15 a 25 rokiem zycia, w dziecinstwie pomiedzy 5-10 rokiem zycia i okresem dojrzewania. Poniewaz poziom IgE przeciwcial jest najwyzszy w czasie okresu dojrzewania, objawy sa czesto najbardziej powazne w tym okresie. U niektorych pacjentow objawy kataru siennego sa male i sezonowe, u innych - symptomy sa ciezkie i wystepuja niemal stale z okresami polepszenia i nasilenia choroby. Srednio pacjenci z katarem siennym cierpia na zaostrzenie objawow chorujac prawie przez 5 miesiecy w roku. Zachorowalnosc zwiazana z katarem siennym ma ogromne konsekwencje ekonomiczne. Badania przeprowadzone w roku 1975 wykazaly, ze Amerykanie byli odsunieci od pracy czesciowo i calkowicie przez 28 milionow dni z powodu kataru siennego; z czego nalezy odliczyc 6 milionow dni jako zwolnienie od pracy i pozostanie w lozku i 2 miliony opuszczonych dni w szkole. Calkowite wydatki na leki w 1988 roku (antihistamines, elecongesteroids) wynosily w przyblizeniu 2 miliardy dolarow. Uwaza sie, ze predyspozycje genetyczne sa bardzo wazne w rozwoju chorob alergicznych. Wystepowanie kataru alergicznego jest wyzsze u dzieci, ktorych jeden z rodzicow choruje na alergie, a jeszcze wyzsze gdy obydwoje z rodzicow cierpia na jakakolwiek chorobe alergiczna.
Zauwazono rowniez, ze alergie sa znacznie czestsze u blizniakow identycznych czyli jednojajowych niz u blizniakow dwujajowych.
Zeby zrozumiec dlaczego niektorzy ludzie cierpia na alergie, a niektorzy nie, pozwole sobie przeanalizowac pewne fakty i reakcje alergiczne. Faktem jest, ze czynnik genetyczny czyli wrodzona wrazliwosc na alergeny i spontaniczna reakcja zwiekszonej produkcji IgE przeciwcial odgrywa zasadnicza role w powstawaniu alergii. Pierwszy kontakt naszych komoek z alergenem powoduje wyprodukowanie przeciwcial IgE, ktore chca rozpoznac i usunac przy nastepnym kontakcie atakujace nas alergeny.
Generalnie rzecz biorac, odpowiedz alergiczna jest naszym mechanizmem obronnym, ktory jest prowadzony i aktywowany w nieodpowiednim stopniu.
Regulowanie produkcji przeciwcial IgE jest bardzo kompleksowa reakcja pomiedzy leukocytami B i T.
Najczesciej wdychane alergeny mozna podzielic na:
1. sezonowe: pylki drzew, traw, chwastow
2. niesezonowe
a. siersc zwierzeca
b. suche odchody psow, kotow i innych zwierzat futerkowych
c. dym z papierosa; centralna klimatyzacja spelnia role zapobiegawcza
d. kurz domowy, w ktorym gromadza sie roztocza i czasteczki kalu roztoczy, swzczegolnie w srodowisku wilgotnym (dehumidifier spelnia role zapobiegawcza)
e. grzyby, plesnie i drozdze zyjace wewnatrze domu, w piwnicach, sypialniach i na zewnatrz domu (dehumidifier zapobiega alergii)
f. insekty (szczegolnie karaluchy)
g. pozywienie, silne zapachy, kosmetyki.
Kurz domowy gromadzi sie w dywanach, zaslonach do okien, firankach, materacach i tapicerce mebli.
Roztocze rozmnazaja sie w cieplym i wilgotnym srodowisku o temperaturze od 65 do 70 stopni Fahrenheit"a i wilgoci wiekszej niz 50%, pozna wiosna i wczesnym latem.
Objawy alergicznego kataru:
1. napadowe kichanie
2. swedzenie oczu i nosa, lzawienie, podkrazone oczy
3. chrapanie w gardle, splywanie wydzieliny po tylnej scianie gardla
4. katar wodnisty
5. niedroznosc nosa czesciowa albo calkowita
6. oddychanie przez usta
7. obrzek powiek, bolesnosc oczu
8. zmeczenie, zle samopoczucie
Komplikacje alergicznego kataru dlugotrwajacego to: zapalenie zatok, zapalenie ucha, dysfunkcja trabki Eustachiusza, oslabienie sluchu. Kiedy alergiczny katar jest bardzo silny pacjent moze miec zwiekszona produkcje lez, bolesnosc oczu i galaretkowata wydzieline na spojowkach po obudzeniu sie po nocy.
W niektorych przypadkach diagnoza moze byc wzglednie prosta na przyklad: objawy kataru trwaja przez 2-3 tygodnie o tej samej porze kazdego roku; pacjent taki cierpi prawdopodobnie na sezonowy alergiczny katar spowodowany pylkami kwitnacych drzew, krzewow, chwastow i roslin przydroznych. Wiekszosc pacjentow ma bardziej skomplikowana sytuacje gdy objawy wystepuja dluzej niz 2-3 tygodnie, w roznych porach roku i sa spowodowane roznymi czynnikami alergicznymi. Gdy niezytowi nosa towarzyszy goraczka, zolto-ropna wydzielina z nosa, polipy nosa i powiekszenie wezow chlonnych szyjnych, to te objawy sugeruja inne choroby, nie alergie.
Leczenie alergicznego niezytu nosa to przede wszystkim trzy strategie:
1. unikanie kontaktu z alergenami - kontrola srodowiska
2. terapia farmakologiczna
3. terapia immunologiczna dla wyselekcjowanych pacjentow
Czasami kontrola srodowiska jest niemozliwa, na przyklad w czasie kwitnienia drzew i krzewow. Rada jest zmiana klimatu na ten okres. Czasami objawy niezytu nosa alergicznego moga byc wyzwolone przez wysoka temperature albo nagle zmiany temperatury, ostre swiatlo, spozycie alkoholu, infekcje albo irytanty takie jak perfumy, spaliny samochodowe czy dym papierosowy. Te wymienne czynniki moga zaostrzac nadwrazlwosc i nadpobudliwosc drog odechowych i powodowac alergiczne zapalenie gornych drog oddechowych. Pacjenci wrazliwi na roztocza powinni byc odsunieci od zagrod hodowli zwierzat, unikac kompostowania i suszenia opadlych lisci, skoszonej trawy czy siana.
Pacjenci wrazliwi na polleny - pylki powinni unikac biwakowania, wedrowek i spacerow w czasie sezonu kwitnienia drzew, krzewow i kwiatow w okresie poznej wiosny i wczesnego lata.
Zidentyfikowanie specyficznych alergenow przez wywiad z pacjentem i testy skorne moze dac pewne wskazowki jak i czego unikac. Leczenie farmakologiczne posiada wiele mozliwosci.
U pacjentow z malymi objawami i sezonowym ich wystowaniem antyhistaminowe srodki sa wystarczajace, czasami mozna dodac decongestant.
Pacjenci ze srednio zaawansowanymi objawami kataru alergicznego powinni otrzymywac decongestant czy lokalnie kortykosterydy w polaczeniu z antyhistaminowymi srodkami.
Pacjenci z powaznie zaaansowana alergia blon sluzowych nosa powinni otrzymywac srodki antyhistaminowe, decongestant i nosowe lokalnie dzialajace kortykosterydy.
W bardzo zaawansowanych przypadkach nawet przez krotki okres podajemy doustnie kortykosterydy.
Przewlekle i powazne alergie blon sluzowych wymagaja immunoterapii. Immunoterapia powinna byc stosowana tylko wtedy, gdy zawodzi leczenie farmakologiczne przez okres 3-6 miesiecy kazdego roku. Wspolpraca z alergologiem jest niezbedna.
Wskazowki dla osob cierpiacych na alergie:
Mozesz zmniejszyc swoje narazenie na irytanty czyli alergeny przestrzegajac dziewieciu nastepujacych rad:; wtedy, gdy kichasz i masz zatkany nos - wybierz rade dziesiata - zglos sie albo skontaktuj sie z lekarzem - aby nauczyc sie kontrolowac twoja alergie.
Rada 1
Odkurzaj czesto szczegolnie sypialnie, nie zapominaj odkurzyc materaca, ktory stanowi najczestsze miejsce gromadzenia sie kurzu
Rada 2
Zmniejsz narazenie siebie na palenie papierosow i cygara w sposob czynny i bierny. Sam nie pal, a przyjaciol i znajomych odwiedzajacych cie w twoim domu popros o wstrzymanie sie od palenia. Unikaj miejsc publicznych, w ktorych sie pali.
Rada 3
Uzywaj klimatyzacji i badz pewny, ze masz swiezy filter powietrza; gdy cierpisz na katar sienny - przebywaj w zamknietych pomieszczeniach w czasie sezonu kataru siennego
Rada 4
Nie uzywaj poduszek z pierza, z waty albo innego sztucznego tworzywa; pierz je czesto. Pierz posciel i nakrycie na lozko w goracej wodzie (przynajmniej 130 F), co najmniej jeden raz w tygodniu. Na materac, poduszki zaloz przeciwroztoczowe powloczki.
Rada 5
Wystaw kwiaty na werande; jesli musisz miec je w domu - nie trzymaj je w swojej sypialni, czysc liscie aby nie byly zakurzone. Unikaj odkurzania kiedy osoby wrazliwe na kurz sa w domu. Uzywaj odkurzaczy z HEPA filtrujacymi urzadzeniami, czyli posiadajacych zdolnosc pochlaniania i absorbcji kurzu z powietrza
Rada 6
Czesto myj i czysc miejsca, w ktorych moze byc wilgoc, takie jak prysznic, piwnice; uszczelnij drzwi, co zderukuje rozwoj roztoczy, uzywaj dehumidifier w okresie goracej pogody, gdy jest wilgotno
Rada 7
Zmniejsz wilgotnosc powietrza w twoim domu do mniej niz 50%. Uzywaj nawilzacza powietrza aby utrzymac odpowiedni stopien wilgotnosci pomiedzy 35 - 50%.
Rada 8
Unikaj gromadzenia sie kurzu, usun jego ogniska albo zmniejsz powierzchnie na ktorych moze sie gromadzic. Usun z sypialni dywany, chodniczki, pokryte materialem meble, ksiazki, welniane koce i inne rzeczy. Odpowiednie filtry wentylacyjne powietrza i srodki pochlaniajace kurz sa wskazane.
Rada 9
Jezeli jestes uczulony na zwierzeta domowe: psy, koty - usun je z domu. Unikaj tych zwierzat tak dlugo jak tylko mozesz gdy odwiedzasz przyjaciol i znajomych. Kapiac koty czy psy raz w tygodniu mozesz znacznie zredukowac ilosc alergenow w srodowisku domowym.
Rada 10
Rozmawiaj z lekarzem o lekarstwach, ktore moga zmniejszyc objawy twojej alergii. Zarowno leki dostepne bez recepty i na recepte moga byc skuteczne w przypadku mniej zaawansowanych alergii. Jesli podejrzewasz u siebie astme - nie probuj leczyc jej sam, skontaktuj sie z lekarzem jak najszybciej.
Jesli twoje dziecko ma astme, skontaktuj sie z nauczycielem informujac go o tym co zrobic gdy atak wystapi w szkole. Ostry atak astmy jest niebezpieczny i moze prowadzic do smierci jezeli nie jest przerwany przez zastosowanie odpowiedniego leczenia.
Jedna z czestych chorob alergicznych u dzieci jest astma oskrzelowa alergiczna . Niektore osoby z alergia maja wieksze predyspozycje do astmy oskrzelowej; prawie 2/3 astmatycznych dzieci ma astme zwiazana z alergia. Czynnik genetyczny odgrywa ogromna role.
Alergiczna astma zaczyna sie we wczesnym dziecinstwie i z wiekiem objawy moga sie zmniejszac, dlatego niektore dzieci wyrastaja z astmy, ale u niektorych wraz z wiekim moze sie ona poglebiac.
Objawy astmy:
1. atak kaszlu
2. uczucie ciezaru w klatce piersiowej
3. swisty w klatce piersiowej
4. trudnosci w oddychaniu
5. tachypnia - zwiekszona liczba oddechow
6. zlagodzenie oddychania w pozycji siedzacej - pacjent woli siedziec niz lezec
Chcialabym podkreslic, ze ciezki atak astmy oskrzelowej moze zagrazac zyciu, jest bardzo niebezpieczny; pomoc medyczna i szpitalna jest niekiedy niezbedna. Nalezy szukac pomocy medycznej nawet wtedy, kiedy pacjent ma leki, ale nie przynosza one poprawy, dusznosc sie poglebia, jest nie kontrolowana.
Czeste alergiczne dermatozy:
1. atopic dermatitis - eczema - zapalenie alergiczne eczemowe skory
2. contact eczematous dermatitis - kontaktowe alergiczne eczemowe zapalenie skory
3. infantile atopic dermatitis - infantile atopic eczema - niemowleca alergiczna eczema
4. childchood type atopic dermatitis - dziecieca alergiczna eczema
5. adult type atopic dermatitis - atopic eczematous dermatitis - typu doroslego alergiczne eczemowe zapalenie skory
6. lichenoid dermatitis - liszajowate zapalenie skory
7. nummular (discoid) Eczema - nummular eczematous dermatitis - pierscieniowate dyskoidalne alergiczne zapalenie skory
8. dyshidrotic eczematous dermatitis - alergiczne eczemowe zapalenie skory z zaburzeniami potliwosci
9. drug induced photosensitivity - photoallergic - lekarstwa wywolujace zapalenie alergiczne skory w kontakcie z promieniami slonca
10. polymorphous light eruption - nieprawidlowa reakcja skory na promienie ultrafioletowe (slonce) - alergia na slonce
11. solar urticaria - pokrzywka na slonce - przejawia sie wystepowaniem babli, pecherzy w czasie kilku minut po wystawieniu skory do slonca; pecherze znikaja w ciagu godziny, gdy skora nie jest narazona na slonce albo sztuczne promieniowanie
12. urticaria i angioedema - sa to bable, zaczerwienienie, obrzeki wiekszych powierzchni. Mozemy miec do czynienia z wrodzona i nabyta forma angioedemy. Alergeny: mleko, pszenica, orzechy, lekarstwa, pasozyty, transfuzja krwi, zmiana temperatury, wibracje, ucisk mechaniczny.
Eczemowe, alergiczne zapalenie skory - alergia skory
Do tej grupy zaliczamy aleric contact dermatitis , czyli zapalenie skory spowodowane przez reakcje alergiczne i charakteryzujace sie swedzeniem i pieczeniem skory. Jest to reakcja opoznionej nadwrazliwosci na alergen typu IV (uplywa wiele dni czy lat pomiedzy pierwszym a nastepnym narazeniem na alergen). Przebieg ostry tej choroby trwa dni, tygodnie, natomiast przewlekly mierzy sie w miesiacach czy latach. Powazne alergiczne zapalenie skory to na przyklad poison ivy. Do charakterystycznych objawow naleza: ostre zaczerwienienie, pecherzykowe luszczenia, obrzek skory i naskorka. W przewleklych stanach mamy do czynienia z hyperkeratoza i liszejowatymi zmianami skornymi. Poison ivy wystepuje w kzdym wieku. Najczestszymi kontaktowymi alergenami wywolujacymi kontaktowe alergiczne zapalenie skory sa:
1. powietrzne alergeny - kwiaty, pylki kwiatow, spraye, drzewa
2. wyroby jubilerskie, ubranie (welna), futra, siersc ze zwierzat futerkowych, buty
3. dezodoranty, srodki przeciwpotowe, detergenty
4. metale: nikiel, miedz
5. srodki chemiczne uzywane do farbowania i utrwalania wlosow
6. kwiaty, rosliny
7. farby i srodki chemiczne uzywane do farbowania skor w przemysle skorzanym
8. skladniki gumy
9. tusz, atrament, wytwory przemyslu kopiarskiego, papier
10. srodki owadobojcze
11. perfumy, kosmetyki, srodki po goleniu
12. lekarstwa wywolujace wysypke skorna w kontakcie ze sloncem albo promieniami swietlnymi
Leczenie contact eczematous dermatitis polega na usunieciu czynnika irytujacego - alergenu i stosowaniu lokalnym kortykosterydow; w ciezkich przypadkach wskazane sa nawet doustne kortykosterydy.
Atopic dermatitis - jest to takze alergiczne eczemowe zapalenie skory polaczone z rodzinnie wystepujacymi chorobami alergicznymi takimi jak: hay fever, astma, alergic rhinitis. Wystepuje w 1 - 2 miesiacach zycia albo przed pierwszym rokiem zycia u 60% pacjentow. Czesciej pojawa sie u chlopcow niz u dziewczynek; u 2/3 pacjentow wystepuje historia rodzinna alergicznego kataru, hay fever czy astmy oskrzelowej. Objawy: swedzenie; ciagle swedzenie prowadzi do sytuacji zamknietego kola: swedzenie - drapanie - wysypka - zliszejowacenie skory - strupy. Swedzenie moze byc zaostrzone przez welne, detergenty, mydla, zmiany temperatury pokojowej, psychiczny i fizyczny stres.
Contact atopic dermatitis - eczema kontaktowe
Spontaniczne, czesciowe zmniejszenie objawow wystepuje w dziecinstwie, nawroty - w wieku pokwitania. U wiekszosci pacjentow choroba trwa przez 15-20 lat. Okolo 30-50% pacjentow cierpi na kontynuacje alergii w postaci astmy albo hay fever.
Leczenie polega na stosowaniu srodkow przeciwswiadowych, przeciwzapachowych, nawodnieniu. Bardzo wazna jest takze edukacja pacjenta, ze stres moze nasilac objawy i czesto powodowac superinfekcje przez gronkowce i herpes wirusy.
Infantile atopic dermatitis - eczema niemowleca
To niemowleca eczema alergiczna. Pojawa sie czesciej u chlopcow niz u dziewczyne, przede wszystkim na twarzy, oszczedzajac okolice ust. Inne charakterystyczne umiejscowienia to: zgiecie lokci, okolice podkolanowe, nadgarstki, boczna powierzchnia nog.
Childchood type atopic dermatitis - dziecieca eczema
Tego typu alergia umiejscawia sie szczegolnie w okolicach zgiec lokciowych i podkolanowych.
Adult type atopic dermatitis - eczema wieku doroslego
Stanowi czesto kontynuacje infantile albo childchood atopic dermatitis lub tez astmy. Choroba zaostrza sie poprzez stres psychiczny. Zlokalizowana jest po stronie zginaczy miesni, na przodzie szyi, powiekach, czole, twarzy, nadgarstkach, powierzchniach grzbietowych rak i stop. Czeste sa wtorne infekcje gronkowca.
Urticaria - pokrzywka i angioedema - obrzek naczyn
Tego typu alergia charakteryzuje sie plamami czerwonymi polaczonymi z obrzekiem skory, u pacjentow obserwuje sie czesto wrodzone predyspozycje; choroba moze przebiegac ostro albo przewlekle. Ma charakter nawracajacy typu anafilaktycznego.
Pokrzywka moze wystapic jako reakcja na spozywane produkty zywnosciowe: mleko, jajka, pszenica, orzechy, srodki terapeutyczne: penicilina, aspiryna i parazyty, moze byc rowniez reakcja na slonce i transfuzje krwi.
Angioedema
Objawia sie obrzekiem twarzy, konczyn gornych i dolnych, zaczerwieniem skory., bolem brzucha, swedzeniem, chrypka, dusznoscia, swistaniem w klatce piersiowej. Nieleczone moze skonczyc sie tragicznie.