Kupujemy samochod
Predzej czy pozniej prawie kazdy kupuje w tym kraju samochod. Bez tego srodka lokomocji zycie jest tu nielatwe. Chicago i jego okolice, za wyjatkiem downtown, zabudowane sa przewaznie niskimi domami, co powoduje ze ten wielomilionowy konglomerat miejski rozciaga sie na ogromnej przestrzeni. Wielu z nas dojezdza codziennie do pracy na odleglosc wielu mil. To tak jak bysmy mieszkajac w Tarnowie pracowali w Krakowie albo mieszkajac w Bialymstoku dojezdzali do Lomzy. Jest tu co prawda komunikacja miejska i publicznym srodkiem transportu mozna praktycznie wszedzie dojechac, ale jest to bardzo czasochlonne. Na autobus sie czeka, pozniej przepycha sie on przez zatloczone w godzinach szczytu ulice, nie majac praktycznie zadnego ustawowego priorytetu w ruchu, potem czeka sie na drugi; w rezultacie podroz nieraz trwa godzine lub dluzej. A wiec posiadanie samochodu, czesto wiecej niz jednego w rodzinie, to co w Polsce uwazalo sie za wyraz bogactwa i amerykanskiej ekstrawagancji, jest tu czesto koniecznoscia.
Patrzac na to z punktu widzenia spolecznego wyglada to tak, ze jezeli sami sobie nie zapewnimy dojazdu do pracy to po prostu nie bedziemy mogli pracowac. Musimy sami jezdzic, placic za benzyne i reperacje, tkwic w korkach, ulegac wypadkom, itp., to znaczy musimy dokladac codziennie godzine lub wiecej do naszego czasu pracy i pomniejszac codziennie nasze zarobki o koszty eksploatacji samochodu. Samochod rzadko bywa uzywany do innych celow jak praca, odwozenie i przywozenie dzieci do szkoly, zakupy lub zalatwianie spraw. Jezeli sie juz zbierzemy aby na weekend uciec z miasta, to poniewaz ten sam pomysl maja rowniez inni, przewaznie tkwimy w obie strony w korkach.
A wiec jestesmy w Ameryce i zycie zmusza nas do kupna samochodu. Poniewaz czesto bedzie on naszym pierwszym samochodem w zyciu i poniewaz jest to powazna inwestycja w zyciu, a na domiar zlego chociaz wyrobilismy tutejsze prawo jazdy, jescze nie bardzo umiemy jezdzic, jestesmy cali zestresowani, bardzo podenerwowani i po prostu boimy sie tego kupowania. Oczywiscie radzimy sie przyjaciol i znajomych. Jak wiadomo, my Polacy slyniemy z tego, ze kazdy z nas jest wybitnym ekspertem we wszystkich dziedzinach, a wiec i w dziedzinie motoryzacji. Na pewno poradza nam jak, gdzie i za ile kupic samochod aby byl jak najtanszy, jak nalepszy i taki co sie w ogole nie psuje.
Nie zamierzajac, bron Boze, konkurowac z tymi doradcami, redakcja "Monitora" pragnie podzielic sie uwagami na temat samochodow w ogole, ich konstrukcji w aspekcie bezpieczenstwa, ich kupowania i jezdzenia nimi. Dzisiaj postaramy sie omowic zagadnienia zwiazane z bezpieczenstwem konstrukcji samochodow. Inne sprawy znajda Panstwo w kolejnych numerach.
Siadajac za kierownica, musimy pamietac, ze przenosimy sie do innego, rzadzacego sie wlasnymi prawami swiata. Swiata ludzi anonimowych, ukrytych w swoich blaszanych pudelkach, podlegajacych zlym czy dobrym nastrojom, zakochanym, smutnym, wscieklym, sfrustrowanym, podlegajacym glebszej lub plytszej depresji, wyrzuconym z pracy, zdradzonym przez ukochana, czy po prostu spieszacym sie, zmeczonym lub, co gorsze, pijanym lub nadzianym prochami. Swiata, w ktorym tak wiele zalezy od niewielkiego ruchu reka lub noga kierowcy lub od sekundy nieuwagi. Musimy pamietac, ze stajemy sie jednymi z nich i mamy tendencje do uzywania samochodu dla wyrazania swoich nastrojow. Niech mi powie ktorys z zonatych panow, ze nigdy nie zareagowal gwaltownym przyspieszeniem na przygadywania szanownej malzonki, ktora nie dosc, ze sie spoznila pol godziny z wyjsciem z domu, ale robi jeszcze uwagi co do sposobu jazdy. Przepraszamy tu panie za te uwagi, ale i one wiedza co to jest zdenerwowanie za kierownica, na dokladke jezeli sie wiezie tego niepoprawnego drania jako pasazera.
Nic wiec dziwnego, ze dla wielu osob sprawa najwazniejsza przy zakupie samochodu jest sprawa jego jak najbardziej bezpiecznej konstrukcji. Nie oznacza to bynajmniej, ze mozna znalezc na rynku bezpieczny samochod. Jest to bardzo niebezpieczny pojazd w swoim zalozeniu. Mozna jednak wyeliminowac te, ktore statystycznie biorac, ulegaja wiekszej ilosci wypadkow niz inne, bo kazdy z nas niestety moze zginac w zyciu tylko raz. Co roku w Stanach Zjednoczonych ginie w wypadkach samochodowych okolo 42.000 osob (40% z tego to wypadki spowodowane przez kierowcow pijanych lub narkomanow). Liczba ta spada jednak z roku na rok, glownie dzieki usprawnieniom konstrukcji, miedzy innymi przez wyposazenie pojazdow w poduszki powietrzne (air bags), pasy bezpieczenstwa i nieblokujace hamulce (anti-lock brakes). Zanim do tego doszlo duzo czasu musialo uplynac, bo producenci samochodow skupiali sie bardziej na wymyslnym modelowaniu karoserii niz konstruowaniu bezpieczniejszych pojazdow. Ostatecznie kazdy rozbity samochod oznaczal zakup nowego co bylo bylo na reke producentom. Ale wreszcie daje sie zauwazyc zmiany na lepsze w tej dziedzinie, miedzy innymi dzieki pracom rzadu nad normowaniem wymogow bezpieczenstwa. Jezeli ktos by chcial sie zapoznac blizej z wynikami badan instytutu zajmujacego sie badaniem samochodow, to prosze napisac do: Highway Loss Data Institute, 1005 N. Glebe Road, Arlington, VA 22201 i poprosic o broszure: "Injury and Collision Loss Experience".
Podamy teraz kilka zasadniczych aspektow bezpieczenstwa pojazdow, pamietajac o pierwszej zasadzie bezpieczenstwa, ktora mowi ze zaden samochod nie jest bezpieczny jezeli go prowadzi kierowca zmeczony, pijany lub "nacpany" narkotykami, .
Duzy czy maly?
Przyjmuje sie na ogol, ze wieksze samochody sa bezpieczniejsze niz male. Statystyki wskazuja, ze na milion rejestrowanych samochodow, w malych ginie rocznie 251 osob, a w duzych tylko 97 (male samochody maja rozstaw osi do 95 cali, a duze ponad 114 cali). Niektorzy co prawda kwestionuja zasadnosc tych danych, jako ze w tych wielkich jezdza na ogol bogaci, a wiec starsi i bardziej uwazni kierowcy, podczas gdy mlodziez lubiaca szybkosc i mniej uwazna jezdzi malymi, bo na wieksze nie ma pieniedzy. Niemniej jednak inne studia dowodza, ze wystarczy zmniejszyc ciezary wszystkich samochodow o 100 funtow aby zwiekszyc ilosc zgonow o 275, a zranien o 10.542 rocznie (na milion rejestrowanych samochodow). Generalnie biorac, do niebezpiecznych zaliczaja sie male pojazdy, male "pick-up", male terenowki i tak zwane samochody sportowe, natomiast do bezpiecznych - duze samochody osobowe, mikrobusy, station-wagon, oraz duze pojazdy terenowe.
Air Bags - poduszki powietrzne
W roku 1996 opinia o poduszkach powietrznych (air bags) zmienila sie, i nieco kontrowersyjny stal powszechny zachwyt nad tym wynalazkiem. Od roku 1933, ponad 30 dzieci zostalo zabitych przez przez poduszki powietrzne po stronie pasazera. Wiekszosc tych dzieci nie byla przypieta pasami bezpieczenstwa albo zle przypieta. Ryzyko dotyczy rowniez osob niewielkigo wzrostu, szczegolnie gdy siedza one za blisko air bags. Okolo 20 osob, przewaznie kobiet malego wzrostu, zginelo rowniez od uderzenia poduszka. I znow, przewaznie byly one nie przypiete albo zle przypiete pasami.
W trosce o tego rodzaju wypadki NHTSA ( National Highway Traffic Safety Administration - biuro do spraw bezpieczenstwa na drogach panstwowych) zaproponowalo aby obnizyc sile uderzenia powietrza o 20 do 35 %. Wejdzie to powszechnie do produkcji w roku 1998. Bedzie mozna rowniez odlaczyc na stale air bags na zadanie w poszczegolnych samochodach dla rodzin, ktore chca wozic dzieci na przednim siedzeniu lub z innych wzgledow nie chca ich uzywac. Sa rowniez juz instalowane wylaczniki, za pomoca ktorych mozna czasowo wylaczyc worki powietrzne. W opracowywaniu sa rowniez inne rozwiazania, jak na przyklad czujnik rozpoznajacy czy na siedzeniu jest dziecko czy dorosla osoba. Pomimo wszystkich nadzwyczajnych urzadzen radzimy nie sadzac na przednim siedzeniu dzieci ponizej 12 lat. Poczynajac od roku 1997 producenci samochodow obowiazani sa umieszczac ostrzezenie zeby dzieci umieszczac na tylnym siedzeniu. Ciekawe, ze tyle halasu powstalo ostatnio w Ameryce na temat miejsca dzieci w samochodzie, podczas gdy we Francji w 1961 roku policja zatrzymywala samochody kazac przesadzic dziecko do tylu, a w Polsce wlepiala mandat gdy sie jechalo z dzieckiem na przodzie.
Pomijajac histerie wywolana wypadkami zabicia przez poduszki powietrzne (do czego by moze nota bene nie doszlo gdyby zabici byli wlasciwie przypieci) prosze pamietac, ze air bags sa swietnym urzadzeniem, zwiekszajacym bezpieczenstwo szczegolnie przy czolowym zderzeniu. NHTSA podaje, ze w 1996 roku air bags zadzialaly okolo miliona razy na drogach Stanow Zjednoczonych i uratowaly zycie ludzkie co najmniej w 1500 wypadkach, zmniejszajac smiertelnosc przy czolowych zderzeniach o okolo 30%.
Prawie wszystkie obecnie sprzedawane samochody wyposazone sa w air bags. Na czym polega to urzadzenie. Sa to puste worki, ukryte w pokrywie kierownicy lub w oslonie przodu w wypadku pasazera, ktore sie napelniaja w chwili kraksy. Przy przednim zderzeniu pojazdu jadacego z predkoscia 12 lub wiecej mil na godzine (ok. 20 km/godz) czujniki umieszczone z przodu samochodu wysylaja sygnal elektryczny, ktory wlacza eksplozje pojemnika z gazem napelniajacym te worki. Wszystko to nastepuje w czasie mniejszym niz jedna dziesiata sekundy, z szybkoscia napelniania sie workow dochodzaca do 200 mil na godzine.
Napelnione gazem worki tworza poduszke zabezpieczajaca pomiedzy czlowiekim a kierownica, tablica rozdzielcza i przednia szyba. Rozmawialismy z kims kto przezyl wypadek z wlaczonymi air bags. Mowi, ze odbylo sie to tak szybko, ze nie zdal sobie sprawy co sie dzieje. Worek sie napelnil i oproznil w ulamku sekundy tak, ze nie stracil on panowania nad kierownica i mogl starac sie wymanewrowac i zatrzymac samochod.
Wielu z nas nieslusznie uwaza, ze air bags sa remedium na wszystko. Bez zapietych pasow bezpieczenstwa, air bags maja ograniczona skutecznosc dzialania, i nie moga pomoc w przypadkach uderzen z tylu, z bokow czy przy wywroceniu sie samochodu do gory kolami. Dane NHTSA wskazuja, ze kombinacja trzypunktowych pasow bezpieczenstwa z workami powietrznymi daje najwieksza szanse przezycia. Szacuje sie, ze air bags dzialaja w kolizjach czolowych, ktore wywoluja 40% wszystkich wypadkow i powoduja polowe wypadkow smiertelnych.
Pasy bezpieczenstwa
Ludzie narzekaja na nie, ale jest niewatpliwie dowiedzione, ze pasy bezpieczenstwa pozwalaja uniknac smierci i obnizaja ryzyko kalectwa. Uzywanie ich jest najlepszym zabezpieczeniem przed smiercia w wypadku samochodowym. NHTS szacuje, ze w latach 1982-95 ocalily one w 75.087 wypadkach zycie ludzkie i zapobiegly w 1,3 miliona wypadkow kalectwu. Nie dociera to jednak do ludzi. Tylko 68% kierowcow uzywalo pasow w roku 1995. Niezapinanie pasow ma cos z nonszalancji, "strojenia", okazywania lekcewazenia, lecz w zasadzie jest wyrazem niedorozwoju umyslowego i glupoty. Wszystkie Stany (za wyjatkiem New Hampshire) maja juz przepisy wymagajace zapinania pasow na pierwszym sedzeniu. Illinois rowniez, choc policjantowi nie wolno zatrzymac kierowcy tylko z powodu nie zapietych pasow, wystawia dodatkowy mandat przy okazji innego wykroczenia.
Ulepszacze pasow, ze wzgledu na niewygode w wyniku uciskania pasa na klatke piersiowa, stosujac rozne zabiegi, poczawszy od przesuwania go na inna pozycje, zdejmowania z ramienia i rozluzniania. Prawdopodobnie nie zdaja sobie sprawy z tego co czynia, gdyz wszystkie te zabiegi prowadza do wadliwego zadzialania pasow w razie wypadku. Jezeli pasy nie pasuja do naszego wzrostu lub figury, w wielu modelach maja one mozliwosc regulacji przez przesuniecie punktu zaczepienia na slupku w gore lub w dol.
Fotele dla dzieci
Zapiety standardowy pas bezpieczenstwa ani air bag nie zabezpieczaja dziecka w razie wypadku samochodowegoo. Potrzebny jest specjalny fotelik z szelkami przez ramiona i paskiem w kroku. Pomimo, ze prawo w wielu stanach reguluje sprawe bezpieczenstwa przewozonych dzieci, wielu rodzicow ciagle naraza je na wypadek pozwalajac na jazde bez odpowiedniego zabezpieczenia. Blisko 1400 dzieciakow umiera w wypadkach samochodowych co roku, a 269.000 zostaje rannych, ale tylko jedna trzecia rodzicow dba o prawidlowe uzycie bezpiecznych siedzen. Wszystkie stany wymagaja aby dzieci byly przewozone w takich specjalnych fotelach. W roznych stanach dzieci definiuje sie roznie. Moze to byc granica wieku dochodzaca do nawet 12 lub 14 lat lub ciezar, najczesciej 40-50 funtow.
Coraz wiecej samochodow ma wbudowane siedzenia dla dzieci, ktore sa chowane w oparciu tylnych siedzen. Kupowane oddzielnie, mocuje sie normalnymi pasami bezpieczenstwa na tylnym siedzeniu albo specjalnymi pasami, w ktore wyposazone sa niektore samochody.
Boczne "air bags"
Kilku producentow dodalo w tym roku boczne air bags mocowane do drzwi lub do siedzen. Uderzenia z boku powoduja 30% wypadkow smiertelnych w samochodach osobowych i okolo 15,000 powaznych uszkodzen czaszki. Przewaznie sa to urazy wywolane uderzeniem w boczne okno lub srodkowy slupek karoserii. Boczne air bags musza szybciej dzialac ze wzgledu na mniejsza odleglosc zgniatania niz przy czolowych. I tak czujniki musza zadzialac w ciagu 4 do 5 milisekund (4-5 tysiecznych sekundy) w porownaniu do czasu przy zderzeniu czolowym wynoszacym 15-20 milisekund. Worki musza sie napelnic w przeciagu 20 milisekund zmiast 60-75.
Volvo bylo pierwszym samochodem, ktory w 1995 roku mial zastalowany side air bags w swoim modelu 850 i we wszystkich modelach w roku nastepnym. Lexus wprowadza je w 1997 roku. Audi, w swoim modelu A8 zaintalowane ma cztery boczne worki powietrzne, na przednie i tylne siedzenia. Ciekawi jestesmy ile jeszcze bedziemy czekac az wszystkie amerykanskie firmy dogonia te czolowke.
Nieblokujace hamulce
(Anti-lock Braking System - ABS)
Ponad 15 milionow samochodow na drogach Stanow Zjednoczonych ma nieblokujace hamulce, ktore pomagaja uniknac zderzenia. Urzadzenie to warte jest w zupelnosci ekstra wydatku, kiedy jest oferowane jako dodatkowe wyposazenie. Radzimy serdecznie, majac w zamian do wyboru otwierany dach czy disc player, wybrac hamulce z systemem ABS. Niektorzy z panstwa pamietaja zapewne komunikaty o wypadkach, ktorych wiekszosc zawierala zdanie: "wpadl w poslizg na skutek zablokowania hamulcow".
ABS zaprojektowany jest w celu unikania poslizgow i umozliwienia kierowania samochodem nie tylko na zmoczonej deszczem lub sniegiem, ale rowniez na suchej powierzchni. Oczywiscie stalo sie to mozliwe dzieki komputerom (nawiasem mowiac zdziwilibyscie sie panstwo zapewne, gdybyscie dowiedzieli sie ile wbudowanych komputerow ma wasze auto). Kiedy przyciskamy pedal hamulca wyposazonego w ABS, komputer okresla kiedy kolo zaczyna blokowac i wtedy zaczyna z szybkoscia wielu razy na sekunde "pompowac" hamulec, o wiele szybciej niz by to mogl zrobic czlowiek. Kolo nie przestaje sie obracac, jednoczesnie umozliwiajac kierowcy kierowanie samochodem. Przy braku urzadzenia ABS nastepuje zablokowanie kola, ktore przestaje sie obracac i zaczyna sie slizgac powodujac utrate sterownosci samochodu. Troche starsi kierowcy pamietaja wieczny "strach przed poslizgiem" towarzyszacy jezdzie w zimie lub po deszczu.
Warto jest chyba zwrocic uwage na to, zeby sie nie przestraszyc gruchotu w kole kiedy nacisniemy mocno hamulec z ABS. Nie nalezy zwalniac nacisku nawet gdy sie nam wydaje, ze samochod rozpada sie na kawalki. Rowniez warto chyba zrobic probe jak to dziala aby nie byc zaskoczonym w razie koniecznosci hamowania, kiedy nie bedzie czasu na eksperymentowanie. Powtarzamy: przycisnac pedal, nie "pompowac" i starac sie kierowac samochodem. Wydaje sie ze wiele wypadkow "wypadniecia z szosy" samochodow, nie na skutek kolizji z innym, spowodowanych jest wlasnie wadliwym uzyciem hamulcow.
Niektorzy wlasciciele nie wiedza, ze maja wmontowane urzadzenie ABS. Trzeba zapytac sprzedawce, mechanika alb przyjrzec sie desce rozdzielczej przy starcie samochodu, na ktorej na chwile zablysnie swiatelko "ABS".
Z tej dyskusji na temat urzadzen mechanicznych zwiekszajacych bezpieczenstwo prowadzenia samochodu nasuwa sie wniosek: jesli cie tylko stac na to, kup nowy samochod. Wiekszosc tych usprawnien to wynik ostatnich kilku lat, a niektore z nich sa montowane po raz pierwszy w 1997 roku. Wiecej napiszemy o rynku uzywanych samochodow w nastepnych numerach "Monitora".
Ci, ktorzy sa zaintersowani przeprowadzanymi przez NHTSA probami niszczacymi samochodow moga zadzwonic do:
NHTSA Auto Safety Hotline,
telefon: 1-800-424-9393.
lub napisac do:
National Highway Traffic Safety Administration
400 7th Street, SW
Washington, DC 20590
Nie moglismy nazwac tu po imieniu samochodow niebezpiecznych lub marnie wyposazonych, ze wzgledu na to, ze moglibysmy sie narazic na zarzut prowadzenia "antyreklamy", czyli krytyki wyrobow, co w tym kraju wolnosci nie jest, co prawda, prawnie zabronione, ale moze byc bardzo kosztowne. Dane te czesciowo mozna uzyskac pod powyzszym adresem.
W podsumowaniu wrocimy do raz juz wypowiedzianej uwagi ze zaden samochod nie jest bezpieczny, jezeli go prowadzi kierowca zmeczony, pijany lub "nacpany" narkotykami. Niewiele pomoga air bags, przeciwblokujace hamulce ani pasy bezpieczenstwa. Niemcy Zachodnie byly po wojnie krajem bijacym wszelkie rekordy w ilosci wypadkow. Gdy sie zapytano jednego z ich ekspertow motoryzacji, jak to sie stalo, ze teraz sa one jednym z najbezpieczniejszych krajow, odpowiedzial krotko: "to prawo natury - wszyscy marni kierowcy wygineli" .
