Mieszkancowi Stanow Zjednoczonych trudno jest sobie wyobrazic zycie bez tych cennych kawalkow plastiku w portfelu.
Mowa oczywiscie o plastikowych kartach platniczych, czy to tych ATM (automatic teller machine) czy tez typowych kartach kredytowych wydawanych przez wszystkie, nawet niewielkie banki, a takze linie lotnicze, znane sieci domow towarowych typu Sears, Marshall Fields, Marshalls, Kohl"s i wiele innych. Ale tak rzecz sie ma w Stanach Zjednoczonych, w wiekszosci panstw Europy Zachodniej. A jak jest w Polsce?
W artykule tym chcialabym zaznajomic Panstwa z rynkiem tych kart w naszym kraju.
Do niedawna karty platnicze byly w Polsce nieznana forma dokonywania platnosci. Ale stopniowo, w miare jak dojrzewa nasz system bankowy i komputerowy (niezbedny do dzialania dzisiejszych systemow bankowych) rynek "plastikowych pieniedzy" staje sie w naszym kraju coraz bardziej popularny. Dzisiejsze banki przescigaja sie w wydawaniu i rozpowszechnianiu wszelkiego rodzaju kart do bankomatow jak tez kart platniczych. Oferta tych bankow skierowana jest zarowno do ludzi bogatych, ale takze tych o mniej zasobnych kontach bankowych.
Ktos moze spytac o powod dla ktorego dokonalam tak widocznego podzialu na karty do bankomatow oraz na karty platnicze.
W USA sytuacja jest prosta. Posiadacz karty ATM moze podjac gotowke korzystajac z gestej sieci bankomatow obslugiwanych przez rozne banki. Moze tez, wstukujac z klawiatury inne polecenie, dokonac wplaty na swoje konto, zlecic oplate stalych zlecen. W wielu sklepach mozna rowniez placic przy kasie za pomoca karty ATM. Wystarczy wstukac swoj poufny numer PIN (Personal Identification Number), a nastepnie kwote, ktora mamy uiscic, w specjalna klawiature podsuwana przez obslugujacego kasjera. Kwota ta jest automatycznie przelewana z naszego konta.
Karty kredytowe natomiast sa, jak wspomnialam wczesniej, wydawane dzisiaj przez wszystkie, nawet male banki i ich glownym zadaniem jest wlasnie kredytowanie naszych zakupow do wysokosci limitu okreslanego indywidualnie dla kazdego klienta przez bank - wydawce karty. Rachunki kart kredytowych rozliczane sa nastepnie w systemie miesiecznych rozliczen. Mozna rowniez, chociaz nie jest to glowna rola kart kredytowych, pobrac za ich pomoca gotowke w kazdym bankomacie. Oczywiscie musimy takze i w tym przypadku znac swoj poufny numer PIN. W momencie pobrania gotowki z karty kredytowej, zaciagamy kredyt wobec banku, ktory jest wydawca karty.
Jak mawia zawodowy felietonista i satyryk pisujacy na lamach polskiej prasy, Michal Ogorek, "karta kredytowa na Zachodzie zeruje na instynkcie czlowieka, ktoremu latwiej jest cos kupic i zaplacic za to abstrakcja, jaka jest kawalek plastiku, ktory w dodatku mu sie zaraz zwraca, niz siegnac do kieszeni, wyjac i odliczyc prawdziwe pieniadze. Zgodzmy sie, ze ten moment psychologiczny jest trudny dla kazdego. Placenie karta na Zachodzie powoduje, ze przyjemnosc mamy zaraz, a przykrosc potem".
Wydawcy kart kredytowych korzystaja z faktu, iz kazdy woli nie placic jesli moze transakcje odroczyc, a juz w tym momencie cieszyc sie zakupem. Ten sam efekt psychologiczny wykorzystuja systemy ratalne, pozyczek itp.
Ale to wszystko Panstwo doskonale wiecie, wrocmy zatem do Polski. W Polsce pod pojeciem "plastikowego pieniadza" moga kryc sie roznego rodzaju karty.
Znane sa i stosowane:
1. Karty sluzace jedynie do podejmowania gotowki ze specjalnie do tego celu przystosowanych bankomatow czyli wczesniej wspomnianych juz ATM.
Moga to byc karty sluzace do podejmowania gotowki tylko na terenie Polski (tzw. domestic cards) oraz takie, za pomoca ktorych mozna podjac gotowke na calym niemal swiecie.
Zasadniczo karty ATM nie maja pelnic funkcji platniczej. Wyjatek stanowi karta gwarancyjna do euroczekow oraz karta platnicza wydawana przez jedyny w Polsce bank PeKaO SA do dokonywania platnosci w srodowisku elektronicznym tzw. Point Of Sale (POS)
Niedogodnosc karty ATM w Polsce polega na tym, ze najpierw, wkladajac karte do bankomatu, musimy sprawdzic, czy transakcja taka zostanie w ogole przez dany automat zaakceptowana do obslugi. Dlaczego tak sie dzieje? Kazdy bankomat jest wlasnoscia innego banku, a systemy te nie wspolpracuja ze soba. Mowiac jezykiem komputerowym nie sa kompatybilne wobec siebie.
Karty bankomatowe sa wiec akceptowane jedynie przez bankomaty banku, ktory je wydal.
Karty do bankomatow sa zawsze przypisane do naszego rachunku oszczednosciowo-rozliczeniowego. Kazdy posiadacz karty ma okreslony przez bank indywidualnie limit wyplat czy to w skali jednego dnia, czy tygodnia lub nawet miesiaca.
Bankomaty tez sa roznego rodzaju. Oczywiscie dazy sie do tego aby wszystkie bankomaty mogly ze soba wspolpracowac (jak w USA), a takze aby wszystkie transakcje dokonywane przez klientow byly automatycznie odzwierciedlane w stanie naszego konta w banku. Ten ostatni system dzialania bankomatow to tzw. system on-line.
W Polsce znane sa jeszcze systemy off-line oraz stand alone, czyli po prostu wielki elektroniczny sejf, bez podlaczen do banku, z ktorego mozna, po wstukaniu naszego PIN i wyborze odpowiednich funkcji, pobrac gotowke.
Transakcje takie zostana oczywiscie zarejestrowane na naszym koncie, ale z opoznieniem, po okresowym skontrolowaniu bankomatu (raz dziennie, raz na kilka dni lub rzadziej) przez bank go obslugujacy.
2. Karty platnicze
Sa to albo karty zwiazane bezposrednio z rachunkiem oszczednosciowo-rozliczeniowym posiadacza karty albo z pewna suma gwarancyjna wplacana na poczatku, w momencie ubiegania sie o karte i systematycznie uzupelniana w miare jak poslugujemy sie karta przy zakupach.
Zasadniczo karty platnicze mozna podzielic w Polsce na dwie grupy:
a. debetowe - to te zwiazane wlasnie scisle ze stanem naszego konta i pozwalajace na dokonywanie zakupow tylko do wysokosci stanu konta. Posiadacz takiej karty nie zaciaga zadnej pozyczki podczas zakupow, jak to sie dzieje przy uzyciu drugiej karty - kredytowej
b. kredytowe - pozwalaja na zadluzanie sie, oczywiscie kontrolowane przez bank, ktory taka karte wystawia. Z kazdym klientem indywidualnie negocjuje sie warunki poslugiwania sie karta ustalajac limit kredytu, oprocentowanie. Warunki te zaleza oczywiscie od tego jakim klientem dla tego banku jestesmy.
Do tego aby moc swobodnie poslugiwac sie "plastikowym pieniadzem" potrzebna jest odpowiednia ilosc punktow, w ktorych mozna zaplacic za pomoca karty platniczej, jak tez gesta siec bankomatow.
Wedlug najnowszych badan bankowcow rok 1997 powinien byc rokiem przelomowym na rynku platniczych kart bankowych.
Obecnie w Polsce mozna mowic o dzialalnosci dwoch podstawowych organizacji miedzybankowych - VISA International oraz Europay International. Glownym zamierzeniem firmy VISA jest wydanie do konca tego roku pol miliona kart platniczych. Podobnie mysla przedstawiciele Europay International.
Pod koniec 1996 roku wydano ok. 350 tys. kart platniczych (prym wiodl bank PeKaO S.A., ktory sam wydal ich ponad 260 tys.)
W miare jednak unowoczesniania i postepujacej komputeryzacji systemow bankowych, rowniez poprawy sytuacji w dziedzinie telekomunikacji, szereg innych bankow zamierza wprowadzic wlasnie w 1997 r. swoje karty platnicze. Ale wszystkie one maja dzialac w systemie Visa Electron, ktory pozwala na pobieranie gotowki w bankomatach oraz dokonywanie platnosci w terminalach elektronicznych.
Zeby cala operacja miala sens musi powstac wystarczajaco duza ilosc miejsc, w ktorych mozna z takiej karty skorzystac. Dzisiaj niestety nie jest jeszcze najlepiej co ilustruje ponizszy wykaz liczby punktow akceptujacych karty kredytowe w poszczegolnych wojewodztwach:
0-200 Koninskie, Skierniewickie, Ciechanowskie, Ostroleckie, Siedleckie, Bialsko-Podlaskie, Chelmskie, Zamojskie
201-500 Legnickie, Leszczynskie, Kaliskie, Sieradzkie, Piotrkowskie, Radomskie, Kieleckie, Tarnobrzeskie, Tarnowskie, Przemyskie, Krosnienskie, Lomzynskie, Suwalskie
501-1000 Slupskie, Koszalinskie, Pilskie, Bydgoskie, Torunskie, Olsztynskie, Gorzowskie, Zielonogorskie, Jeleniogorskie, Walbrzyskie, Opolskie, Czestochowskie, Bielskie, Bialostockie, Lubelskie, Rzeszowskie, Nowosadeckie
1001-2000 Wroclawskie, Lodzkie,
2001-5000 Szczecinskie, Poznanskie, Gdanskie, Katowickie, Krakowskie
5001 + Warszawskie.
Znacznie gorsza niestety sytuacje zastaniemy dzisiaj w Polsce jesli chodzi o bankomaty. Jest ich jeszcze wciaz o wiele za malo. Oczywiscie najbardziej pozadane sa tzw. bankomaty on-line czyli takie, ktore sa podlaczone do komputera centralnego dysponujacego aktualnymi danymi o stanie konta klienta. Tego typu bankomaty to na razie rzadkosc w Polsce. Do tej pory instaluja je tylko banki PeKaO S.A., Pomorski Bank Kredytowy, Powszechny Bank Kredytowy S.A., Bank Slaski S.A., Bank Depozytowo-Kredytowy S.A., PKO BP, Bank Gdanski S.A. i Wielkopolski Bank Kredytowy. Cala reszta bankow instalujacych bankomaty dla swoich klientow dziala w systemie off-line.
Niestety naszym dzisiejszym problemem jest oprocz malej ilosci bankomatow w ogole, brak ich wzajemnej kompatybilnosci. Istniejace dzisiaj w Polsce bankomaty obsluguja tylko klientow jednego banku. Jak na razie tylko dwa banki: Powszechny Bank Kredytowy S.A. oraz Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie podpisaly ze soba porozumienie o wzajemnej akceptacji kart wydawanych przez siebie. Niektore bankomaty dzialajace w systemie Europay obsluguja takze klientow zagranicznych z kartami VISA i Master-Card.
Wedlug danych podawanych przez statystyki Zwiazku Bankowcow Polskich, w Polsce zainstalowanych jest dzisiaj ponad 700 bankomatow. Wsrod bankow prym wiedzie PKO BP, ktory w calym kraju ma ich ponad 200. Na drugim miejscu uplasowal sie Bank PeKaO S.A., ktory ma najwiecej bankomatow w wojewodztwie warszawskim. W innych wojewodztwach wlascicielami przewazajacej liczby bankomatow sa przewaznie banki z danego terenu np: w wojewodztwie gdanskim - Bank Gdanski (31 bankomatow na 49 ogolem), w wojewodztwie lubelskim - Bank Depozytowo-Kredytowy (15 bankomatow na 22 ogolem), w wojewodztwie katowickim - Bank Slaski na rowni z PKO BP (po 29 bankomatow na 80 ogolem), w wojewodztwie krakowskim - Bank Przemyslowo-Handlowy (12 bankomatow na 30 ogolem).
Zeby bankomaty byly wygoda taka jaka sa w USA musza byc wzajemnie akceptowalne przez wszystkie banki (bankomaty bedace wlasnoscia jednego banku akceptowalyby takze karty innych, wspolpracujacych z nimi bankow, a nie jak dotychczas tylko wlasne), powinno byc ich jak najwiecej.
Dzisiejsze bankomaty w Polsce produkowane sa przez kilka wiodacych firm takich jak: NCR, IBM, Fujitsu, Diebold, Siemens, Bell. Jeden bankomat kosztuje srednio 100 tys. PLN . Do tego dochodza jeszcze koszty instalacji, podlaczenia specjalnego oprogramowania itp. Calkowity koszt instalacji to wydatek rzedu kilkudziesieciu tysiecy dolarow.
Przedsiebiorstwo panstwowe (wciaz oczekujace na prywatyzacje) Mera-Blonie zamierza uruchomic juz niedlugo produkcje (prawdopodobnie w drugiej polowie 1997 r.) jednolitych bankomatow dla Polski, co stworzyloby doskonala konkurencje dla dzisiejszych zagranicznych producentow bankomatow dominujacych na polskim rynku, a w rezultacie obnizyloby ich cene. Skorzystaliby na tym przede wszystkim dzisiejsi i przyszli uzytkownicy bankomatow, gdyz te na skutek coraz nizszych kosztow zaczelyby pojawiac sie w wiekszej ilosci na ulicach, w sklepach calej Polski.
W dzisiejszej dobie "pieniadza plastikowego" na swiecie, coraz wieksze upowszechnienie sie zarowno kart platniczych oraz kart bankomatowych w Polsce to tylko kwestia czasu. Fachowcy od bankowosci i telekomunikacji, dziedzin bardzo od siebie zaleznych, przekonuja, ze juz rok 1997 przyniesie przelom, a kazdy nastepny przyblizy nas do swiata zachodniego rowniez w tej dziedzinie.
