Instrumenty finansowe o umiarkowvanym ryzyku podlegaja wiekszym wahaniom rynkowym od tych omowionych w poprzednim odcinku naszej serii. Zyski sa nieograniczone. Oplaty inwestycyjne wahaja sie od ok. 1% (akcje) do 6% (zakup domu).
Akcje
Akcje sa papierami wartosciowymi emitowanymi przez firmy. Zakup akcji jest rownoznaczny z nabyciem czesci tytulu wlasnosci do danej firmy. Zyski inwestorow pochodza z dwoch zrodel: ze wzrostu cen rynkowych akcji firmy oraz z dywidendy wyplacanej przez firme. Straty wynikaja z obnizenia cen rynkowych akcji.
Akcje mozemy podzielic na cztery kategorie:
• Akcje firm renomowanych (blue chip stocks). Firmy te wyplacaja dywidende zarowno w dobrych, jak i zlych okresach gospodarczych.
• Akcje firm szybko rosnacych (growth stocks). Firmy te maja dobra perspektywe na podniesienie kursu akcji, bowiem rozwijaja sie one znacznie szybciej niz cala gospodarka.
• Akcje firm defensywnych. Firmy te nie sa specjalnie podatne na cyklicznosc gospodarki. Przedsiebiorstwa uzytecznosci publicznej (utilities) naleza do tej kategorü.
• Akcje firm w specjalnej sytuacji (special situation stocks). Notowania akcji tych firm maja olbrzymi potencjal ze wzgledu na nowo wytworzona, rzadko zdarzajaca sie, specjalna sytuacje. Moze to byc nagly, dynamiczny wzrost firm dzieki zmianie zarzadu, odkrycie duzych zasobow mineralnych lub tez wprowadzenie nowego, rewelacyjnego produktu.
Czesc zyskow firmy wyplaca sie w formie dywidendy. Nie wszystkie jednak firmy placa dywidendy. Najszybciej rozwijajace sie firmy odczuwaja ogromna potrzebe kapitalu i zwykle dlatego zatrzymuja wszystkie zyski na swoj dalszy rozwoj.
Zaleta inwestowania w akcje jest mozliwosc nieogranieczonych zyskow.
Wada inwestowania w akcje jest obecnosc ryzyka rynkowego. Podczas krachu w roku 1987 ceny akcji spadly przecietnie 24% w ciagu jednego tylko dnia.
Do decyzji inwestujacego nalezy wybor firmy i czasu zakupu akcji. Obowiazuje zasada kupowania akcji podczas hossy i sprzedazy podczas bessy. Przy zakupie akcji akcji nalezy wybierac akcje tych firm, ktorych wzrost ekonomiczny jest szybszy od wzrostu produktu narodowego brutto.
Rights - prawo poboru
Prawo pierwszenstwa zakupu, zwane prawem poboru (rights) jest opcja kupna akcji nowej emisji po okreslonej cenie w okreslonym czasie. Warunki sprecyzowane sa przez eminenta. Inwestor, ktory w ostatnim dniu nabywania praw poboru jest posiadaczem akcji danej spolki, staje sie tez automatycznie posiadaczem okreslonej liczby praw poboru. Po nabyciu prawa mozna sprzedac posiadane akcje, zachowujac nabyte wczesniej prawa. Z prawa poboru mozna z kolei skorzystac (wykonac je) badz tez sprzedac w wyznaczonym przez przez gielde okresie handlowania tym instrumentem. Dzieki notowaniom prawa poboru, jedni akcjonariusze moga uzupelnic swoj stan posiadania tak, aby w pelni wykorzystac swoje mozliwosci, inni natomiast zbyc je, uzyskujac za to odpowiednia sume pieniedzy.
Prawo pierwszenstwa zakupu (poboru) jest przywilejem akcjonariuszy. Otrzymuja je dotychczasowi akcjonariusze firmy w przypadku podwyzszenia jej kapitalu akcyjnego w drodze emisji nowych akcji. Prawo poboru, ktore wygasa zwykle po kilku tygodniach, uprawnia akcjonariuszy do nabycia okreslonej liczby nowych akcji po cenach nizszych niz w ofercie publicznej. By uczestniczyc w prawie poboru, akcjonariusz wysyla do firmy lub jej agenta dokument potwierdzajacy liczbe akcji, jaka moze nabyc w wyniku przyslugujacego mu prawa poboru wraz z oplata za nowe akcje. Prawo poboru zabezpiecza akcjonariuszy przed rozwodnieniem ich procentowego udzialu w firmie. Jezeli dotychczasowy akcjonariusz spolki nie ma zamiaru skorzystac z przyslugujacego mu przywileju pierwszenstwa zakupu, moze swoje prawo poboru sprzedac innemu inwestorowi. Prawa poboru sa bowiem przedmiotem obrotu gieldowego.
Sama technika obrotu prawem poboru wyglada nastepujaco: Z uplywem dnia ustalenia prawa poboru zostaje ono "oddzielone" od starych akcji. Akcjonariusz z uplywem tego dnia bedzie dysponowal liczba praw poboru ustalona przez eminenta.
Do wygasniecia terminu wykonywania prawa poboru bedzie on mogl:
• dokonac zapisu na akcje nowej emisji,
• sprzedac wszystkie lub czesc praw poboru na gieldzie,
• pozwolic na wygasniecie tych praw.
Wada prawa poboru jest pozorne ograniczenie dostepu nowych inwestorow do nowych akcji. Moze to sprawic wrazenie unikalnosci oferowanych akcji, co psychologicznie podnosi atrakcyjnosc emisji. Do zakupu dodatkowo zacheca cena emisyjna, zazwyczaj dosc znacznie obnizona w stosunku do notowan gieldowych. Emisja akcji z prawem poboru, nawet po znacznie obnizonej cenie, nie jest zadnym specjalnym prezentem od spolki dla swoich akcjonariuszy. Zasady ustalenia kursu odniesienia akcji na gieldzie po ogloszeniu dnia poboru sa bowiem takie, ze to co sie zarabia na nizszej cenie emisyjnej nowych akcji, traci sie na cenie rynkowej starych.
Warranty (warrants)
Warrant jest opcja kupna papierow wartosciowych po okreslonej cenie w okreslonym czasie. Warranty sa zwykle wymienialne na akcje i emitowane jako czesc emisji akcji lub jako "osloda" papierow wartosciowych przynoszacych staly dochod, na przyklad obligacji lub akcji uprzywilejowanych, by pomoc w ich rozprowadzeniu. Kwota jaka trzeba uiscic za kazdy warrant, by otrzymac opcyjny papier wartosciowy, nosi nazwe ceny rozliczenia (wykonania exercise price).
W przeciwienstwie do prawa poboru, warranty, ktore rowniez reprezentuja prawo zakupu akcji, uprawniaja ich wlascicieli do nabycia okreslonej liczby nowych akcji po cenach wyzszych od cen rynkowych. Termin waznosci warrantowjest zwykle ustalony na 5, 10 lub 20 lat, a dla niektorych warrantow jest on wieczysty.
Warranty bywaja zbywalne, plynne i sa przedmiotem obrotu gieldowego. Handel warrantami osiagnal ostatnio nowy szczyt w historii. Klimat inwestycyjny - silnie zwyzkujacy rynek, czeste fuzje przedsiebiorstw, duze zainteresowanie nowymi emisjami (rynkiem pierwotnym), stosunkowo niska stopa procentowa i potrzeba poprawy struktury kapitalowej przez firmy, pomagaja w emisjach warrantow.
Inwestorzy czesto zakladaja, ze jesli kupno akcji jest atrakcyjne, to kupno warrantow musi byc automatycznie bardziej atrakcyjne. Tego rodzaju wniosek moze sie mijac z prawda. Bardzo czesto zakup akcji jest bardziej atrakcyjny od zakupu warrantow.
Warranty sa emitowane z roznych powodow. Najczesciej ich emisja ulatwia sprzedaz innych papierow wartosciowych, jednoczesnie zaspokajajac potrzeby zarowno kupujaych, jak i sprzedajacych. Na przyklad, przedsiebiorstwo emitujace obligacje zwykle wyplaca mniejszy dochod z tytulu obligacji, jesli warranty sa "dolaczone" do obligacji. Przedsiebiorstwo nie daje tej "ulgi" za darmo, bowiem warranty, jak zreszta i inne opcje, maja swoja wartosc. Wystepuja one nie tylko w emisji. Sluza rowniez jako wyplata dywidendy akcjonariuszom. Bardzo czesto sa tez czescia papierow wartosciowych stanowiacych czesciowa zaplate w fuzji czy kupnie przedsiebiorstw. W koncu z warrantow korzysta sie czesto w reorganizacji lub tez rekapitalizacji przedsiebiorstw.
Warranty sa podobne do nabycia opcji kupna, chociaz wystepuje miedzy nimi kilka podstawowych roznic. Po pierwsze, zamiana warrantow na akcje wymaga nowej emisji akcji, co naturalnie powieksza liczbe wyemitowanych akcji. Zamiana oznacza wiec, ze aktywa i zyski przedsiebiorstwa przypadaja na wieksza liczbe akcji, co z kolei prowadzi do rozwodnienia udzialow dotychczasowych akcjonariuszy. W przeciwienstwie do warrantow, opcje kupna nie zmieniaja struktury kapitalowej przedsiebiorstwa.
Inna wazna roznica miedzy warrantami a opcja kupna jest ich czas wygasania. Najdluzszy okres do wygasniecia w przypadku opcji wynosi dwa lata (do niedawna 9 miesiecy), a w przypadku warrantow od 5 do 20 lat. Niektore z nich sa wieczyste - nigdy nie wygasaja.
Warranty sa kupowane przez inwestorow tolerujacych wysokie ryzyko w zamian za potencjalnie wysokie zyski. Moga byc one jednak uzywane jak opcje w polaczeniu z opcyjnymi papierami wartosciowymi w celu zmiany profilu ryzyka i zysku. W koficu, ruchy cen warrantow sa scisle polaczone z ruchem cen opcyjnego papieru wartosciowego i czesto dochodzi do aberracji w wycenie warrantow. Pozwala to na przewidzenie transakcji asekuracyjnych, ktorych celem jest wykorzystanie niedowartosciowanych i przewartosciowanych warrantow.
Artykul przedrukowano za zgoda Polskiego Poradnika "Sukces" - 225 Park Line; Douglaston, NY 11363,
tel. (718) 224 - 3492
