Prochnica zebow i choroby przyzebia powodowane sa przez bakterie. Bakterie te osadzaja sie na powierzchni szkliwa i dziasel wytwarzajac plytke nazebna w postaci bialozoltej masy. Jest ona latwo usuwalna za pomoca szczoteczki do zebow. Jezeli plytka nie zostanie dokladnie zeszczotkowana w odpowiednio szybkim czasie, przeksztalca sie w przeciagu kilku dni w kamien naddziaslowy. Jest to bialozolty twardy osad widoczny szczegolnie czesto na jezykowej powierzchni siekaczy dolnych. Kamien naddziaslowy nie moze juz byc zeszczotkowany. Jest on za twardy do usuniecia. Jezeli nie zostanie on usuniety w gabiniecie dentystycznym bakterie tam nagromadzone powoduja stan zapalny dziasla, ktory poglebiajac sie uszkadza tkanke polozona glebiej oraz niszczy kosc. Pojawiaja sie wowczas patologiczne kieszonki przyzebne, ktore mozna zmierzyc za pomoca specjalnego zglebnika. Gdy kosc jest bardzo zniszczona zeby zaczynaja sie chwiac i wypadac.
Paradontoza zaawansowana. Widzimy kamien poddziaslowy i duzy zanik kosci miedzyzebowej.
Nalezy wspomniec, ze przewlekle stany zapalne przyzebia moga byc przyczyna roznych chorob ogolnych na przyklad zapalenia wsierdzia i miesnia sercowego, zapalenia klebuszkowego nerek, zapalenia bakteryjnego skory, zapalenia teczowki, siatkowki i wielu innych.
Bardzo wazne staje sie wiec odpowiednio szybkie i dokladne usuniecie wszystkich niebezpiecznych czynnikow aby zachowac zdrowe zeby i przyzebie jak najdluzej, nawet do konca zycia, co jest mozliwe wtedy gdy dostosujemy sie do pewnych ogolnie znanych i sprawdzonych zasad zapobiegania tym chorobom.
Profilaktyke prochnicy i chorob przyzebia mozna podzielic na profilaktyke prowadzona w domu i profilaktyke profesjonalna - w gabinecie dentystycznym. Najprostsza profilaktyka domowa polega na codziennym szczotkowaniu zebow i uzywaniu nitki miedzyzebowej.
Szczoteczki sa roznej wielkosci i ksztaltu. Praktycznie kazda szczotka do zebow wyczysci dokladnie zeby jesli bedzie uzywana efektywnie i przez odpowiedni okres czasu. Czyszczenie powinno trwac do pieciu minut. Jednominutowe czyszczenie nie spelni swego zadania nawet wtedy jesli czyscimy zeby szesc razy dziennie. Osoby, ktore maja ograniczona sprawnosc ruchowa lub slabsza motywacje powinny stosowac szczotke elektryczna, ktora czysci szybciej i bardziej skutecznie. Wazny jest rowniez wybor wlasciwej dla siebie i najbardziej efektywnej metody szczotkowania zebow, w czym pomocny bedzie dentysta.
(A) Czyszczenie za pomoca nitki miedzyzebowej - Dental Floss, oraz (B) szczoteczki miedzyzebowej.
Czyszczenie szczotka usuwa plytke tylko z trzech powierzchni zebow. Aby oczyscic powierzchnie styczne nalezy uzywac nitek miedzyzebowych. Czas czyszczenia nitka powinien wynosic okolo piec minut. Wsrod istniejacych dwoch rodzajow nitek: woskowanych i niewoskowanych polecam te ostatnie, poniewaz latwiej daja sie wprowadzic miedzy zeby. Do czyszczenia mostow nalezy uzywac szerokich nitek tak zwanych tasm miedzyzebowych (dental tape).
Polecam takze plukanki do zebow. Ale jedynie te z nalepka (American Dental Association) sa warte uwagi, na przyklad "Listerine" zawiera antybakteryjne zwiazki, ktore zapobiegaja odkladaniu sie plytki nazebnej. Czasami lekarz moze przepisac specjalne plukanki lecznicze z fluorem lub chlorheksydyna. Warto zauwazyc, ze przy dokladnej higienie domowej czyszczenie profesjonalne w gabiniecie moze byc ograniczone do jednej wizyty w ciagu roku.
Czyszczenie profesjonalne w gabinecie jest przedmiotem czestych uwag i watpliwosci pacjentow. Czesto pytaja: "Dlaczego czyszczenie w gabiniecie jest tak wazne? Czy jest bolesne? Czy uszkadza szkliwo i powoduje wypadanie wypelnien?".
Profesjonalne czyszczenie zebow przez higieniste lub dentyste ma na celu usuniecie czynnikow, ktore powoduja prochnice zebow oraz paradontoze. W trakcie zabiegu, ktory trwa okolo 30 minut zeskrobywana jest plytka nazebna, osad nazebny i kamien naddziaslowy. Po zeskrobaniu osadow powierzchnie zebow musza byc odpowiednio wygladzone aby zapobie szybkiemu ponownemu gromadzeniu sie bakterii. Prawidlowo przeprowadzone czyszczenie umozliwi pacjentowi dokladniejsze czyszczenie zebow w domu. Po zakonczonym zabiegu jama ustna jest dokladnie badana przez lekarza. Wykonuje sie cztery rentgenowskie zdjecia zgryzowe zebow bocznych na podstawie ktorych dentysta ocenia stan zdrowotny zebow, wypelnien i kosci miedzyzebowej. Koszt zdjec wynosi w przyblizeniu $30 - $45; dodatkowo badanie dentystyczne - $20.
Czyszczenie w gabinecie nie uszkadza zdrowego szkliwa. W trakcie czyszczenia wypelnienia, ktoe sa wadliwie zalozone lub podminowane prochnica moga wypasc (dla dobra pacjenta), ale jest to wypadek niezwykle rzadko spotykany. Czyszczenie nie jest bolesne. Dziasla osob szczegolnie wrazliwych sa znieczulane za pomoca zeli znieczulajacych.
Profilaktyka doroslych
Profesjonalnemu czyszczeniu zebow w gabiniecie stomatologicznym dorosli powinni sie poddawac co szesc miesiecy. Zabieg ten wykonuje sie za pomoca narzedzi recznych: skalerow lub przy pomocy urzadzenia maszynowego - Cavitronu. Koncowka Cavitronu wprowadzana jest w drzenia (wibracje) i schladzana za pomoca duzej ilosci wody, ktora jest odsysana z jamy ustnej przez odsysacz. Jest to zabieg bardzo prosty, ale w przypadku kiedy pacjent ma bardzo zaniedbane zeby potrzebne jest tak zwane gruntowne czyszczenie. Koszty tego czyszczenia sa wowczas wieksze, gdyz zachodzi tutaj koniecznosc czyszczenia kamienia poddziaslowego, ktory jest bardzo trudny do usuniecia. W czasie tego czyszczenia pacjent moze odczuwac wiekszy dyskomfort, gdyz narzedzie wchodzi az w kieszonke aby zeskrobac zalegajacy tam kamien. Nastepne wizyty, jesli beda regularnie przeprowadzane co szesc miesiecy, nie beda juz tak nieprzyjemne. Koszt czyszczenia wynosi okolo $45-65, jesli jednak pod dziaslem znajduje sie kamien - koszt zabiegu za czyszczenie calego uzebienia wzrasta do $90-150.
W stanach zapalnych przyzebia badanie zglebnikiem wywoluje krwawienie.
Profilaktyka dziecieca
Rozpoczyna sie ja zazwyczaj od trzeciego roku zycia. Zasada czyszczenia jest taka sama jak u doroslych. W czasie czyszczenia dentysta uzywa Cavitronu lub tylko narzedzi recznych (nie wszystkie dzieci toleruja duza ilosc wody w buzi w trakcie czyszczenia Cavitronem), nastepnie zeby polerowane sa specjalna pasta. Waznym koncowym etapem czyszczenia jest pokrycie zebow zelem zawierajacym fluor. Jest to pierwiastek, ktory wbudowuje sie w szkliwo powodujac wzmocnienie odpornosci zebow na prochnice. Profilaktyka dziecieca powinna byc przeprowadzona dwa razy w ciagu roku. Jest to najlepsza metoda przyzwyczajenia dziecka do wizyt w gabinecie dentystycznym. Koszt czyszczenia waha sie od $35-50, dodatkowo - od $15-30 za fluoryzacje. Oplata ta jest minimalna w porownaniu do kosztow leczenia zebow w przyszlosci. U dzieci mozna zastosowac rowniez pokrywanie powierzchni zujacych zebow stalych za pomoca lakierow. Jest to zabieg obecnie popularny, gdyz izoluje powierzchnie bardzo podatne na prochnice od dostepu bakterii.
Czyszczenie glebokie
(scaling + root planing)
Niestety bardzo czesto do gabinetu zglaszaja sie pacjenci z poczatkowa, zaawansowana lub bardzo rozwinieta choroba przyzebia. W sytuacji gdy pacjent ma juz tak zwane kieszonki patologiczne przy zebie i potrzebuje leczenia, wykonuje sie czyszczenie glebokie w znieczuleniu miejscowym. Zabieg ten rozkladany jest na pare wizyt. Jednorazowo czysci sie polowe szczeki: to znaczy na przyklad: prawa gorna szczeka plus prawa dolna. Czyszczenie tego typu polega na glebokim wchodzeniu specjalnymi kiretami i zeskrobaniu wszystkich nierownosci z powierzchni korzenia i nablonka kieszeni. Jest to zabieg bardzo pracochlonny. Jego koszt wynosi od $125-180 za polowe kazdej szczeki, to znaczy wyczyszczenie calego uzebienia kosztuje minimum $500. Zabieg ten powoduje zatrzymanie sie stanu zapalnego (bolu, formowania sie ropy), ustapienie krwawienia, czasami zmniejszenie sie kieszonek patologicznych. Jezeli jednak nie ma wyraznej poprawy i nadal utrzymuje sie stan zapalny, potrzebne sa zabiegi chirurgiczne wykonywane juz przez specjalistow (periodontologow), a w przypadkach zaawansowanej paradontozy - nawet usuniecie wszystkich pozostalych zebow.
W prawidlowej kieszonce (A) zglebnik periodontologiczny nie wchodzi glebiej niz na 3 mm. W kieszonce patologicznej (B) glebokosc wynosi powyzej 4 mm. Wskazane jest wtedy glebokie czyszczenie w celu usuniecia kamienia poddziaslowego.
Artykul ten nie wyczerpuje bogatego tematu profilaktyki. Ma on na celu tylko zaznajomienie pacjentow z ogolnie przyjetymi metodami zapobiegania chorob prochnicy i przyzebia stosowanymi w gabinetach stomatologicznych, jak rowniez z cenami ustalonymi przez American Dental Association.
