Obserwujemy ostatnio w Wydziale Handlowym wzmozone zainteresowanie specjalnymi strefami ekonomicznymi w Polsce. Stad moje przypuszczenie, iz wielu czytelnikow "Monitora" moga zainteresowac moje dwa kolejne artykuly poswiecone omowieniu funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych w Polsce. Kilka dni temu minelo wlasnie trzy lata od uchwalenia przez Sejm ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych.
Warto zastanowic sie jaki cel przyswiecal tworzeniu tych stref. Podstawowym byla aktywizacja i rozwoj gospodarczy regionow do tej pory nie doinwestowanych, ze starzejacym sie dosc szybko parkiem maszynowym, powiekszajacym sie bezrobociem, itp. Dlatego wlasnie 20 pazdziernika 1994 roku Sejm uchwalil Ustawe o specjalnych strefach ekonomicznych.
Chcialabym przyblizyc nieco Panstwu zalozenia tej ustawy. Ustawa okresla zasady i tryb ustanawiania specjalnych stref ekonomicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarzadzania takimi strefami oraz szczegolne zasady i warunki prowadzenia na ich terenie dzialalnosci gospodarczej.
Wszystkie specjalne strefy ekonomiczne tworzone sa po to by m.in. dac mozliwosc rozwoju okreslonych dziedzin dzialalnosci gospodarczej, wprowadzac nowe rozwiazania technologiczne i techniczne, rozwijac eksport, zwiekszac konkurencyjnosc wytwarzanych wyrobow i swiadczonych uslug, zagospodarowac we wlasciwy sposob istniejacy juz majatek przemyslowy i infrastrukture gospodarcza, tworzyc nowe miejsca pracy itp. Kazda specjalna strefa ekonomiczna jest ustanawiana przez Rade Ministrow w drodze rozporzadzenia na wniosek do niedawna Ministra Przemyslu i Handlu, a dzisiaj Ministra Gospodarki. Wniosek musi byc w pierwszej kolejnosci poparty odpowiednimi opiniami wojewody oraz zgoda wlasciwych ze wzgledu na polozenie strefy wladz gminnych. Rozporzadzenie ustanawiajace nowa strefe okresla zawsze:
- nazwe, teren i granice strefy,
- zakres przedmiotowy dzialalnosci gospodarczej, ktora ma byc prowadzona na terenie strefy albo dziedziny, ktorych prowadzenie na terenie strefy jest wylaczone,
- wymienia podmiot zarzadzajacy strefa,
- okres, na ktory ustanawia sie strefe,
- zwolnienia i preferencje dla podmiotow prowadzacych dzialalnosc gospodarcza na terenie strefy.
Zarzadzajacym moze byc wylacznie spolka akcyjna lub spolka z ograniczona odpowiedzialnoscia, w stosunku do ktorej Skarb Panstwa posiada wiekszosc glosow, ktore moga byc oddane na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspolnikow.
Skarb Panstwa jest rowniez uprawniony do powolywania i odwolywania wiekszosci czlonkow zarzadu i rady nadzorczej.
Tytul mojego artykulu "Szczegolne traktowanie" wybralam celowo. Wynika on z uprawnien jakie ustawa daje inwestorom prowadzacym dzialalnosc gospodarcza na terenie strefy.
Ustawa przewiduje bowiem, ze dochody uzyskane z dzialalnosci gospodarczej prowadzonej na terenie strefy na podstawie zezwolenia moga byc, w drodze rozporzadzenia Rady Ministrow, calkowicie zwolnione od podatku dochodowego od osob prawnych i podatku dochodowego od osob fizycznych w okresie rownym polowie okresu, na jaki ustanowiona zostala strefa.
Po tym okresie istnieje mozliwosc uzyskania w dalszych latach podatkowych (pozostalym okresie, na jaki ustanowiono strefe), rowniez w drodze rozporzadzenia Rady Ministrow, zwolnienia od podatku dochodowego od osob prawnych lub fizycznych w czesci nie przekraczajacej 50 % takich dochodow.
Aby firma, ktora uzyskala zezwolenie na prowadzenie dzialalnosci gospodarczej na terenie strefy, mogla skorzystac z tych zwolnien, musi spelnic okreslone oddzielnie dla kazdej strefy warunki: Warunki te moga dotyczyc kilku spraw, z ktorych najistotniejsze wydaja sie:
- zatrudnienie przy prowadzeniu dzialalnosci gospodarczej na terenie strefy, okreslenie minimalnej liczby pracownikow i utrzymanie co najmniej takiego poziomu zatrudnienia przez okreslony czas,
- dokonanie przez podmiot gospodarczy trwalej inwestycji o charakterze produkcyjnym na terenie strefy o wartosci przewyzszajacej okreslnona kwote,
- osiagniecie przez podmiot gospodarczy okreslonej minimalnej wielkosci przychodow ze sprzedazy wyrobow wytworzonych lub uslug swiadczonych na terenie strefy i utrzymanie co najmniej takiej wielkosci przez okreslnony czas,
- osiagmiecie przez podmiot gospodarczy okreslonej minimalnej wielkosci przychodow z eksportu wyrobow wytworzonych na terenie strefy lub uslug swiadczonych na eksport i utrzymanie takiej wielkosci przez okreslony czas.
Ustawa przewiduje ponadto liczne udogodnienia zwiazane z prawem budowlanym na terenie strefy m.in. uproszczona procedure wydawania pozwolen na budowe, przenoszenie pozwolenia na budowe na inna osobe, wydawanie pozwolen na uzytkowanie obiektu budowlanego.
Oprocz podstawowych zwolnien z podatku dochodowego, w ustawie zawarto rowniez szereg innych zwolnien finansowych jak: podwyzszenie stawki amortyzacji srodkow trwalych, mozliwosc wliczenia wydatkow inwestycyjnych nie dotyczacych nabycia srodkow trwalych, ale zwiazanych bezposrednio z dzialalnoscia gospodarcza prowadzona na terenie strefy, w pelnej wysokosci do kosztow uzyskania przychodow w roku podatkowym, w ktorym zostaly poniesione.
Jak juz wspomnialam na wstepie, wszystkie specjalne strefy ekonomiczne sa ustanawiane w drodze rozporzadzenia Rady Ministrow na czas okreslony. Dzialalnosc gospodarcza na terenie tych stref wymaga uzyskania stosownego zezwolenia udzielanego obecnie przez Ministra Gospodarki na czas okreslony. Niezaleznie od ogolnego zezwolenia na prowadzenie jakiejkolwiek dzialalnosci gospodarczej na terenie strefy, podmiot musi dodatkowo uzyskac, jezeli wynika to z odrebnych przepisow, koncesje lub inne zezwolenia na prowadzenie okreslonej dzialalnosci gospodarczej (lista tych galezi przemyslu oraz rodzaj dzialalnosci objetej koncesjonowaniem dostepna jest w naszym Wydziale Handlowym).
Kazda specjalna strefa ekonomiczna ma ustalone przez Ministra Gospodarki odrebne zasady przeprowadzania przetargow, rokowan dla podmiotow ubiegajacych sie o uzyskanie zezwolenia, a takze inne bywaja kryteria oceny zamierzen co do przedsiewziec gospodarczych, ktore maja byc realizowane na terenie strefy.
Zazwyczaj uwzgledniaja one stopien, w jakim wielkosc i charakter planowanych przyszlych inwestycji, dzialalnosci gospodarczej przyczynia sie do spelnienia celow warunkujacych w ogole istnienie danej strefy ekonomicznej. Jesli podmiot gospodarczy, ktory uzyskal juz zezwolenie Ministerstwa Gospodarki na prowadzenie na terenie danej specjalnej strefy ekonomicznej okreslonej dzialalnosci gospodarczej, nie podejmie tej dzialalnosci w okreslonym w zezwoleniu terminie, zezwolenie takie wygasa. Ponadto Minister Gospodarki moze kazdorazowo cofnac lub ograniczyc zakres zezwolenia jesli np:
- podmiot zaprzestal prowadzenia dzialalnosci gospodarczej na terenie strefy lub
- naruszyl przepisy prawa dewizowego, prawa celnego lub przepisy dotyczace zobowiazan podatkowych lub
- utracil na skutek cofniecia lub zmiany koncesje wymagana odrebnymi przepisami na prowadzenie okreslonej dzialalnosci gospodarczej na terenie strefy lub
- razaco uchybil warunkom okreslonym w zezwoleniu
Tyle pokrotce o samej ustawie z 1994 r. zezwalajacej na tworzenie i omawiajacej zasady dzialania specjalnych stref ekonomicznych w Polsce.
Strefy takie dzialaja na calym swiecie - istnieje ich troche ponad 500, ale w Europie Zachodniej od 1984 r. nie powstala juz ani jedna specjalna strefa ekonomiczna.
Strefy te staja sie coraz popularniejsze sa w krajach rozwijajacych sie. Obecnie ich tworzenie reguluja przepisy Swiatowej Organizacji Handlu (WTO), do ktorej nalezy rowniez Polska.
Specjalne strefy ekonomiczne dajace inwestorom szczegolne uprawnienia sprzyjaja ogolnemu rozwojowi gospodarczemu calego regionu. Totez wielu wojewodow i prezydentow miast jest przekonanych, ze specjalne strefy ekonomiczne powinny powstawac wlasnie u nich. Upatruja w nich bowiem szanse ozywienia dla calego regionu, mozliwosc zmniejszenia bezrobocia i oczywiscie szanse przyciagniecia potencjalnych zagranicznych inwestorow.
Do Ministerstwa Gospodarki wciaz naplywaja nowe wnioski o utworzenie kolejnych specjalnych stref ekonomicznych.
Jakie przeslanki decyduja o tym, w ktorym rejonie moze powstac taka strefa?
Ustawodawca tworzac ustawe o specjalnych strefach ekonomicznych okreslil, iz obszary te powolywane byc moga w celu przyspieszenia rozwoju gospodarczego czesci terytorium kraju. Na poczatku przyjeto trzy podstawowe kryteria wyboru lokalizacji:
- szanse maja te regiony i miasta o jednolitej strukturze przemyslowej, dla ktorych planowana przyszla restrukturyzacja przemyslu pociagnie za soba masowe zwolnienia
- obszary na scianie wschodniej, gdzie ustanawianie stref ma sluzyc ekspansji gospodarczej na rynki krajow WNP
- przyjeto zasade tworzenia tzw. "osrodkow dyfuzji wysokiej techniki" (na wzor kalifornijskiej krzemowej doliny).
Kierujac sie tymi wlasnie kryteriami, Rada Ministrow wydala rozporzadzenie o ustanowieniu pierwszych specjalnych stref ekonomicznych poczawszy od 5 wrzesnia 1995 r. kiedy stworzono Mielecka SSE.
Dzisiaj chcialabym scharakteryzowac w skrocie trzy SSE: Mielecka EURO-PARK Mielec, Katowicka SSE utworzona 18 czerwca 1996 r. oraz Suwalska SSE utworzona 25 czerwca 1996r.
Strefa Euro-Park Mielec nadal jest jeszcze traktowana jako rozwiazanie modelowe, z ktorego wynikow wyciagnie sie ewentualne wnioski dla pozostalych stref.
Do dnia dzisiejszego w strefie mieleckiej wydano 24 zezwolenia na dzialalnosc gospodarcza. Podmioty, ktore je uzyskaly deklaruja inwestycje w strefie w wysokosci ponad 2 212 mln zl oraz stworzenie ponad 3500 nowych miejsc pracy w ciagu 2-5 lat. Strefa w Mielcu powstala, jak juz wspomnialam 5 wrzesnia 1995 r, ale rzeczywista dzialalnosc rozpoczela na poczatku 1996 roku. Agencja Rozwoju Przemyslu S.A. zostala powolana na zarzadzajaca strefa Euro-Park Mielec.
Mielecka SSE ustanowiona zostala na 20 lat na obszarze 575 ha. Dla firm inwestujacych na terenie tej strefy przewidziano spore ulgi w podatku dochodowym, korzystne stawki amortyzacyjne i sposoby naliczania kosztow. Pierwsze zezwolenie inwestycyjne otrzymala w kwietniu ubieglego roku spolka telekomunikacyjna Agmar Telecom. Dwa tygodnie pozniej podobne zezwolenie otrzymala Wytwornia Zespolow Kooperacyjnych PZL-Mielec (posiadajaca m.in. amerykanskich udzialowcow) produkujaca drzwi do Boeinga. W kolejnym miesiacu zarejestrowano jeszcze kilka kolejnych spolek z branz obuwniczej, poligraficznej i budownictwa.
Strefa Mielecka interesuje sie ponad 140 firm, z ktorych polowa deklaruje wniesienie kapitalu ponad 2 mln USD. Wiekszosc potencjalnych inwestorow zainteresowanych dzialalnoscia w strefie Mielca pochodzi z zagranicy: USA, Niemiec oraz krajow azjatyckich. Firmy reprezenuja glownie branze: maszynowa, elektromaszynowa, budowlana, chemiczno-paliwowa, konsultingowo-inwestycyjna. W wiekszosci chca korzystac raczej z obiektow juz istniejacych na terenie strefy dzierzawiac je od Agencji Rozwoju Przemyslu S.A. powolanej do zarzadzania ta strefa, a nie budowac nowe.
Warunkiem uzyskania calkowitego zwolnienia z podatku dochodowego jest zainwestownie 2 mnl ECU lub zatrudnienie co najmniej 100 pracownikow.
Kolejna po Mielcu specjalna strefa ekonomiczna byla Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna zaliczana do tzw. stref rozproszonych obejmujacych kilka polozonych blisko siebie obszarow (Gliwice, Jastrzebie Zdroj, Zory, Pawlowice, Godow, Sosnowiec, Dabrowa Gornicza, Tychy). Katowicka SSE zajmuje obszar 827 ha. Utworzenie strefy rozproszonej spowodowane bylo czesciowo realizacja zapisu zawartego w "Kontrakcie dla Slaska", ale wykonanie tego zobowiazania politycznego zostalo znacznie przyspieszone pod naciskiem glownego inwestora w tym regionie czyli firmy amerykanskiej General Motors, ktora wybrala Gliwice pod budowe nowej fabryki Opla.
W rozporzadzeniu ustanawiajacym katowicka rozproszona specjalna strefe ekonomiczna za podstawowy jej cel obrano przyspieszenie procesow restrukturyzacyjnych, glownie w gornictwie i przemysle ciezkim. Dzieki powstaniu tej strefy liczy sie na znaczny spadek bezrobocia w regionie, a zwlaszcza w jego czesci najbardziej zagrozonej tym bezrobociem: Dabrowie Gorniczej, Sosnowcu, Jastrzebiu Zdroju, Tychach.
W Katowickiej strefie rozproszonej wyklucza sie jakakolwiek dzialalnosc uciazliwa dla srodowiska. Przwiduje sie produkcje glownie: pojazdow mechanicznych (wspomniana przeze mnie fabryka Opla w Gliwicach), artykulow spozywczych, aparatury elektronicznej, maszyn i urzadzen dla przemyslu oraz gospodarstw domowych, wyrobow odziezowych i dodatkow do odziezy, niektorych materialow budowlanych itp.
Szacuje sie, ze do konca 2001 r. w KSSE moze powstac ok. 50 tys. nowych miejsc pracy. KSSE zarzadzana jest przez spolke Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. z siedziba w Katowicach.
Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna utworzona zostala na 20 lat. Zaklada sie dla niej dwa podstawowe kryteria zwolnien z podatku dochodowego:
- wielkosc nakladow inwestycyjnych: inwestor, ktory zainwestuje kwote przekraczajaca 2 mln ECU bedzie calkowicie zwolniony z podatku dochodowego przez najblizsze 10 lat i bedzie placic tylko 50 % tego podatku przez nastepne dwa lata,
- liczbe zatrudnionych osob - 100 lub wiecej pracownikow
Z powazniejszych inwestorow, ktorzy otrzymali juz zezwolenia na dzialalnosc w KSSE sa oczywiscie: wspomniany juz koncern General Motors , spolka ISUZU Motors Polska Sp. z o.o. zamierzajaca wybudowac fabryke silnikow wysokopreznych oraz zwiazana z General Motors firma Delphi AS, ktora chce zainwestowac 50 mln USD w zaklad produkcji ukladow kierowniczych w Tychach. Rowniez spolka Agra-Druk chce zainwestowac w budowe nowoczesnej drukarni kwote 18 mln USD.
Powaznym hamulcem inwestycji planowanych na terenie strefy okazal sie wymog jednej trzeciej wsadu strefowego, ktory musi byc wytworzony na terenie strefy. Jesli tak nie jest, to firmy, ktore w niej zainwestowaly nie beda mialy prawa do ulg podatkowych.
Jest wiele firm, ktore chca zainwestowac w KSSE, ale nie sa w stanie spelnic wymogu 30% wsadu strefowego, gdyz w przypadku bardzo nowoczesnych technologii w przemysle motoryzacyjnym lub elektronicznym musza sprowadzac wiekszosc komponentow do produkcji z zagranicy; w Polsce sie ich po prostu nie wytwarza.
Oprocz tych zapisow prawnych, innych trudnosci nastrecza sprawa gruntow. Czesc gruntow, ktorymi zainteresowani sa inwestorzy, ma ciagle nieuregulowany status prawny, czesto z wieloma wlascicielami itp. Te niedociagniecia musza i beda wkrotce uregulowane.
Trzecia wreszcie specjalna strefa ekonomiczna, ktora powstala w roku ubieglym (Rozporzadzeniem Rady Ministrow z 25 czerwca 1996 r.) na obszarze 432 ha jest Specjalna Strefa Ekonomiczna w wojewodztwie suwalskim, rowniez nalezaca do stref tzw. rozproszonych zlokalizowana na trzech obszarach w Suwalkach, Elku i Goldapi.
Cala Suwalszczyzna nalezy, pomimo unikatowych wartosci geograficznych, do terenow zapoznionych w rozwoju gospodarczym. Do tej pory rozwijal sie tu glownie przemysl rolno-spozywczy i przetworstwa drzewnego (ponad 83 % produkcji sprzedanej przemyslu). Jednoczesnie Suwalszcyzna nalezy do rejonow o najwyzszym w kraju wskazniku bezrobocia (w rejonie Goldapi wskaznik ten przekroczyl juz 40 %).
Rejon ten posiada jednak potencjalne mozliwosci rozwoju, ktore SSE ma wlasnie, dzieki proponowanym dla inwestorow ulgom, szanse rozwinac.
Nalezy tu wspomniec zwlaszcza o takich atutach jak bliskosc wschodniej granicy (granica z Rosja, Litwa i Bialorusia) i istnienie nowoczesnych przejsc granicznych, polozenie w przypadku Goldapi 60 km od przejscia Budzisko-Kalwaria lezacego na trasie przyszlej Via Baltica, ktora polaczy Finlandie, Estonie, Lotwe, Litwe z Polska i Europa Centralna, duza ilosc wolnego, czesto juz uzbrojonego terenu pod zabudowe. Biorac pod uwage wszystkie te atuty na duzym obszarze ponad 400 ha obejmujacym rejony Suwalk, Elku i Goldapi ustanowiono Suwalska SSE. Potencjalnym inwestorom proponuje sie:
1) w Suwalkach:
• przetworstwo surowcow rolnych oraz wytwarzanie:
- produktow zywnosciowych
- opakowan artystycznych oraz dla przemyslu zabawkarskiego
- sprzetu podrozniczego i turystycznego
- lin technologicznych zwlaszcza dla przemyslu rolno-spozywczego
2) w Goldapi produkcje:
- komponentow dla przemyslu farmaceutycznego i kosmetycznego
- wyrobow dla gospodarstwa domowego zagrodowego
- napojow w oparciu o miejscowe zasoby wysokiej jakosci wod glebinowych
3) w Elku produkcje:
- elektroniki
- czesci samochodowych i innych zwiazanych z motoryzacja
- urzadzen sluzacych do ochrony srodowiska zwlaszcza lasow i jezior
Tereny Suwalszczyzny zaliczono juz wczesniej do terenow zagrozonych bezrobociem strukturalnym i w swietle obowiazujacych przepisow, potencjalnym inwestorom w tym rejonie przysluguja z tego tytulu specjalne ulgi w podatku dochodowym. Pomimo jednak istnienia tego przepisu juz od kilku lat, nie spowodowalo to znaczacego i wystarczajacego dla ozywienia regionu, naplywu inwestorow zagranicznych.
Ustanawiajac wiec Suwalska SSE zaproponowano inwestorom szczegolnie wysoki pulap zwolnien podatkowych.
W okresie 10 lat od dnia rozpoczecia dzialalnosci gospodarczej, dochod podmiotu uzyskany z dzialalnosci gospodarczej bedzie wolny od podatku dochodowego:
- w wysokosci poniesionych nakladow inwestycyjnych, a przy nakladach ponad 350 tys. ECU lub zatrudnieniu co najmniej 40 pracownikow zwolniony z tego podatku calkowicie,
- w wysokosci 25 % uzyskanego dochodu z tytulu zatrudnienia kolejnych 10 pracownikow
Po 10 latach wolne od podatku byloby 50 % uzyskanego dochodu.
Przewiduje sie, ze do 2002 roku zatrudnienie w strefie uzyska 15 tys. osob, a specjalne preferencje ekonomiczne obowiazywac beda do 2016 roku. Suwalska SSE ustanowiono na 20 lat.
Suwalska SSE zainteresowanych jest wiele firm planujacych naklady rzedu 5-30 mln zl, m.in. dawne centrale hz Rolimpex, Agros. Inwestorem strategicznym jest firma szwajcarska Alforex AG oraz konsorcjum niemiecko-holendersko-belgijskie oferujace na wstepie 140 mln DEM.
Przy przejsciu granicznym w Budzisku planuje sie budowe gieldy rolno-spozywczej, glownie z mysla o klientach zza wschodniej granicy.
Strefa Suwalska zarzadzana jest przez Suwalska Specjalna Strefe Ekonomiczna, S.A. w Suwalkach i tam nalezy kierowac swe oferty inwestycyjne.
Dla ulatwienia ewentualnych kontaktow ponizej podaje Panstwu nazwy i telefony spolek zarzadzajacych trzema omowionymi przeze mnie strefami:
1) SSE EURO-Park Mielec
Agencja Rozwoju Przemyslu S.A.
Pan Mariusz Bledowski - Prezes
ul. Partyzantow 25
39-300 Mielec
tel: (177) 88 72 36
2) Suwalska SSE
Suwalska SSE S.A
Pan Marek Jankowski - Prezes
ul. Wojska Polskiego 2
16-400 Suwalki
tel: (87) 65 24 49
3) Katowicka SSE
Katowicka SSE S.A.
Pan Piotr Wojaczek - Prezes
ul. lompy 13
40-032 Katowice
tel: (32) 51 07 36
Od kwietnia ubieglego roku do dnia dzisiejszego powolano jeszcze 12 takich stref (Legnicka SSE, Lodzka SSE i Walbrzyska SSE powstaly w maju ubieglego roku), z tego ostatnie we wrzesniu 1997r. W kolejnym artykule chcialabym przyblizyc Panstwu zasady funkcjonowania tych wlasnie stref.
