Bez watpienia rok 1998 bedzie stal pod znakiem rewolucji DVD. Od kilku lat przemysl filmowy jak i komputerowy usiluje ustalic jakis nowy standard umozliwiajacy zapisanie duzej ilosci danych (lub obrazu) cyfrowo na jednym wspolnym nosniku.
Wszyscy uzytkownicy komputerow zapomnieli juz dawno o programach instalacyjnych zapisanych na dyskietkach 3,5". No coz, nie jest najwygodniejsze przekladanie kilkunastu dyskietek, aby zainstalowac jeden program w komputerze. Tak wiec CD (kompakt dyski) przejely te role i wlasciwie w tej chwili jest trudno znalezc jaki kolwiek program w innej wersji niz CD. No tak, ale zycie idzie do przodu, programisci domagaja sie coraz wiecej pamieci, a plyta kompaktowa moze jedynie pomiescic 650MB informacji. Efekt jest taki, ze jezeli chcemy uzywac dokladnego Atlasu Swiata musimy przekladac 6 dyskow CD - kto tego sprobowal, wie ile wiaze sie z tym klopotu. Nastepnym przykladem malej pojemnosci CD moze byc bardzo popularna Encyklopedia Groilera z 1998 roku; zajmuje ona dwa krazki CD. Z drugiej strony przemysl filmowy od dawna szukal medium, ktore sprostaloby wymogom uzytkownika domowego "Home Theatre". Magnetowidy VHS sa bardzo popularne, niemniej jakosc obrazu, a szczegolnie dzwieku nie nalezy do najlepszych, z drugiej strony laserdyski mogace pomiescic jedna godzine analogowego obrazu z cyfrowym dzwiekiem na jednej stronie nie przyjely sie zbyt szeroko. Rozwiazanie bylo jedno - trzeba isc w kierunku cyfrowego zapisu oraz odczytu obrazu i dzwieku. Najwieksze korporacje produkujace elektronike uzytkowa od kilku lat szukaly wspolnego standardu (nie chciano ponownie popelnic bledu sprzed kilkunastu lat, kiedy jednoczesnie na rynku pojawily sie dwa konkurencyjne standardy VHS i Beta - wtedy wszyscy producenci na tym stracili). Tak powstalo DVD, czyli Digital Versalite Disk lub, jak niektorzy interpretuja skrot, Digital Video Disk. To urzadzenie, ktorego jakos obrazu jest trzykrotnie lepsza niz VHS, dzwiek lepszy niz z CD, pojemnosc 7-krotnie wieksza niz CD. Stalo sie - wszyscy czolowi producenci podpisali stosowne umowy i mamy obecnie jeden standard na caly swiat.
Plyta DVD wyglada z zewnatrz jak zwykla plyta kompaktowa, ma 12 cm srednicy i jest zwykle koloru srebrnego. Zgodnosc z wymiarem krazka CD nie jest przypadkowa, tworcom standardu zalezalo na tym aby odtwarzacze DVD mogly bez problemow grac muzyke lub odtwazac dane z tradycyjnych krazkow CD (zawsze jest to pare punktow do przodu - szczegolnie waznych przy wprowadzaniu nowego standardu). Tak wiec plyta DVD jest niczym innym jak nastepna generacja optycznych nosnikow danych. Uproszczajac, DVD jest po prostu pojemniejszym i bardziej technologicznie zaawansowanym nastepca CD na ktorym mozemy przechowywac dane komputerowe, muzyke i wreszcie filmy. Standard ten laczy ze soba trzy do tej pory oddzielne galezie - komputery, film i muzyke w jeden cyfrowy format. Oczekuje sie, ze plyty DVD w ciagu najblizszych kilku lat zastapia CD, kasety video, laser dyski, komputerowe CD-ROM-y, i byc moze cardridge do gier komputerowych - przyznam brzmi to optymistycznie, ale czy tak nie brzmialo wprowadzenie CD na rynek w latach osiemdziesiatych? Bardzo wazny jest rowniez fakt, ze jak pisalem wczesniej, projekt ten popiera wiekszosc firm produkujacych urzadzenia do uzytku domowego, sprzet komputerowy, wytwornie filmowe i muzyczne - w tej sytuacji mysle, ze sukcess DVD jest niemal pewny.
Bardzo wazne jest aby zrozumiec roznice miedzy dwoma urzadzeniami DVD-Video i DVD - ROM. Pierwsze z nich jest bardzo czesto nazywane w skrocie DVD i jest to po prostu wolnostojacy odtwarzacz filmow DVD. Nie jest przystosowany do odtwarzania danych komputerowych czy tez programow - uproszczajac jest to cyfrowy nastepca magnetowidu VHS bez mozliwosci nagrywania. DVD-ROM jest urzadzeniem zaprojektowanym z mysla o branzy komputerowej i oprocz mozliwosci odtwarzania wysokiej jakosci filmow na ekranie monitora badz telewizora ma on przede wszystkim odczytywac programy komputerowe i zastapic tradycyjny CD-ROM w komputerach. Jest to analogiczna sytuacja jak odtwarzacz CD w domowym zestawie stereo i CD-ROM w komputerze.
Komputerowe DVD-ROM-y sa obecnie dostepne w dwoch standardach
· DVD I - jest to pierwsza wersja DVD, ktora mozemy jeszcze spotkac na rynku. Jego podstawowa wada jest fakt, iz nie jest on w stanie odczytywac CD nagrywanych na nagrywarkach CDR i CDRW i jednoczesnie jako CD-ROM charakteryzuje sie niskim przeplywem informacji. Generalnie DVD I jest urzadzeniem, ktorego nalezy unikac.
· DVD II - jest poprawiona wersja standardu DVD I i moze odczytywac dane zapisane na tradycyjnych CDR i CDRW, a jako CD-ROM jest porownywalny z napedami x20 i x24. Mozliwosc odczytu CDR uzyskano dzieki dodaniu zoltej wiazki laserowej obok wymaganej przez DVD czerwonej (wiazka czerwonego lasera zle odbijala sie od zielonej bazy uzywanej w nagrywalnych CD).
Mozliwosci DVD Video
Na jednej stronie krazek DVD moze zmiescic okolo 135 minut filmu zakodowanego cyfrowo w standardzie MPEG-2 wraz z cyfrowym dzwiekiem zgodnym ze standardem Dolby AC-3 w trzy jezykowej wersji wraz z podpisami w trzech jezykach. Obecnie stosuje sie juz DVD dwuplaszczyznowe, ktore moga zmiescic okolo 240 minut filmu wraz z dzwiekiem i podpisami na jednej stronie. Czyli nie ma potrzeby przekladania plyty na druga strone jezeli film jest dluzszy niz 135 minut. Inne mozliwosci to:
- odtwarzanie filmow w wersji szerokoekranowej na zwyklym ekranie
- 8 sciezek muzycznych w standardzie Dolby AC-3 (na przyklad 8 wersji jezykowych tego samego filmu)
- 32 roznych rodzajow podpisow (tekst capture) i karokee.
- umieszczanie roznych scen i zakonczen filmow w zaleznosci od tego kto go oglada (brutalne sceny, slownictwo, nagosc sa pomijane, gdy wybierzemy opcje, ze film ma byc ogladany przez dzieci - na marginesie zlosliwi twierdza, ze niektore filmy mialyby wtedy tylko napisy poczatkowe i koncowe)
- ogladanie poszczegolnych scen z roznych ujec kamery
- cyfrowy obraz nie wymaga przewijania kasety - w dowolnej chwili mozemy przelaczyc pomiedzy poszczegolnymi fragmentami na podstawie czasu, utworu, sceny, rozdzialu
- DVD nie zuzywa sie tak jak kaseta video podczas odtwarzania
- nie reaguje na pola magnetyczne, cieplo i zimno
- umieszczenie dodatkowych informacji, wywiadow, gier …
Wszystko to jest bardzo latwo dostepne dzieki interaktywnemu menu, ktore pojawia sie na poczatku. W nim to ustawiamy wszystkie opcje. Oczywiscie to czy mozemy na przyklad obejrzec scene z innego ujecia kamery jest uzaleznione od producenta dysku, ktory umiescil taka mozliwosc. Wszystkie te mozliwosci sa dostepne takze w wypadku komputerowych DVD-ROM.
Sciezka dzwiekowa na dyskach DVD zapisana jest w postaci cyfrowej zgodnie ze standardem Dolby Digital AC-3. Poniewaz nie wszyscy dysponuja tej jakosci sprzetem muzycznym umozliwiajacym dekodowanie tego sygnalu, praktycznie wszystkie odtwarzacze DVD sa wyposazone w funkcje przetwarzajace dzwiek do nizszych standardow (Dolby Pro Logic, Stereo, Mono…). Jak wiadomo Dolby Digital AC-3 jest systemem lansowanym i popularnym w USA, natomiast jest zupelnie nieznany w Europie. Dlatego tez filmy, ktore beda rozprowadzane w Europie beda mialy nagrany dzwiek wedlug cyfrowego standardu MPEG-2. Przy okazji warto zwrocic uwage na fakt regionalizacji odtwarzaczy DVD. Przemysl filmowy wymusil na tworcach standardu podzial swiata na 6 obszarow:
1. Kanada, USA
2. Japonia, Europa, Afryka Poludniowa, Bliski Wschod (wraz z Egiptem)
3. Poludniowo-Wschodnia Azja, Wschodnia Azja (wlaczajac Hong-Kong)
4. Australia, Nowa Zelandia, Ameryka Centralna, Poludniowa Ameryka, Kariby
5. Dawny obszar bylego Zwiazku Radzieckiego, Indie, Afryka (plus Korea Polnocna, Mongolia)
6. Chiny
Podzial ten dzieli odtwarzacze DVD na 6 roznych typow. I tak film przywieziony z Polski (region 2) nie bedzie dzialal na odtwarzaczu w USA (region 1) i oczywiscie odwrotnie. Dotyczy to takze DVD-ROM komputerowych z tym, ze region bedzie wybierany na podstawie wersji Windows.
Jedna z przyczyn opozniajacych wprowadzenie standardu DVD na rynek byla obawa producentow filmowych przed kopiowaniem filmow. Dlatego tez wypracowano cztery rozne systemy zabezpieczen:
1. Analog CPS (Macrovision)- kopiowanie jest zabezpieczone poprzez specjalny uklad scalony umieszczony w kazdym odtwarzaczu DVD (komputerowe DVD-ROM tez zawieraja ten uklad). System ten powoduje, ze w momencie kiedy chcemy skopiowac film na kasete wideo obraz na kopii rozjasnia sie i sciemnia.
2. CGMS - (Serial Copy Generation Management System) - kazdy dysk zawiera informacje o tym co moze, a co nie byc skopiowane. Sygnal CGMS jest dolozony do wychodzacego sygnalu video.
3. CSS - (Content Scrambling System) - poniewaz istnieje zagrozenie, ze ktos moze probowac cyfrowo skopiowac caly dysk (na przyklad na nagrywarke DVD-R), system CSS uzywa specjalnego cyfrowego dekodera wewnatrz odtwarzacza DVD, ktory nie zezwala na wyswietlanie cyfrowego obrazu przed sprawdzeniem czy nie jest zawartosc dysku kopiowana
4. Digital CPS - bardzo skomplikowany system zabezpieczenia polegajacy na ustawieniu znacznikow pomiedzy poszczegolnymi urzadzeniami. Znaczniki te ustalaja co moze byc przekazane do odbiornika, a co do nagrywarki. System ten bedzie wprowadzony w zycie w polowie 1999 roku.
Jak widac "Hollywood" zadbal o to aby nie stracic kontroli nad tym kto co oglada
Divix
W gruncie rzeczy jest to rozwiazanie, ktore wprowadzilo bardzo duzo zamieszania i nieporozumien. Niektore studia filmowe chcialyby miec absolutna kontrole tego co ogladamy i ile razy na naszych ekranach, wiec wymyslono Divix. System zostal wymyslony przez "Circuit City" i firme prawnicza w "Hollywood". Ma on byc wprowadzony na rynek w lecie 1998 roku. Divix jest niczym innym jak cyfrowa wersja "pay per view" . Dyski beda sprzedawne w cenie od $4 do $7. Kiedy dysk wlozymy do odtwarzacza, bedzie on dzialal przez 48 godzin. Nastepnie jezeli wlasciciel Divix"a bedzie chcial uzyc ponownie dysku aby go obejrzec, bedzie musial zaplacic od $3-$5 aby go odblokowac na nastepne 48 godzin. Odtwarzacz Divix ma kosztowac od $100 do $200 wiecej niz klasyczne DVD i musi byc podlaczony nie tylko do telewizora, ale rowniez do linii telefonicznej gdzie zglasza wszystkie informacje "ile nalezy klienta skasowac". Zaden komputerowy DVD-ROM nie bedzie (przynajmniej na razie) w stanie odtwarzac dyskow Divix.
Opis Techniczny DVD
Dysk DVD ma 12 cm srednicy (dokladnie jak zwykly CD), na jednej stronie moze byc zawarte:
4.7GB danych dla dyskow jednostronnych, jednoplaszczyznowych (DVD-5 - SS/SL)
8,5GB danych dla dyskow jednostronnych, dwuplaszczyznowych (DVD-9 - SS/DL)
9,4GB danych dla dyskow dwustronnych, jednoplaszczyznowych (DVD-10 - DS/SL)
17GB danych dla dyskow dwustronnych, dwuplaszczyznowych (DVD-18 - DS/DL)
Oznaczenia DVD-5, DVD-9 … nie odnosza sie do odtwarzacza DVD, sa one okresleniem rodzaju nosnika (plyty), czyli odtwarzacz DVD II jest w stanie odczytac kazda z wyzej wymienionych plyt. Warto jest w tym momencie przyjrzec sie dokladniej samej plycie. Tak duze pojemnosci DVD zawdziecza zmianom swojej wewnetrznej budowy w porownaniu do zwyklej plyty CD (plyta CD moze maksymalnie pomiescic 650MB danych i jest zawsze jednostronna). Zwiekszenie pojemnosci DVD w stosunku do CD uzyskano poprzez:
- dwukrotne (~2.08x) zmniejszenie srednicy otworow odbijajacych lub pochlaniajacych swiatlo lasera
- dwukrotne (~2.16x) zblizenie do siebie sciezek na ktorych te otwory sa umieszczane
- zwiekszenie powierzchni na ktorej umieszczone sa dane o ~1.02x
- poprawe modulacji kanalu bitow ~1.06x
- poprawienie korekcji bledow ~1.32x (niektore zrodla podaja ten wspolczynnik jako 6x)
Dzieki tym zmianom uzyskano na tej samej powierzchni okolo siedmiokrotnie wieksza pojemnosc dla dyskow DVD jednoplaszczyznowych, jednostronnych. Plyta DVD ma te sama grubosc jak zwykly CD, czyli 1.2mm. Jednakze wewnetrznie jest ona sklejona z dwoch dyskow, kazdy o grubosci 0.6mm (bonded disk). Kazdy z tych dyskow 0.6mm moze zawierac jedna lub dwie plaszczyzny na ktorych znajduja sie otwory czytane przez wiazke czerwonego lasera. Dzieki zmniejszeniu grubosci dysku do 0.6mm, swiatlo wiazki laserowej jest mniej rozproszone i dokladniej odczytuje stany logiczne zapisane na dysku, czyli wypalone otwory moga byc mniejsze i znacznie blizej siebie.
Jedno jest pewne, nowe technologie na poczatku wydaja sie szokujace w swoich mozliwosciach, a juz po kilku latach staja sie szara codziennoscia.
