Minely juz co prawda dwa miesiace od mojego ostatniego artykulu na temat zmian w przepisach celnych, ktore zgodnie z nowym Kodeksem celnym obowiazuja od poczatku biezacego roku, ale jestem zdania, ze ta problematyka jest wciaz aktualna.
Wprowadzeniu nowego Kodeksu celnego towarzyszyly cztery dodatkowe ustawy oraz 74 akty wykonawcze wydane przez Rade Ministrow, Ministerstwo Finansow, Glowny Urzad Cel oraz Ministerstwo Gospodarki.
Wiekszosc z nich zaczela rowniez obowiazywac od poczatku roku.
Jednoczesnie z nowym Kodeksem Celnym, ustawami okolocelnymi oraz aktami wykonawczymi zliberalizowano niektore stawki obowiazujace w 1997 r. Jest to zgodne z ogolnym trendem polskiej polityki gospodarczej, a takze licznymi porozumieniami miedzynarodowymi, ktore Polska zawarla (m.in. ze Swiatowa Organizacja Handlu - WTO, Unia Europejska, Europejskimi Stowarzyszeniami Wolnego Handlu - EFTA i CEFTA).
W dzisiejszym artykule, postaram sie przyblizyc Panstwu wlasnie te cztery najwazniejsze ustawy okolocelne, dosc istotne z punktu widzenia firm handlujacych z Polska.
Ustawa o administrowaniu obrotem z zagranica towarami i uslugami oraz o obrocie specjalnym z 11 grudnia 1997 r. (opublikowana w Dzienniku Ustaw z 1997 r. Nr 157, poz.1026).
Powodem rozpoczecia prac nad ta wlasnie ustawa byla koniecznosc dostosowania przepisow polskich do postanowien zawartych w Porozumieniu ustanawiajacym Swiatowa Organizacje Handlu WTO, ktore ratyfikowala rowniez Polska, jak tez Unii Europejskiej, ktorej pelnoprawnym czlonkiem staniemy sie juz za kilka lat.
Ustawa "O administrowaniu…" reguluje zasady zarzadzania obrotem towarami, uslugami oraz obrotem specjalnym z zagranica. Nie dotyczy tylko niektorych przypadkow obrotu z zagranica, w ktorych jest on regulowany osobnymi przepisami lub obowiazuja w nim umowy miedzynarodowe.
Ustawa okresla kompetencje poszczegolnych organow na przyklad Rady Ministrow, Ministra Gospodarki, Glownego Urzedu Cel itp., a takze reguluje zasady wprowadzania w obrocie towarami, uslugami, obrocie specjalnym, ograniczen pozataryfowych takich, jak: kontyngent, plafon, rejestracja obrotu, ograniczenia i zakazy.
Wszystkie pojecia zwiazane z ograniczeniami pozataryfowymi, z wyjatkiem jednego - kontyngentu - byly nieznane dotychczas w polskim ustawodawstwie celnym. Wprowadza je dopiero niniejsza ustawa.
Okresla ona wyraznie zakres kompetencji Rady Ministrow. W jej gestii znalazlo sie administrowanie najbardziej restrykcyjnym srodkiem polityki handlowej - zakazem. Ma takze kompetencje w sprawach obrotu z zagranica zlotem, srebrem i platyna.
Zakazy w obrocie towarowym moga zostac wprowadzone tylko w szczegolnych przypadkach, w zgodzie z ogolnie przyjetymi miedzynarodowymi normami i przepisami WTO.
Ustawa wymienia kilka sytuacji, w jakich zakaz moze byc wprowadzony, np. gdy:
• jest on niezbedny dla zapobiezenia lub zlagodzenia zasadniczego niedoboru srodkow zywnosci lub innych produktow o podstawowym znaczeniu dla kraju,
• jest to konieczne dla ochrony zasad wspolzycia spolecznego, zycia lub zdrowia ludzi lub ochrony roslin i srodowiska,
• jest to niezbedne dla zachowania ograniczonych zasobow naturalnych, ochrony dobr kultury o wartosci historycznej, artystycznej lub archeologicznej,
• jest to konieczne ze wzgledu na obrone lub bezpieczenstwo panstwa.
Z kolei Ministerstwo Gospodarki moze zarzadzac innymi, mniej restrykcyjnymi srodkami polityki handlowej, jak: plafon, automatyczna i nieautomatyczna rejestracja obrotu, kontyngent. Minister Gospodarki okresla takze w drodze osobnego rozporzadzenia przypadki, w jakich organy celne moga wydawac pozwolenia na przywoz i wywoz towarow.
Ministerstwo Gospodarki jest ponadto wlasciwym organem do okreslania, za pomoca osobnych rozporzadzen, wzorow pozwolen oraz wzorow wnioskow o wydanie pozwolen na przywoz i wywoz towarow.
Chcialabym pokrotce przypomniec kilka podstawowych pojec, ktore wymienia omawiana Ustawa:
• plafon - oznacza okreslona (wymagajaca uzyskania pozwolenia) ilosc towaru, ktora moze byc przywieziona na polski obszar celny lub wywieziona z polskiego obszaru celnego. Plafon jest dosc elastycznym srodkiem polityki handlowej, pozwalajacym na okreslenie wielkosci dostepu danych towarow do rynku w zaleznosci od aktualnej sytuacji rynkowej. W praktyce oznacza to, ze Ministerstwo Gospodarki moze zamknac plafon juz w momencie, gdy uzna, ze ze wzgledu na sytuacje rynkowa, ilosc towarow z zagranicy bedacych przedmiotem plafonu powinna zostac zwiekszona. Plafony rozdysponowuje sie w kolejnosci zlozonych wnioskow,
• automatyczna rejestracja obrotu - jest to inaczej automatyczne udzielanie pozwolenia na przywoz lub wywoz dla wszystkich podmiotow, ktore o nie wnioskuja, na pewna ilosc towaru (musza one spelniac okreslone przez Ministerstwo Gospodarki kryteria,
• nieautomatyczna rejestracja obrotu - oznacza w praktyce uzyskanie pozwolenia na okreslona ilosc lub wartosc towaru w zaleznosci od sytuacji rynkowej. Podmiot gospodarczy wnioskujacy o wydanie pozwolenia na przywoz lub wywoz pewnej ilosci towaru moze spodziewac sie wydania pozwolenia na mniejsza niz wnioskowana, ilosc towaru. Ilosc ta moze ulec zmianie gdy zmieni sie sytuacja rynkowa - otrzyma wowczas pozwolenie uzupelniajace ilosc lub wartosc wnioskowana;
• kontyngent - wymagajaca uzyskania pozwolenia okreslona ilosc lub wartosc towaru, ktora moze byc przywieziona na polski obszar celny lub z niego wywieziona w oznaczonym czasie. Ustawa precyzuje sposob przyznawania kontyngentow podmiotom gospodarczym wnioskujacym o nie - wymienia sie trzy sposoby rozdysponowania kontyngentu:
- wedlug kolejnosci skladanych wnioskow,
- proporcjonalnie do liczby podmiotow skladajacych wnioski,
- proporcjonalnie do wartosci obrotow zrealizowanych przez strone wnioskujaca.
Jednoczesnie ustawa zaklada ustanowienie wielkosci calego kontyngentu (transzy).
Przy takim zalozeniu moze zdarzyc sie, ze kilka pierwszych, powaznych podmiotow gospodarczych wyczerpie caly kontyngent (tak dzieje sie zwykle w przypadku kontyngentu samochodowego).
Ustawodawca zagwarantowal pewne minimum (15%) ilosci lub wartosci kontyngentu dla podmiotow nowych, ktore do tej pory nie prowadzily handlu z zagranica, bowiem nie mozna ich dyskryminowac, co jest rowniez zgodne z wymogami WTO i Unii Europejskiej.
Omawiana ustawa zawiera w sobie dwie czesci: o administrowaniu obrotem z zagranica towarami i uslugami, a takze o obrocie specjalnym. Druga czesc ustawy odnosi sie do obrotu z zagranica bronia, amunicja, materialami wybuchowymi, a takze wyrobami, technologiami i uslugami majacymi szczegolne znaczenie dla obronnosci i bezpieczenstwa panstwa. Ustawa definiuje, ze obrot specjalny obejmuje zarowno przywoz i wywoz powyzszych. towarow, technologii i uslug, zawarcie przez osobe krajowa w kraju lub za granica umowy dotyczacej powyzszych towarow i uslug, jak rowniez swiadczenie przez osobe krajowa na rzecz osoby zagranicznej oraz przez osobe zagraniczna na rzecz osoby krajowej uslug zwiazanych z bronia, amunicja, materialami wybuchowymi.
Najwazniejsze decyzje dotyczace wydawania zakazow lub ograniczen obrotu specjalnego, a takze okreslania panstw, wyrobow i ich czesci oraz uslug, ktorymi obrot specjalny bylby zakazany lub ograniczony, zostawia sie w gestii Rady Ministrow.
Minister Gospodarki prowadzi rejestr podmiotow zajmujacych sie obrotem specjalnym. Wszystkie wnioski o dokonanie wpisu do rejestru sa konsultowane z Ministerstwem Obrony, Ministerstwem Spraw Wewnetrznych i Administracji, Szefem Urzedu Ochrony Panstwa.
Ponadto wszystkie podmioty prowadzace juz dzialalnosc w zakresie obrotu specjalnego, musza powiadamiac ministra gospodarki o zamiarze podjecia negocjacji czy checi podpisania umowy z podmiotem zagranicznym w zakresie obrotu specjalnego.
Organ celny, po przyjeciu towarow znajdujacych sie w obrocie specjalnym z zagranica, jest zobowiazany odnotowac ten fakt na pozwoleniu wydanym na ten obrot.
Ustawa o ochronie przed nadmiernym przywozem towarow na polski obszar celny z 11 grudnia 1997 r. (opublikowana w Dzienniku Ustaw z 1997 r. Nr 157, poz. 1027)
Okresla ona srodki ochronne przed nadmiernym przywozem towarow na polski obszar celny oraz zasady stosowania tych srodkow celem ochrony rynku krajowego. Zarowno srodki ochronne jak i postepowania ochronne musza byc stosowane zgodnie z zachowaniem wymogow Swiatowej Organizacji Handlu WTO, ktorej Polska jest pelnoprawnym czlonkiem od 1995 r. Musza one takze uwzgledniac koniecznosc zharmonizowania naszych regulacji prawnych z prawodawstwem Unii Europejskiej, w ktorej obowiazuje Porozumienie w Sprawie Srodkow Ochronnych oraz Rozporzadzenie Rady Wspolnoty Europejskiej w sprawie ochrony wspolnych zasad importu.
Ustawa wprowadza zasade, ze Minister Gospodarki moze zastosowac, po konsultacji z Prezesem Urzedu Ochrony Konkurencji i Konsumentow, okreslone srodki ochronne, gdy udowodni, ze przywoz towaru bedacego przedmiotem postepowania nastapil w tak duzych ilosciach (bezwzglednych lub w stosunku do wielkosci produkcji krajowej) i na takich warunkach (ceny), ze wyrzadza to powazna szkode przemyslowi krajowemu, wytwarzajacemu towar podobny lub bezposrednio konkurencyjny, wzglednie zagraza wyrzadzeniem takiej szkody.
Istotne dla prawidlowego funkcjonowania ustawy stalo sie okreslenie, co rozumiec nalezy przez import nadmierny. W pierwotnej wersji ustawa zakladala, ze podstawa do uznania importu danego towaru za nadmierny, byla relacja wielkosci importu do konsumpcji danego wyrobu w kraju. Zdecydowano sie jednak na definiowanie wielkosci nadmiernej na podstawie stosunku wielkosci importu do krajowej produkcji towaru podobnego lub bezposrednio konkurencyjnego.
Jesli stwierdzone zostanie, ze przywoz towaru na polski obszar celny jest nadmierny, wobec takiego przywozu moze byc zastosowany srodek ochronny.
Poniewaz Polska jest czlonkiem WTO, musi respektowac postanowienia tej organizacji. Aby nalozyc srodki ochronne na towary importowane z krajow czlonkowskich WTO, musza byc spelnione lacznie oba warunki tzn. towar importowany musi byc w ilosciach nadmiernych i na takich warunkach, ze wyrzadza to powazna szkode przemyslowi krajowemu lub zagraza wyrzadzeniem takiej szkody.
Istnieja dodatkowe ograniczenia w mozliwosci zastosowania srodkow ochronnych w stosunku do krajow rozwijajacych sie lub najmniej rozwinietych, bedacych czlonkami WTO.
Dozwolonym srodkiem ochronnym jest nalozenie dodatkowej oplaty celnej lub wprowadzenie wartosciowych, wzglednie ilosciowych kontyngentow na przywoz towaru na polski obszar celny.
Ustanawia sie je na czas okreslony i w wysokosci oraz formie niezbednej dla naprawienia szkody wyrzadzonej przemyslowi krajowemu.
Srodki ochronne nakladane sa przez Ministra Gospodarki z urzedu - gdy dysponuje on dowodami uzasadniajacymi wszczecie postepowania ochronnego lub na wyrazny, pisemny wniosek osoby fizycznej, prawnej, czy tez jednostki organizacyjnej, ktora popieraja producenci wytwarzajacy co najmniej 25% produkcji krajowej towaru podobnego lub bezposrednio konkurencyjnego.
Ustawa precyzuje dokladnie zasady, na jakich Minister Gospodarki moze zastosowac tymczasowe (maksymalnie na 6 miesiecy) lub ostateczne srodki ochronne, ich rodzaje, procedure nakladania itp.
Jesli towar jest objety kontraktami zawartymi przed dniem wejscia w zycie decyzji o ustanowieniu ostatecznego srodka ochronnego, nie mozna go w takim przypadku zastosowac do tego towaru.
Srodki ochronne dozwolone ta ustawa moga zostac ustanowione na okres nie dluzszy niz 4 lata. W wyjatkowych sytuacjach (gdy dalsze stosowanie tego srodka jest niezbedne dla naprawienia szkody wyrzadzonej przemyslowi krajowemu, zapobiezenia jej powstaniu i dalszej realizacji programu dostosowawczego przemyslu krajowego) mozna przedluzyc ich stosowanie na nieprzekraczalny okres 8 lat.
Ustawa o ochronie przed nadmiernym przywozem na polski obszar celny niektorych towarow tekstylnych i odziezowych z dnia 11 grudnia 1997 r. (opublikowana w Dzienniku Ustaw z 1997 r. Nr 157, poz. 1029)
Podobnie jak w przypadku poprzednich dwoch ustaw, przepisy tej ustawy wiaza sie scisle z procesem dostosowywania sie prawodawstwa polskiego do wymogow Unii Europejskiej. Ponadto stosuje sie je do towarow tekstylnych i odziezowych objetych Porozumieniem w sprawie Tekstyliow i Odziezy ( TiO) stanowiacym zalacznik do Porozumienia ustanawiajacego WTO z 15 kwietnia 1994 r.
Celem tego porozumienia jest calkowita liberalizacja handlu tekstyliami po zakonczeniu pewnego okresu przejsciowego, ktory ustanowiony zostal na lata 1994 - 2004 i sluzyc ma ochronie rynku krajowego przed nadmiernym przywozem towarow tekstylnych i odziezowych na polski obszar celny.
Towary te uznawane sa na swiecie za wrazliwe z punktu widzenia przemyslu krajowego.
Minister Gospodarki w drodze obwieszczenia oglasza liste towarow tekstylnych i odziezowych objetych Porozumieniem TiO w Dzienniku Urzedowym Rzeczypospolitej Polskiej - "Monitor Polski".
Minister Gospodarki wydaje decyzje o objeciu danego towaru postepowaniem ochronnym na pisemny wniosek osoby fizycznej, prawnej lub jednostki organizacyjnej, ktora wystepuje na rzecz przemyslu krajowego. W praktyce oznacza to (podobnie jak w poprzedniej ustawie), ze musi ona uzyskac poparcie producentow krajowych, ktorych laczna produkcja wynosi co najmniej 25% produkcji towaru podobnego lub bezposrednio konkurencyjnego.
Ustawa definiuje rowniez, co uwaza sie za nadmierny przywoz na polski obszar celny. Mianowicie bierze sie pod uwage na tyle zwiekszone ilosci importu danego towaru w liczbach bezwzglednych lub w stosunku do wielkosci krajowej produkcji towaru podobnego czy tez bezposrednio konkurencyjnego, ze wyrzadza powazna szkode lub zagraza wyrzadzeniem takiej szkody przemyslowi krajowemu.
W zalaczniku Nr 2 Ustawa precyzuje rowniez liste towarow, wobec ktorych nie beda stosowane srodki ochronne. Wymienia sie tutaj towary:
• przywozone z krajow rozwijajacych sie - czlonkow WTO;
• towary tekstylne, ktorymi handel miedzynarodowy nosi charakter historyczny i ktorymi do 1982 r. handlowano w znacznych ilosciach np. worki, torby, liny, torby podrozne, maty itp.;
• towary wykonane z czystego jedwabiu.
Jesli w wyniku postepowania ochronnego Minister Gospodarki stwierdzi scisla zaleznosc pomiedzy nadmiernym przywozem danego towaru, a znacznym pogorszeniem sie sytuacji przemyslu krajowego, ma prawo ustanowienia srodka ochronnego w postaci kontyngentu ilosciowego na dany towar, przy czym musi byc dokladnie sprecyzowana nazwa kraju eksportera, kod taryfy celnej i nazwa towaru, ktorego kontyngent dotyczy, a takze okres, na jaki zostal ustanowiony, wielkosc kontyngentu i sposob jego rozdysponowania. Kontyngent nie moze zostac wprowadzony na okres dluzszy niz 3 lata lub do czasu wylaczenia z listy towarow tekstylnych i odziezowych (objetych Porozumieniem TiO), w zaleznosci od tego, co nastapi wczesniej.
Ustawa reguluje rowniez sytuacje, w ktorych Minister Gospodarki ma prawo do zastosowania tymczasowego srodka ochronnego (na nie dluzej niz 90 dni) wzglednie zakonczenia postepowania ochronnego bez zastosowania srodka ochronnego w ogole.
Ustawa o ochronie przed przywozem na polski obszar celny towarow po cenach dumpingowych z 11 grudnia 1997 r. (opublikowana w Dzienniku Ustaw z 1997 r. Nr 157, poz. 1028)
Ustawa ta ma na celu ochrone gospodarki polskiej przed nieuczciwymi praktykami dumpingowego zanizania cen, przez co wyrzadza sie znaczne szkody przemyslowi krajowemu. Postanowienia tej ustawy sa oczywiscie zgodne z porozumieniami zawartymi w Marakeszu w kwietniu 1994 r. ustanawiajacymi Swiatowa Organizacje Handlu WTO, a w ktorych znalazly sie rowniez zapisy dotyczace ochrony rynku krajowego:
• Porozumienie w Sprawie Stosowania - tzw. Art. VI GATT (General Agreement on Tarriffs and Trade);
• Porozumienie w Sprawie Subsydiow i Srodkow Wyrownawczych
Rowniez i w tej ustawie znajduja sie zapisy pozwalajace na wszczecie postepowania antydumpingowego, majacego na celu ochrone rynku wewnetrznego przed naplywem towarow o cenach zanizonych - dumpingowych i powodujacych tzw. "psucie" rynku.
Minister Gospodarki w czasie postepowania antydumpingowego ustala przy pomocy metod okreslonych w ustawie, czy cena towaru importowanego sprzedawanego w kraju nosi faktycznie znamiona ceny dumpingowej. Porownuje sie zazwyczaj cene tego towaru sprzedawanego na rynku w kraju eksportera z cena towaru faktycznie zaplacona w eksporcie. Jesli ta pierwsza cena jest wyzsza, mamy do czynienia z dumpingiem.
Oczywiscie w praktyce jest to dosc skomplikowana procedura, ale dosc szczegolowo wyjasniaja ja odpowiednie fragmenty ustawy.
Postepowanie antydumpingowe wszczyna sie na pisemny wniosek osoby fizycznej lub prawnej albo jednostki organizacyjnej nie posiadajacej osobowosci prawnej, ktora wystepuje w imieniu i na rzecz przemyslu krajowego, wzglednie z urzedu - gdy istnieje podejrzenie o stosowanie dumpingu.
Aby osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna zostala uznana za wystepujaca na rzecz przemyslu krajowego, musi miec poparcie producentow krajowych, ktorych laczna produkcja stanowi ponad 50% calej produkcji towaru podobnego wyprodukowanego przez tych producentow krajowych, ktorzy wyrazili swoje poparcie lub sprzeciw wobec wniosku.
Dopuszczalnymi srodkami ochronnymi, ktore Minister Gospodarki moze zastosowac w przypadku stwierdzenia dumpingu sa cla antydumpingowe lub wprowadzenie tzw. ceny minimalnej na dany towar, ktora ustalana jest w imieniu wszystkich eksporterow (jest to spotykane w sytuacji, gdy w kraju eksportera sektor panstwowy dominuje i "dyktuje" ceny towarow).
Jeszcze przed zakonczeniem postepowania antydumpingowego, Minister Gospodarki moze, w uzasadnionych przypadkach, wprowadzic tymczasowe cla antydumpingowe (nie wczesniej niz po uplywie 60 dni od daty wszczecia postepowania antydumpingowego i nie pozniej niz 9 miesiecy od tej daty). Cla tymczasowe ustala sie na okres nie dluzszy niz 9 miesiecy. Natomiast ostateczne cla antydumpingowe stosuje sie tak dlugo i w takim zakresie, jak to bedzie niezbedne dla przeciwdzialania dumpingowi wyrzadzajacemu szkode. Przestaja one byc stosowane najpozniej z uplywem 5 lat od daty ich ustanowienia.
Minister Gospodarki, ustanawiajac ostateczne cla antydumpingowe, okresla w szczegolnosci towar, zagranicznych eksporterow i kraje eksportu, ktorych te cla dotycza, marginesy dumpingu dla poszczegolnych zagranicznych eksporterow i krajow eksportu oraz tych eksporterow i kraje, ktore zlozyly zobowiazania cenowe.
Oprocz cel antydumpingowych Minister Gospodarki moze nalozyc tzw. zobowiazania cenowe, w wysokosci nie przekraczajacej marginesu dumpingowego.
Procedury dumpingowe sa na calym swiecie trudne do udowodnienia, co nie znaczy, ze niemozliwe. Jesli firma lub grupa podmiotow maja pewnosc, ze praktyki dumpingowe sa stosowane, powinny one wystapic do Ministra Gospodarki z pisemnym wnioskiem o wszczecie takiego postepowania antydumpingowego wobec danego eksportera.
Rowniez importerzy, ktorzy sa w stanie udowodnic, ze nieslusznie potraktowano dany towar jako sprowadzany po cenach dumpingowych i naliczono np. clo antydumpingowe, moga zaskarzyc decyzje Ministra Gospodarki o wprowadzeniu antydumpingowych srodkow ochronnych w sadzie krajowym lub Komitecie Praktyk Antydumpingowych. Importer moze zadac zwrotu cla antydumpingowego, popierajac swoj wniosek odpowiednia pelna dokumentacja.
W dzisiejszym artykule omowilam pokrotce cztery ustawy okolocelne, ktore weszly w zycie wraz z nowym Kodeksem Celnym od 1 stycznia 1998 r. Kodeksowi Celnemu towarzyszy dodatkowo szereg (74) aktow wykonawczych wydanych przez Ministra Finansow, Rade Ministrow lub GUC, ktorych omowienie nie jest jednak mozliwe na lamach jednego artykulu.
Mam nadzieje, ze te wybrane informacje dotyczace ustaw okolocelnych pomoga zainteresowanym osobom przyblizyc te problematyke.
Oczywiscie wszystkie opisane i opublikowane akty prawne sa dostepne w ich pelnej wersji do wgladu w naszym Wydziale Handlowym Konsulatu Generalnego w Chicago.
P.S.
Niniejsze opracowanie sporzadzono na podstawie ww. ustaw publikowanych w Dzienniku Ustaw, a takze na podstawie fragmentow wywiadow z p. Anna Grabowska - Wiceprezesem GUC.
