Mozna by bylo wymienic co najmniej kilka chorob, ktore spotyka sie czesciej w grupie imigrantow, szczegolnie tych, ktorzy przebywaja w tym kraju krotko. Nie odnosi sie to tylko do naszej grupy etnicznej lub tylko do imigrantow, ale ogolnie do tych wszystkich, ktorych zycie jest przepelnione stresem. Zespol drazliwego jelita ( Irritable Bowel Syndrom- IBS) jest najczestszym problemem przewodu pokarmowego, ktory spotyka sie w praktyce lekarskiej. Jego wystepowanie lub zaostrzenie obserwuje sie szczegolnie podczas stresu, ktorego imigrantom nie brakuje.
Nie jest to choroba, ktora zagraza zyciu, lecz jest bardzo uciazliwa dla cierpiacych na nia pacjentow, a czesto, ze wzgledu na roznorodnosc objawow, powoduje rozterki i frustracje leczacych ja lekarzy.
Choroba ta ma kilka odmian. Pacjenci z tak zwanym jelitem spastycznym ( spastic colitis) narzekaja najczesciej na przewlekle bole brzucha i zaparcia. Inni maja chroniczne biegunki, czesto bez zadnych innych dolegliwosci. Jeszcze inni narzekaja na biegunki i zaparcia wystepujace na przemian.
IBS charakteryzuje sie przewleklymi objawami z okresami dobrego samopoczucia. Do objawow naleza: nawracajace bole brzucha, zazwyczaj w lewym dolnym kwadracie brzucha, zmiany w konsystencji stolca (twardy w czasie zaparc i wodnisty w trakcie biegunek), poczucie niemozliwosci powstrzymania stolca, poczucie niezupelnego wyproznienia, uczucie pelnosci brzucha i nadmiar gazow.
Jako przyczyne tych problemow podaje sie zmiane motoryki przewodu pokarmowego i zwiekszona wrazliwosc na bodzce pochodzace z jelit. Ogolnie rzecz biorac, pacjenci z biegunkami maja przyspieszone przemieszczanie tresci pokarmowej, szczegolnie we wstepujacej (lezacej po prawej stronie brzucha) i poprzecznej (lezacej w gornej czesci brzucha) czesci jelita grubego. Pacjenci z zaparciami maja z kolei spowolnione przesuwanie tresci pokarmowej w jelicie. Problemy z motoryka przewodu pokarmowego pochodza tez z jelita cienkiego dajac cale spektrum objawow bolowych. Cecha wspolna tych dolegliwosci jest to, ze nie wystepuja w czasie snu wskazujac na to, ze co najmniej czesciowo problemy z perystaltyka jelit zaleza od centralnego ukladu nerwowego. Zostala wykazana nadmierna wrazliwosc miesni gladkich jelita na rozciaganie powodujaca z kolei odruchowa nadmierna czynnosc perystaltyczna. Przyjmuje sie, ze ten mechanizm jest czestym powodem narzekan u pajentow skarzacych sie, ze maja zwiekszona ilosc gazow w brzuchu. Co ciekawe, stwierdzono, ze objetosc gazow u tych pacjentow nie jest wcale wieksza anizeli u ludzi, ktorzy na IBS nie cierpia.
Niektorzy z pacjentow z IBS wykazuja zaburzenia psychologiczne takie jak depresja, histeria, zespoly natrectwa. Niektore kobiety podaja historie seksualnego wykorzystania w dziecinstwie. Trzeba tu jednak wspomniec, ze i u zdrowych ludzi w czasie stresu wystepuje podwyzszone cisnienie w swietle jelita grubego.
IBS wystepuje przede wszystkim u ludzi mlodych lub w wieku srednim. Kobiety cierpia na te dolegliwosc cztery razy czesciej anizeli mezczyzni. Najczestszym problemem sa przejsciowe biegunki, zaparcia lub biegunki na przemian z zaparciami trwajace przez miesiace lub lata. Biegunki sa najgorsze rano, zaraz po przebudzeniu lub po sniadaniu. Po oddaniu stolca pacjent zazwyczaj czuje ulge, czesto juz do konca dnia. Stolec czesto ma domieszke sluzu, jest wodnisty, chociaz u niektorych pacjentow ma konsystencje pasty i jest opisywany, ze jest tak cienki jak olowek.
Inna dolegliwoscia sa przewlekle bole brzucha wystepujace z zaparciami lub z biegunkami na przemian. Zazwyczaj bol jest opisywany jako ucisk w dolnej czesci brzucha, czesto w okolicy esicy ustepujacy po oddaniu stolca lub wypuszczeniu gazow. Pacjenci czesto informuja, ze maja bardzo rozdety brzuch, ale w trakcie badania lekarze czesto nie potwierdzaja zwiekszonej ilosci gazow.
Pacjenci czasem narzekaja takze na nudnosci, zgage, bole glowy, bole odbytu, bole grzbietu, ogolne oslabienie, mdlosci, nieregularne bicie serca, trudnosci w koncentracji uwagi. Bole brzucha moga wystepowac rowniez w prawym podzebrzu czy tez w okolicy podmostkowej i przez to moga byc trudne do odroznienia od objawow powodowanych chorobami pecherzyka zolciowego czy tez zoladka. Dolegliwosci powyzej opisane czesto wystepuja bezposrednio po jedzeniu.
W trakcie badania pacjenci sa czesto spieci, lekliwi, ale ich brzuch nie jest bolesny przy obmacywaniu. Czasami mozna wymacac bolesna esice wypelniona masami kalowymi w lewym dolnym kwadracie brzucha.
Wystepowanie IBS mozna podejrzewac u pacjentow z powyzszymi objawami, u ktorych nie wystepuje utrata wagi ciala lub inne oznaki wyniszczenia, u ktorych objawy wystepuja czesciej w okresie psychologicznego lub srodowiskowego stresu, i u ktorych wykluczono mozliwosc innych chorob.
Do czynnikow zwiekszajacych ryzyko IBS naleza, oprocz stresu, nieprawidlowa dieta, palenie, nadmierne spozywanie alkoholu, zmeczenie, przepracowanie, brak aktywnosci ruchowej, posiadanie w rodzinie kogos z podobnymi dolegliwosciami.
Badanie powinno zawierac dokladna historie dolegliwosci, pelne badanie medyczne, badanie kalu na obecnosc pasozytow pokarmowych, krwi i bakterii chorobotworczych. U niektorych pacjentow zaleca sie kolonoskopie aby wykluczyc stany zapalne lub nowotworowe jelita. Badanie radiologiczne jelita grubego z podaniem kontrastu moze wykazac nadmierna kurczliwosc esicy, wieksze uwypuklenia jelita grubego. Trzeba wykluczyc nietolerancje laktozy i nadczynnosc tarczycy, a u kobiet dodatkowo nalezy sprawdzic uklad rozrodczy.
Jezeli zostala postawiona diagnoza IBS pacjent powinien zglaszac sie na regularne badania okresowe podczas ktorych lekarz przeprowadzi badanie ogolne i zbada kal na krew utajona.
Leczenie IBS wymaga cierpliwosci i dobrej wspolpracy pacjenta z lekarzem. Pacjent musi zostac poinformowany, ze IBS nie prowadzi do powstawania powazniejszych problemow zdrowotnych. Pacjent musi sobie zdac sprawe z tego, ze jest to problem przewlekly, leczenie zalezy od objawow na jakie pacjent narzeka, ale praktycznie nie ma leku lub zabiegu, ktory moglby pacjenta uzdrowic. Lekarz z kolei nie moze pacjenta utwierdzac w przekonaniu, ze u podloza jego dolegliwosci leza problemy psychologiczne lub emocjonalne, gdyz ta motywacja z reguly jest odrzucana przez pacjenta. Poprawnym jest natomiast ukazanie zaleznosci pomiedzy stresem, a objawami i ich nasileniem, gdyz ta informacja czesto umozliwia pacjentowi lepsze tolerowanie objawow choroby.
Leczenie objawow jest kierowane w strone poprawy nieprawidlowej motoryki przewodu pokarmowego. Najwieksza poprawe podczas zaparc uzyskuje sie stosujac srodki zwiekszajace mase kalowa takie jak platki zbozowe ("All bran" produkowane przez firme Kellog), lub wloknika pochodzenia roslinnego (psyllium, "Metamucil"). Przyjmujac te srodki nalezy pamietac o zwiekszonym przyjmowaniu plynow. Codziennie nalezy wypijac dodatkowo 4-6 szklanek plynow. Nalezy unikac plynow lub posilkow zaostrzajacych objawy szczegolnie kawy, mleka, ostrych potraw, alkoholu. Jesc nalezy regularnie i unikac przejadania sie. Pacjent moze prowadzic dziennik z zapiskami co jadl i po jakich pokarmach mial nasilenie objawow. Zaleca sie zaprzestanie zucia gumy do zucia aby zmniejszyc objetosc polykanego powietrza i, co za tym idzie, ilosci gazow w jelitach. Sa rowniez stosowane srodki absorbujace gazy jelitowe. Biegunke nalezy leczyc srodkami przeciwbiegunkowymi z ktorych wybieramy ten, ktory danemu pacjentowi pomaga najlepiej. Podczas zaostrzenia objawow stosuje sie krotkoterminowe podawanie lekow zmniejszajacych napiecie miesni gladkich jelita (antispasmotics np. Bentyl) w celu zlagodzenia silnych bolow brzucha. Mozna tez uzywac srodki uspokajajace (Elavil) lub anticholinergiczne (Levsin).
Lekarza nalezy zawsze powiadomic jezeli w trakcie przebiegu choroby rozwinie sie goraczka, wystapia wymioty, zauwazymy czarne zabarwienie kalu, stracimy na wadze wiecej jak piec funtow, jezeli, pomimo leczenia, nie wystapi poprawa objawow.
Ostatnie wydanie "The British Medical Journal" zamiescilo interesujacy artykul na temat czynnikow ryzyka IBS. Artykul ten napisany przez hiszpanskich lekarzy jest oparty na analizie czestotliwosci wystepowania IBS w ogolnej populacji ludzkiej i posrod ludzi leczonych na zapalenie zoladka i jelit. Okazuje sie, ze ryzyko zachorowania na IBS w ciagu roku od wyleczenia bakteryjnego zapalenia zoladka i jelit jest okolo czternascie razy wyzsze anizeli w ogolnej populacji.
Na zakonczenie chcialbym jeszcze raz zwrocic uwage na to co jemy i jak umiemy sobie radzic ze stresem. Stwierdzenie "gut feeling" (doslownie: czucie jelitami) wykazywalo od dawna podswiadome powiazanie naszego umyslu i czynnosci przewodu pokarmowego. Niewykluczone, ze tak jak nasz zly stan psychiczny oddzialywuje na pogorszenie trawienia, tak zle odzywianie wplywa negatywnie na nasze procesy myslowe.
