I. Odszkodowanie tytoniowe w skali USA
Zgodnie z ustaleniami odszkodowania tytoniowego ( tobacco settlement) z jesieni 1998 roku 46 stanow otrzyma $206 miliardow dolarow plus okolo 40 miliardow dolarow, jakie wczesniej otrzymaly cztery stany: Floryda, Minnesota, Missisipi i Texas od przemyslu tytoniowego jako rekompensate za utrate zdrowia spowodowana uzyciem tytoniu.
Cztery stany: Floryda, Minnessota, Mississipi i Texas, ktore uzyskaly odszkodowanie wczesniej juz od miesiecy probuja zagospodarowac owych poteznych sum pieniedzy, ktore juz powoli naplywaja do kas stanowych. Inne stany beda otrzymywac te srodki w poczatkach 2000 roku.
Wraz z rozpoczeciem sie sesji legislacyjnych na poziomie stanowym w kazdym ze stanow odbywaja sie intensywne debaty dotyczace tego, w jaki sposob zagospodarowac srodki finansowe pochodzace z odszkodowania tytoniowego.
Niektorzy z legislatorow domagaja sie aby srodki przeznaczone z odszkodowania tytoniowego byly przeznaczane na uslugi zdrowotne zwiazane z pomoca dla osob uzaleznionych od tytoniu, prewencja, inni legislatorzy domagaja sie wykorzystania tych srodkow na wiele innych celow i potrzeb takich jak edukacja, budowanie drog, remont wiezien; te ostatnie nie sa jednak zwiazane z podstawowymi celami, dla ktorych te srodki zostaly przyznane.
Niektorzy legislatorzy traktuja owe srodki jak kazde inne zrodlo dochodow i przedstawiciele roznych grup spolecznych, poczawszy od grup prozdrowotnych poprzez grupy reprezentujace rozne biznesy, a takze farmerow produkujacych tyton, maja diametralnie rozne zdania co do sposobow zagospodarowania funduszy pochodzacych z odszkodowania tytoniowego. Kazda z tych grup pragnie wywrzec nacisk na legislatorow na poziomie stanowym w celu realizacji wlasnych celow.
" Obecnie wszystkie srodki sa dostepne dla wszystkich. To jest walka o pieniadze", powiedzial dr. David Kessler, byly Komisarz Urzedu Do Spraw Zywnosci i Lekow, obecnie Dziekan Wydzialu Medycznego na Yale University. Jest on zdania, ze bez zdecydowanej redukcji w uzyciu tytoniu, cale odszkodowanie bedzie bezuzyteczne, poniewaz koszty leczenia zachorowan spowodowanych paleniem nie ulegna zmniejszeniu.
Koszty leczenia zachorowan spowodowanych naduzywaniem tytoniu sa bardzo wysokie, w Kalifornii wynosza one okolo $7,9 miliarda dolarow rocznie.
Rozne stany otrzymaja rozne sumy pieniedzy w zaleznosci od ilosci mieszkancow. Stany Kalifornia i Nowy York - najwieksze stany pod wzgledem liczebnym otrzymaja sume okolo $25 miliardow dolarow przez nastepnych 25 lat, natomiast mniej liczebna Alaska i Idaho otrzymaja mniej niz 1 miliard dolarow. Nieznana wciaz kwestia jest ile z tych srodkow otrzyma rzad federalny, ktory dofinansowuje Medicaid na poziomie stanowym.
Szereg wladz stanowych w USA traktuje rozpatrywanie zagadnien zwiazanych z odszkodowaniem tytoniowym priorytetowo. i zamierza je rozpatrywac w ciagu biezacej sesji legislacyjnej.
Budzet z tytulu odszkodowania tytoniowego bedzie sie wahac pomiedzy 1-2% budzetow stanowych z roku 1997.
Przemysl tytoniowy przeniosl koszty odszkodownia tytoniowego na uzytkownikow tytoniu wprowadzajac 50 centow podwyzki w minionym roku; niektore wladze stanowe, tak jak w Kalifornii podniosly podatki stanowe o 50 centow. Jest to wiec duze obciazenie budzetu palaczy.
Niektore stany zamierzaja przeznaczyc na cele prozdrowotne duzy procent funduszy z odszkodowania tytoniowego, jednakze trudno sie tego spodziewac w skali calego kraju. Przykladem jest stan Minnessota, ktory otrzyma odszkodowanie w wysokosci $6,1 miliarda dolarow, a proponuje wydanie jedynie okolo 202 milionow dolarow, to jest okolo 3% na finansowanie programow odwykowych i prewencyjnych dla mlodziezy.
Istnieje szereg przykladow wskazujacych na to, ze wiele stanow nie wydawalo w przeszlosci srodkow zgodnie z ich celem przeznaczenia.
II. Statystyka nikotynowa a stanie Illinois
STATYSTYKA TYTONIOWA W STANIE ILLINOIS
KATEGORIA ODSETEK/ILOSC
Uczniowie szkol srednich, ktorzy pala - 35%
Uczniowie szkol srednich, ktorzy uzywaja
tyton w formie bezdymnej (glownie mezczyzni) - 7%
Dzieci narazone na bierne palenie w domu - 773,000
Ilosc nielegalnie sprzedanych paczek
papierosow nieletnim w stanie Illinois - 12,8 miliona
Dorosli - uzywajacy tyton w stanie Illinois - 23%
O ile wsrod doroslych uwidacznia sie tendencja spadkowa, jezeli chodzi o zuzycie tytoniu w skali calego USA, o tyle wsrod dzieci istnieje tendencja wzrastajaca w wiekszosci stanow, z wyjatkiem Kalifornii i Massachusetts. Palenie wsrod maturzystow (high school seniors) wzroslo o 35 % od roku 1991 w USA.
SMIERTELNOSC WSKUTEK UZYCIA TYTONIU
W STANIE ILLINOIS
19,000 - liczba przedwczesnych zgonow spowodowanych paleniem w ciagu jednego roku.
260,000 - przewidywana smiertelnosc wsrod mlodziezy ponizej 18-go roku zycia, jezeli obecny trend bedzie kontynuowany w stanie Illinois.
Aktywne palenie doprowadza do przedwczesnej smierci wiecej osob niz alkohol, AIDS, wypadki samochodowe, nielegalne narkotyki, morderstwa i samobojstwa. Do tego dochodza ofiary biernego palenia, ofiary pozarow spowodowanych paleniem.
EKONOMICZNE KOSZTY ZWIAZANE Z UZYCIEM TYTONIU W STANIE ILLINOIS
$2,960 milionow - wydawanych rocznie na koszty uslug zdrowotnych spowodowanych paleniem.
$560 milionow - roczne koszty Medicaid w stanie Illinois spowodowane paleniem.
$69-198 mln. - roczne koszty uslug na cele zdrowotne zwiazane z problemami rozwojowymi dzieci wskutek uzycia tytoniu przez matki w ciazy lub pod wplywem biernego palenia
Dodatkowymi kosztami ekonomicznymi w kwestii uzycia tytoniu sa koszty zwiazane z innymi formami ekspozycji na bierne palenie, pozary spowodowane uzyciem tytoniu i uzyciem roznych form tytoniu bezdymnego. Do tego dochodza straty produkcyjne - obnizona wydajnosc pracy - ktore wynosza w granicach okolo 40 miliardow dolarow w USA w skali calego kraju.
WYDATKI EKONOMICZNE PRZEMYSLU
TYTONIOWEGO W SKALI ROCZNEJ
$5,1 mld - roczna suma wydawana na reklame i promocje produktow tytoniowych w skali narodowej w USA
$226 mln - wydawanych rocznie na reklame i promocje produktow tytoniowych w stanie Illinois.
Szereg gruntownych badan naukowych potwierdza, ze dzieci sa trzykrotnie bardziej wrazliwe na reklame przemyslu tytoniowego niz dorosli i beda pod wiekszym oddzialywaniem reklamy tytoniowej w wydaniu ich rowiesnikow.
III. Odszkodowanie tytoniowe dla stanu Illinois
Prokurator Stanowy w Illinois Mr. JIM RYAN wywalczy z jego zespolem adwokackim dla stanu Illinois odszkodowanie w wysokosci $9 miliardow 118 milionow (9,118 bilion) odszkodowania od przemyslu tytoniowego. Naleza sie mu jak i jego zespolowi ogromne wyrazy uznania za to osiagniecie.
Wladze stanowe w Illinois zadecyduja ostatecznie jak wykorzystac te srodki w czasie obecnej sesji legislacyjnej, ktora jest juz w toku w 1999 roku.
Jest niezwykle istotna rzecza aby te fundusze z odszkodowania tytoniowego zostaly wykorzystane na cele zwiazane ze zmniejszeniem zuzycia tytoniu w stanie Illinois.
Grupy prozdrowotne w stanie Illinois domagaja sie wypracowania strategicznych planow, ktore by uwzglednialy funkcjonowanie i sponsorowanie nastepujacych programow:
· edukacja publiczna: promocja zdrowego trybu zycia;
· programy srodowiskowe: w szkolach, miejscach pracy, w klinikach, centrach srodowiskowych.
· programy odwykowe
· plany takie powinny uwzgledniac grupy spoleczne o zwiekszonym ryzyku dostosowane do tychze grup spolecznych, etnicznych i kategorii wiekowych.
Ktory z programow odniesie ostateczny sukces?! Czy Polonia otrzyma jakies srodki budzetowe na dzialania prozdrowotne zwiazane z leczeniem osob uzaleznionych od tytoniu? Na prewencje? To zalezy od wspolnej akcji srodowiska Polonii: srodkow masowego przekazu, organizacji spolecznych, indywidualnych osob na rzecz poparcia optymalnej dla nas propozycji.
