Uzytkownicy drog najbardziej obawiaja sie pijanych i agresywnych kierowcow. Sa tez inni kierowcy, ktorzy stwarzaja potencjalne zagrozenie, czyli nastoletni kierowcy w wieku 16-20 lat, ktorzy brak doswiadczenia za kierownica nadrabiaja brawura oraz kierowcy powyzej 70 lat. National Highway Traffic Safety Administration podaje, ze ci ostatni powoduja wieksza liczbe wypadkow niz kazda inna grupa kierowcow oprocz wyzej wymienionej.
Trudnosci leciwych kierowcow
Przyczyna zwiekszonej liczby wypadkow u starszych kierowcow jest mniejsza zdolnosc percepcji wzrokowej detali z naszego otoczenia. Przekazywanie impulsow nerwowych ulega bowiem z wiekiem spowolnieniu. Przy przedluzaniu prawa jazdy wiekszosc stanowych wydzialow komunikacji sprawdza jedynie u kierowcow ostrosc widzenia, czyli zdolnosc rozrozniania szczegolow z pewnej odleglosci, zaniedbujac inne problemy. Dla poprawy sytuacji badacze z Center for Mability Enhancement in the Elderly opracowali system symulatora komputerowego, dzieki ktoremu latwo mozna zidentyfikowac kierowcow w starszym wieku, ktorzy maja problemy wzrokowe. Ponadto urzadzenie to moze sluzyc starszym kierowcom jako sprzet treningowy i pomoc im skompensowac trudnosci postrzegania oraz poprawic ich umiejetnosc jazdy.
Co to jest uzyteczny kat widzenia?
Z pomoca symulatora mierzy sie tzw. uzyteczny kat widzenia, czyli te czesc bezposredniego otoczenia, ktora jestesmy w stanie odebrac przy szybkim zerknieciu. Kiedy wartosc kata jest zmniejszona, kierowca ma trudnosci ze zlokalizowaniem innych samochodow i podejmowaniem decyzji w rozwiazywaniu sytuacji drogowych. Starszy kierowca widzi przedmioty na obrzezu kata widzenia z opoznieniem, co daje efekt taki, jakby ich nie widzial we wlasciwym momencie.
Jadac samochodem wykonujemy dwie czynnosci jednoczesnie: zwracamy uwage na droge przed nami i na to, co dzieje sie wokol nas. Wiele wypadkow, ktore powoduja starsi kierowcy, zdarza sie na skrzyzowaniach, kiedy zawodzi zdolnosc szybkiego postrzegania i oceny sytuacji w nieduzej odleglosci.
Test dla kierowcow w zaawansowanym wieku
1. Wersja 15-minutowa
Z pomoca symulatora opracowano test, ktory trwa 15 minut. Badani wpatruja sie w ekran monitora, na ktorym zapalaja sie i gasna na mniej niz 1/4 sekundy przedmioty symbolizujace samochody, znaki drogowe oraz przechodniow w otoczeniu malych trojkacikow sluzacych jako tlo. Testowani musza zidentyfikowac kazdy przedmiot i podac jego lokalizacje. Sugeruje sie, aby osoby, ktore nie zaliczyly testu nie mogly prowadzic pojazdu. Wyniki wskazuja, ze starsi kierowcy, ktorych uzyteczny kat widzenia zmniejszyl sie o 40% spowodowali 16 razy wiecej wypadkow w ostatnich pieciu latach. Z dalszej analizy wynika, ze tylko 26% kierowcow zaawansowanych wiekiem, u ktorych stwierdzono zmniejszony uzyteczny kat widzenia, jezdzi bezkolizyjnie w ciagu kolejnych trzech lat. W grupie kierowcow z normalnym procesem postrzegania odsetek ten wynosi 97%.
2. Wersja 3-minutowa
Stanowe wydzialy komunikacji nie zaakceptowaly testu stymulacyjnego dla weryfikacji kierowcow zaawansowanych wiekiem, tlumaczac sie jego kosztami i przeciazeniem praca. W zwiazku z tym, aby przedluzyc prawo jazdy starszym kierowcom, opracowano 3-minutowa wersje testu. Selekcjonuje on kierowcow na tych, ktorzy go zaliczyli oraz na tych, ktorzy testu nie zaliczyli. W trakcie testu nie dokonuje sie absolutnego pomiaru, tylko sprawdza postrzeganie. Dluzsza 15-minutowa wersja testu pozwala poznac przyczyny obnizonej zdolnosci postrzegania oraz dac wskazowki, jak ja poprawic.
Pozytywne skutki testu
Nie nalezy widziec tylko negatywnego skutku testu, jakim jest nieprzedluzenie prawa jazdy. Jego pozytywna strona jest wskazanie kierowcom, ktorzy maja klopoty z postrzeganiem mozliwosci jego poprawienia po treningu na symulatorze. Wykonujac cwiczenia symulacyjne, starsi kierowcy nauczyli sie wczesniej zauwazac obiekty na obwodzie. Wyniki wskazuja, ze 400 badanych kierowcow po treningu na symulatorze zatrzymywalo sie o 20 stop wczesniej przed znakiem stop oraz zmniejszyli o 50% liczbe niewlasciwych manewrow na jezdni. Nabyta umiejetnosc przejawiali okolo roku. Dalsza obserwacja pozwoli stwierdzic, na jak dlugo przydaja sie cwiczenia symulacyjne. Wazne jest rownie, aby doskonale wyniki podczas cwiczen na symulatorze znalazly potwierdzenie w warunkach drogowych, co nie zawsze ma miejsce.
Praktyczne informacje o tescie
Kolebka symulatora bylo Centrum Badawcze przy Western Kentucky University dzialajace pod kierownictwem Karlene Ball. Probowali poczatkowo stworzyc podobne centra przy stanowych wydzialach komunikacji, a takze przy innych instytucjach, takich jak: osrodki terapii zajeciowej oraz osrodki okulistyki.
Specjalizujaca sie w dziedzinie psychologii eksperymentalnej Karlene Ball, z pomoca kolegow z University of Alabama w Birmingham, sprzedala opracowany test. W tym celu nawiazala wspolprace z mala firma badawcza Visual Resources, Inc., 757 W. Diversey Pkwy, Chicago, IL, tel. 773/871-9990 nad opatentowaniem i ocena testu. Pieniadze na to wyasygnowal National Institute on Aging (NIA) poprzez Small Business Innovative Research (SBIR). Visual Resources z kolei sprzedala licencje Psychological Corp., 555 Academic Ct, San Antonio, TX 78204-2498, tel. 210/299-1061 na dystrybucje testu wsrod psychologow, lekarzy i innych profesjonalistow w branzy medycznej. Ludzie prawdopodobnie chetniej poddadza sie cwiczeniom na symulatorze, jesli beda wiedziec, ze to zwiekszy ich mozliwosci kierowania pojazdem, a nie bedzie prowadzic do utraty prawa jazdy. Nadrzednym celem dzialania Centrum jest poprawa umiejetnosci prowadzenia samochodu przez starszych ludzi, a nie ich ograniczenie. Czas pokaze, jakie korzysci przyniesie zaawansowanym wiekiem kierowcom test i trening na komputerowym symulatorze.
Artykul przedrukowano za zgoda Polskiego Poradnika "Sukces" 255 Park Lane; Douglaston, NY 11363
Tel. (718) 224-3492
