Choroby przenoszone droga plciowa (sexually transmited diseases) sa nierzadko przyczyna wielu nieporozumien. W wielu malzenstwach, szczegolnie mlodych, dochodzi czasem do konfliktow na tle ich pochodzenia; tak wiec na watpliwosc: "skad ja to mam" odpowiedz nasuwa sie niejako automatycznie "od mego partnera, bo ja nie mialem/mialam zadnego skoku na bok". Konkluzja typu: "ona/on musial mnie zdradzic" pojawia sie sama. Niekoniecznie musialo tak byc, bowiem etiologia tych chorob nie jest taka prosta.
Do chorob przenoszonych tylko droga plciowa zalicza sie rzezaczke (gonorrhea), kile (syphilis), chlamydie (chlamydia), opryszczke narzadow rodnych (herpes genitalis), brodawki weneryczne (condyloma acuminata, venereal warts).
Do schorzen, ktore najczesciej sa przenoszone droga plciowa, lecz mozliwe jest rowniez zakazenie sie nimi poprzez bliski kontakt posredni lub bezposredni z osoba zarazona naleza: wszawica lonowa (pediculosis pubis), swierzb (scabies), chancroid, lymphogranuloma venereum, granuloma inquinale, AIDS, wirusowe zapalenie watroby wirusem typu B.
Problem z wiekszoscia z tych chorob jest taki, ze duza czesc zakazen przebiega bezobjawowo lecz pomimo braku objawow, choroby te sa zarazliwe. Czesto okres wylegania sie tych chorob jest dlugi, a objawy niezbyt przykre i osoby zarazone nie sa zmuszone przez swoj stan kliniczny do odwiedzenia lekarza.
Wysiek z cewki moczowej jest najczestszym objawem rzezaczki u mezczyzn, choroby powodowanej przez bakterie Neisseria gonorrhoeae i wystepuje zazwyczaj po 2-8 dniach wylegania. U kobiet dochodzi do uplawow z pochwy, czestego i bolesnego oddawania moczu, zaburzen miesiaczkowania, bolow w dole brzucha. Postac bezobjawowa wystepuje u obu plci i rozne badania okreslaja jej czestotliwosc na 12 do 50% u mezczyzn i 50 do 80% wsrod kobiet. Sa tez postacie rzezaczki rozwijajacej sie na blonach sluzowych jamy ustnej lub odbytu, ktore jeszcze czesciej nie daja zadnych objawow. Czasami dochodzi do powiklan w postaci zapalen stawow, zmian skornych, zapalenia przydatkow.
Rzezaczka jest najczesciej spotykana choroba przenoszona droga plciowa w Stanach Zjednoczonych z okolo jednym milionem nowych zakazen co roku.
Diagnostyka opiera sie na testach wykrywajacych sama bakterie (np. Gram stain, hodowle bakteryjne), wykrywajacych jadrowe DNA (DNA probe), na testach serologicznych krwi. Z leczeniem rzezaczki nie ma zbyt wielu problemow jezeli juz ja wykryjemy. Neisseria gonorrhoeae jest wrazliwa na wiele antybiotykow, a leczenie zazwyczaj polega na podaniu jednej, jedynej dawki antybiotyku.
Kila jest choroba wywolywana przez bakterie Treponema pallidum. Okres wylegania wynosi dwa do szesciu tygodni, a wykwit pierwotny, zazwyczaj w postaci niebolesnego owrzodzenia w miejscu wnikniecia bakterii utrzymuje sie zazwyczaj jeden do szesciu tygodni. Czesto pierwszymi objawami sa objawy grypopodobne z goraczka, bolami gardla i miesni.
Nie leczona kila przechodzi w kile drugorzedowa charakteryzujaca sie zmianami na skorze i blonach sluzowych. Zmiany te lokalizuja sie najczesciej na skorze dloni i stop. Nie zdiagnozowana w tym okresie wchodzi w stadium pozne, trzeciorzedowa kile ze zmianami ze strony ukladu sercowo-naczyniowego i centralnego ukladu nerwowego. Kila wystepuje z czestotliwoscia okolo dwudziestu przypadkow na kazde 100.000 populacji ludzkiej w Stanach. Okolo dwie trzecie pacjentow przechodzi przez pierwszorzedowa i drugorzedowa kile nie zauwazywszy niczego niepokojacego.
Diagnostyka kily nie jest trudna, jezeli sie wie czego szuka. Sa dostepne metody bezposredniego wykrywania kretka kily, ale najbardziej popularne i wartosciowe sa metody serologiczne, badania przeciwcial przeciwko tej bakterii. Podobnie leczenie kily nie nastrecza zbyt wielu problemow, chociaz odnotowuje sie coraz wiecej przypadkow odpornosci bakterii na powszechnie uzywana penicyline.
Chlamydia jest wewnatrzkomorkowym bakteryjnym parazytem z klasyfikacja ktorego do dzisiaj sa pewne kontrowersje. Ma w sobie troche cech wirusa, troche bakterii, ma wiele roznych serotypow z ktorych tylko niektore powoduja zakazenia przenoszone droga plciowa. U kobiet z reguly powoduje zapalenie szyjki macicy, zapalenie jajowodow, cewki moczowej, perihepatitis (doslownie: zapalenie okolowatrobowe). Mniej wiecej 5% kobiet w Stanach jest nosicielami chlamydii, z blisko trzema milionami zakazen co roku. Objawy to zazwyczaj ropny wysiek z cewki moczowej, bol i czeste oddawanie moczu. U okolo 50% zakazonych zakazenie to nie daje zadnych objawow, a diagnoza jest stawiana na podstawie posiewu lub badania obecnosci jadrowego DNA u bezobjawowych partnerow leczonych pacjentow. Leczenie nie sprawia problemow, chlamydia jest wrazliwa na wiele niedrogich antybiotykow.
Zakazenie wirusem opryszczki typu drugiego nastepuje poprzez stosunek plciowy, ale moze tez wystapic w momencie kontaktu ust z narzadami plciowymi. Nalezy odroznic to zakazenie od zakazenia wirusem opryszczki typu pierwszego, ktory jest odpowiedzialny za opryszczke ustna i jest stosunkowo czestym powiklaniem przeziebien.
Bezposrednio po zakazeniu wirus opryszczki wedruje wzdluz nerwow i osadza sie w zwojach nerwowych. Najczesciej nie daje zadnych objawow, ale od czasu do czasu uaktywnia sie wedrujac do skory i powodujac charakterystyczne nawracajace i bardzo bolesne wykwity pecherzykowe. Ocenia sie, ze co roku w Stanach jest okolo pol miliona nowych przypadkow zakazenia wirusem opryszczki i okolo 20 milionow wznowienia choroby u ludzi, ktorzy sa nosicielami opryszczki. Okolo 25% ludzi zarazonych wirusem opryszczki nie ma zadnych objawow samymi bedac potencjalnym zrodlem zakazenia dla partnerow. Troche ponad piecdziesiat procent zarazonych ma nawroty choroby w momentach stresow, miesiaczki lub tez bez najmniejszego powodu. Diagnostyka opiera sie na badaniach serologicznych, hodowlach komorkowych, bezposredniej obserwacji jader komorek zaatakowanych przez wirusy. Sa dostepne leki przeciwwirusowe, ktorych z powodzeniem uzywa sie do leczenia zakazen. Uzywa sie rowniez lekow objawowych, a w szczegolnosci przeciwbolowych.
Wirus ten zwieksza ryzyko raka szyjki macicy, a kobiety w ciazy z aktywna opryszczka narzadow rodnych musza rodzic poprzez ciecie cesarskie.
Najtrudniejszym do wykrycia i do leczenia wirusem przenoszonym droga kontaktu seksualnego jest wirus brodawek (human papilloma virus, HPV). Okres wylegania dla tego wirusa wynosi od trzech tygodni do osmiu miesiecy. Wirus ten nalezy do najczestszych chorob przenoszonych droga plciowa. HPV umiejscawia sie na narzadach zewnetrznych u obu plci, jak rowniez na scianie pochwy i szyjce macicy u kobiet. Kilkadziesiat typow serologicznych tego wirusa zostalo zbadanych i niektore z nich zostaly powiazane ze zwiekszona czestotliwoscia raka szyjki macicy.
Dysplastyczne zmiany na wymazie z pochwy (PAP smear) az w 91 procentach zostaly powiazane z wystepowaniem tego wirusa. Leczenie brodawek plciowych jest uciazliwe dla pacjenta i niewdzieczne dla lekarza. Wznowienie po przeleczeniu widocznych zmian wystepuje u 25% do 50% przeleczonych pacjentow i nastepuje czasami po okresie dluzszym jak 9 miesiecy. Wykwitem pierwotnym sa brodawki wystepujace w miejscu wnikniecia wirusa. Diagnostyka jest dosyc trudna jezeli nie widac brodawek, a wiemy ze partner takie brodawki posiada. Do zwiekszenia stopnia wykrywalnosci uzywa sie 3-5% roztworu kwasu octowego i badania kolposkopowego. Kolposkop jest urzadzeniem podobnym do mikroskopu umozliwiajacym obserwacje szyjki macicy w powiekszeniu nawet dwustokrotnym. Przed badaniem kolposkopowym blone sluzowa i skore narzadow rodnych zwilza sie octem przez kilka minut. Dla wiekszego kontrastu stosuje sie jeszcze plyn Lugola (J w KJ).
Z tego wzgledu, ze zakazenie to moze utrzymywac sie latami i byc zupelnie bezobjawowe, a wymaz z pochwy w duzym procencie zakazen jest negatywny na obecnosc wirusa, wymagane jest bardzo dokladne przebadanie partnerow pacjentow z HPV. U mezczyzn mozna to zrobic dosyc latwo zawijajac penis w szmatke nasaczona octem na piec minut i obserwujac zmiany na skorze.
Do zniszczenia wirusa uzywa sie metod chemicznych, termicznych (cryoterapy, electrodesiccation), modyfikacji ukladu odpornosciowego (interferon treatment). W swojej klinice uzywam rowniez specjalnego kolposkopu sprzezonego z laserem umozliwiajacym lepsza kontrole glebokosci niszczenia brodawek, ktore czesto zajmuja bardzo rozlegle powierzchnie i ciagle sa niewidoczne dla niewprawnego oka.
Jak wspomnialem na wstepie, choroby przenoszone droga plciowa moga sie ujawnic w bardzo dlugi czas po zakazeniu. Czesto pojedynczy, niewiele znaczacy zwiazek wiele lat wczesniej moze miec wplyw na Panstwa pozycie malzenskie dzisiaj. Jezeli przypuszczacie, ze powyzszy temat dotyczy Was, nie ma sie czego wstydzic za bledy mlodosci, trzeba sie zaczac leczyc. Jeszcze z pracy na Uniwersytecie Loyoli pamietam, ze najwiecej chorob znajdowalismy na wymazach z pochwy amerykanskich nastolatek. Choroby przenoszone droga plciowa sa przenoszone grupami. Jezeli ktos ma lub mial jedna chorobe, czesto mial lub ciagle ma ich kilka. Problem nie polega na leczeniu, ale na zdiagnozowaniu.
