Do niedawna karty platnicze byly w Polsce malo znana i niezbyt popularna forma dokonywania platnosci. Ale stopniowo, w miare jak nasz system bankowy sie zmienia i dogania wspolczesnosc, plastikowy pieniadz staje sie w naszym kraju coraz powszechniej stosowany. Dzisiejsze banki przescigaja sie w pomyslach co do sposobow wydawania i rozpowszechniania wszelkiego rodzaju kart do bankomatow, jak tez kart platniczych.
Oferta tych bankow skierowana jest zarowno do ludzi bogatych, ale takze tych o mniej zasobnych kontach bankowych.
Wsrod kart platniczych wydawanych dzisiaj przez polskie banki znajduja sie karty debetowe, obciazeniowe czyli "charge" oraz typowe karty kredytowe.
W pierwszym wypadku karta debetowa pozwala nam sie zadluzyc tylko i wylacznie do wysokosci srodkow, ktore mamy zgromadzone na swoim wlasnym rachunku bankowym. Karty te wydawane sa klientom zakladajacym popularny ROR, czyli rachunek oszczednosciowo-rozliczeniowy. Banki nie pobieraja zadnej prowizji od wszelkich transakcji bezgotowkowych wykonywanych przy uzyciu tych kart. Natomiast transakcje wyplat z bankomatow, podobnie jak w Stanach Zjednoczonych obciazone sa kosztami prowizji. Srednia wartosc prowizji od jednej transakcji gotowkowej wynosi 3% wartosci transakcji. Karty debetowe sa wazne tylko na terenie Polski.
Natomiast karty obciazeniowe czyli "charge" sa typowymi kartami kredytowymi. W tym przypadku bank, ktory wydal karte zezwala nam na krotkoterminowe kredytowanie naszych zakupow. Podobnie jak w USA bank ustala, w zaleznosci od wielu czynnikow, limit naszego mozliwego, miesiecznego zadluzenia wobec banku. Raz w miesiacu takie zadluzenie powinno byc splacone. W rzeczywistosci bank pozwala klientom wydawac wiecej pieniedzy niz znajduje sie w ich dyspozycji. Raz w miesiacu przesyla do nich informacje o stanie zadluzenia oraz minimalnej kwocie splaty, ktora nalezy bezwzglednie wplacic. W przeciwnym bowiem wypadku nie tylko, ze odsetki zaczna nam narastac w blyskawicznym tempie, to jeszcze narazimy sie na mozliwosc zablokowania lub nawet odebrania karty i karnego sciagniecia zadluzenia.
Poslugujac sie karta kredytowa mozemy rowniez wyplacic potrzebna nam gotowke z bankomatow.
Tak wiec nie wszystkie karty platnicze maja funkcje kredytowe, natomiast wszystkie karty kredytowe sa kartami platniczymi.
Liczba zarowno kart debetowych jak i kredytowych narasta lawinowo, a banki stosuja rozmaite oferty i zachety.
Dosc powiedziec, ze pod koniec 1996 roku wydano w Polsce zaledwie 350 tysiecy kart platniczych, a gotowke mozna bylo wybrac tylko z 700 (tak, tak z 700 i to nie tysiecy) bankomatow na terenie kraju.
Od tego momentu uplynely trzy lata, znaczaco zwiekszyla sie liczba uzytkownikow kart platniczych oraz liczba bankomatow, ktorych jest dzisiaj znacznie powyzej 3 tysiecy. Wiekszosc z nich akceptuje wszystkie znane karty platnicze systemu swiatowego jak Visa, Master Card czy tez American Express. Poza tym bankomaty obsluguja oczywiscie karty wydawane przez rodzime banki. Nie wszystkie banki maja zainstalowane swoje bankomaty. W przypadku nieposiadania ich podpisuja z innymi bankami umowe o akceptacji wydanych przez siebie kart w bankomatach innych bankow.
Najpowszechniejsza siecia bankomatow w Polsce jest Euronet, ktory akceptuje najwiecej roznych kart. Bankomaty Euronetu wyplacaja gotowke posiadaczom kart nalezacych do systemow miedzynarodowych oraz wydanych przez wiekszosc bankow polskich.
Niestety ich wada jest dosc wysoka prowizja za pobranie gotowki.
Przedstawiciele Euronetu twierdza, ze wplyw na wysokosc pobieranych oplat ma przede wszystkim bank wydajacy karte.
Jedynym bankiem, ktory jak dotad nie obciaza swoich klientow zanda prowizja za pobieranie gotowki z bankomatow Euronetu jest Citibank (wydaje on karte bankomatowa Cirrus).
Bankomaty - to jedna sprawa, a sprawa transakcji, ktore mozna przeprowadzac z uzyciem kart kredytowych w Polsce - to inna.
Liczba posiadaczy kart platniczych rosnie z miesiaca na miesiac, czego niestety nie mozna powiedziec o liczbie punktow, w ktorych takie karty sa akceptowane. W polowie biezacego roku bylo ich okolo 60 tysiecy, a przewiduje sie, ze w roku 2000 plastikowymi pieniedzmi bedziemy mogli placic w okolo 100 tysiacach placowkach. To wciaz jeszcze za malo zwazywszy na rosnaca szybko rzesze uzytkownikow kart platniczych.
Dane z poczatku pazdziernika mowily o ponad 6,5 miliona wydanych kart, z czego co druga karta zostala wydana w przeciagu ostatnich 10 miesiecy.
Kartami mozemy poslugiwac sie prawie bezproblemowo w wiekszosci restauracji, hoteli oraz wiekszych punktow handlowych, ale raczej w duzych miastach, gdzie wiekszosc placowek wyposazona jest w specjalne czytniki.
Niektorzy handlowcy twierdza, ze po prostu przy niskich obrotach nie oplaca im sie podpisywac umow dotyczacych akceptacji kart, gdyz od kazdej transakcji musza placic prowizje. Jest ona pobierana przez centrum akwizycyjno-rozliczeniowe. W Polsce dzialaja obecnie trzy instytucje zajmujace sie obsluga punktow handlowo-uslugowych oraz rozliczaniem transakcji dokonanych przy uzyciu kart platniczych: PolCard, Centrum Kart i Czekow Pekao SA, a od grudnia 1998 roku takze Centrum Kart Wielkopolskiego Banku Kredytowego. PolCard pozostaje wciaz najwiekszym centrum rozliczeniowym, ktore rozlicza transakcje w ponad 80% punktow handlowo-uslugowych. Pozostala czesc tych transakcji obslugiwana jest przez Centrum Kart i Czekow Pekao SA.
Centrum Kart Wielkopolskiego Banku Kredytowego dostarcza punktom handlowo-uslugowym urzadzenia sluzace do platnosci realizowanych kartami, czyli tzw. terminale POS (Point of Sale). Centrum to przetwarza transakcje dokonywane przy uzyciu kart miedzynarodowych systemow Visa, Europay/Master Card.
Prowizja pobierana przez centrum rozliczeniowe ksztaltuje sie zazwyczaj w wysokosci 2-5% wartosci transakcji. Wsrod wszystkich punktow akceptujacych karty platnicze, najwiecej bylo (45 tys.) lokali gastronomicznych, sklepow (34 tys.), stacji paliw (2,5 tys.), biur podrozy, punktow wynajmu samochodow.
Ostatnie badania wykazuja jednak jakis przelom w mysleniu handlowcow, ktorzy zaczynaja postrzegac karty platnicze nie tylko jako zrodlo klopotow i dodatkowych obciazen, ale rowniez jako okazje do przyciagniecia wiekszej liczby klientow. Popularnosc kart platniczych wsrod przedstawicieli placowek handlowych stopniowo rosnie. Liczba ta powinna zwiekszac sie srednio o 15% na kwartal.
Handlowcy dostrzegaja, ze mimo prowizji placonej od kazdej transakcji, ich koncowe dochody jednak rosna. Sondaze potwierdzily, ze handlowcy, ktorzy zaczeli akceptowac karty platnicze, az w 64% zanotowali znaczny wzrost sprzedazy. Nalezy bowiem pamietac o tym, ze wartosc zakupow dokonywana z karta jest przecietnie o 25% wieksza niz zakupow gotowkowych. Ponadto karty zapewniaja prostsza obsluge, mniejsze koszty i wieksze bezpieczenstwo swych klientow.
Obecnie 50% domow towarowych akceptuje karty kredytowe. Przypuszcza sie, ze udzial ten wzrosnie do 75% w 2000 roku. Podobnie udzial ten ma zwiekszyc sie w przypadku sklepow odziezowych (z 8% dzisiaj do 30% w 2000r.), sklepow meblowych (z 15% do 37%), sklepow z artykulami gospodarstwa domowego (z 18% do 48%).
Mimo, ze liczba punktow akceptujacych karty platnicze stale rosnie, to jeszcze wciaz nie mozemy sobie pozwolic aby podrozowac po Polsce tylko z plastikowym pieniadzem. Obrot bezgotowkowy jest oczywiscie najbardziej rozwiniety w duzych miastach oraz w miejscowosciach turystycznych, w ktorych sezon trwa caly rok (na przyklad popularne gorskie miejscowosci jak Zakopane czy Szklarska Poreba). Bankom po prostu nie oplaca sie utrzymywac sieci swoich punktow tam, gdzie turysci zjawiaja sie tylko w sezonie letnim. Banki stawiaja swoje bankomaty, a handlowcy, hotelarze, restauratorzy podpisuja umowy o akceptacji kart platniczych tam, gdzie wiedza, ze turysci zjawiaja sie rowniez wiosna, jesienia i zima, a nie tylko przez dwa letnie miesiace. Totez wciaz jeszcze podrozujac po Polsce nalezy byc jednak przygotowanym na obrot gotowka.
Zestawienia pazdziernikowe pokazuja, ze na poczatku tego miesiaca bylo w Polsce ponad 6,5 miliona kart platniczych wydanych przez 10 najwiekszych bankow. Tabelka opublikowana na stronie 29 pozwoli Panstwu zapoznac sie pokrotce z roznorodnoscia kart wydawanych obecnie klientom indywidualnym i dynamika wzrostu ich liczby:
Jak wynika z zestawienia przedstawionego w tabeli prym wsrod bankow wiedzie Bank Pekao SA oraz PKO BP, ktore tylko w ostanim kwartale wydaly po okolo 400 tys. nowych kart.
Najwieksza popularnoscia klientow ciesza sie karty Visa Electron - prawie 2,5 mln oraz Maestro - prawie 1,7 mln. Zauwazalna jest wyraznie tendencja spadkowa liczby kart wylacznie bankomatowych, ktore zastepowane sa najczesciej karta bankomatowo-platnicza Visa Electron.
Obrot bezgotowkowy staje sie na tyle popularny, ze wiele bankow pomyslalo juz o specjalnych ofertach dla starszych dzieci i mlodziezy. Coraz wiecej bankow umozliwia juz niepelnoletnim korzystanie z kart. Oczywiscie wszystko dzieje sie za wiedza i zgoda rodzicow, gdyz to oni przeciez zawieraja z bankiem umowe i ustalaja limit rozsadnych wydatkow dla swoich pociech.
Karty, ktorymi moga poslugiwac sie niepelnoletni sa roznego rodzaju. Na przyklad wlasciciel rachunku oszczednosciowo-rozliczeniowego w PKO BP moze otrzymac 5 kart PKO Ekspres. Z karty moze korzystac rowniez dziecko, ktore ukonczylo 13 lat. Rodzic jednak, poprzez bank limituje karte dziecka do wysokosci uznanej przez siebie za rozsadna. Takze wlasciciel rachunku ponosi wszelka odpowiedzialnosc za uzycie wszystkich kart przypisanych do jednego konta.
Kredyt Bank PBI otwiera konta osobiste dla mlodziezy powyzej 13 roku zycia. Posiadaczom tych rachunkow wydaje karty Visa Electron, ktore sa miedzynarodowymi kartami platniczymi i zarazem bankomatowymi. Mlody czlowiek placi rocznie 7 zlotych za wydanie i obsluge karty.
Rowniez Bank Kredytowy wydaje karty Visa Electron osobom mlodym w wieku 13-18 lat, ale w przypadku tego banku karty sa przypisane do konta rodzica, ktory ponosi pelna odpowiedzialnosc za wszystkie transakcje przeprowadzane przy uzyciu tych kart.
Inna propozycje dla mlodziezy nieco starszej w wieku 14-26 lat przygotowal Bank Kredytowy wspolnie z Gdanska Fundacja Integracji Europejskiej, ktora pozwala na wydanie specjalnej karty platniczej Maestro Euro<26 zwiazanej z rachunkiem mlodziezowym. Aby otrzymac te karte bank wymaga zalozenia konta, ale nie trzeba miec stalych dochodow. Pieniadze wyplaca sie z niej tylko do wysokosci sumy zgromadzonych na koncie srodkow.
Karta Maestro pelni jeszcze, oprocz swojej podstawowej czyli bankomatowej, kilka innych funkcji:
- zastepuje polise ubezpieczeniowa przy wyjazdach zagranicznych i w kraju (od nastepstw nieszczesliwych wypadkow i leczenia szpitalnego)
- umozliwia korzystanie z roznych rabatow oferowanych np. przez muzea, placowki handlowe itp.
Zaleta tej karty jest mozliwosc jej uzywania rowniez za granica.
Inny wreszcie bank Pekao SA oferuje mlodziezy od 15 roku zycia wydanie karty Eurocard z Chopinem lub karty Visa Concerto. Wlasciciel rachunku ponosi calkowita odpowiedzialnosc za transakcje przeprowadzone przy uzyciu tych kart.
I pomyslec, ze jeszcze tak niedawno karty platnicze w Polsce nalezaly do rzadkosci, a dzisiaj oferuje sie je nawet dzieciom. Nie budzi juz zdziwienia kilkunastolatek posiadajacy wlasne oszczednosci ulokowane nie w szkolnej kasie oszczednosci tylko na prawdziwym koncie w banku oraz poslugujacy sie coraz bardziej popularnym plastikiem.
Ostatnio coraz czesciej mowi sie o nowej generacji kart platniczych, ktore powoli zaczna wypierac z rynku karty dotychczas stosowane.
Mowa tutaj o kartach z wbudowanym mikroprocesorem, ktore zdolne sa pomiescic kilka tysiecy razy wiecej informacji niz klasyczny pasek magnetyczny. Taka karta moze wiec realizowac wiecej funkcji niz tradycyjna oraz zapewnic znacznie wyzszy poziom bezpieczenstwa wszystkich transakcji wykonywanycn z jej udzialem. Z kart typu "smart" bedzie mozna korzystac we wszystkich dotychczasowych punktach akceptacji kart.
Obecnie w programie wdrazania kart Visa z procesorem uczestniczy 9 bankow (Pekao SA, PBH SA, BRE SA, BANK Slaski SA, BIG Bank Gdanski, Kredyt Bank PBI SA, PKO BP, PBK SA, WBK SA) oraz spolka PolCard.
Plany Visa International przewiduja, ze w ciagu czterech najblizszych lat wszystkie jej punkty na swiecie zostana przystosowane do obslugi kart mikroprocesorowych.
Miejmy nadzieje, ze tak sie wlasnie stanie, a wszystkie nasze transakcje beda dzieki tej nowosci szybsze i bezpieczniejsze.
