Historia rasy
Pierwszymi udomowionymi zwierzetami w epoce kamienej byly male psy o lisim wygladzie. Towarzyszyly one plemionom ludzi pierwotnych w ich wedrowkach zachowujac prawdopodobnie pewien dystans do czlowieka. Pomagaly polowac, ostrzegaly przed zblizajacym sie niebezpieczenstwem.
Jesli wierzyc paleontologom psy te wygladaly jak dzisiejszy basenji, co potwierdzaja malowidla na scianach jaskin. Mamy zatem do czynienia z najstarsza rasa istniejaca na Ziemi.
Zyjac tysiace lat w sercu Afryki, w izolacji od swiata zewnetrznego, basenji zostaly w pelni uksztaltowane przez nature, a nie zachcianki i dazenia hodowcow. Stad dzis bierze sie chetnie uzywane przez milosnikow tej rasy okreslenie - nature"s masterpiece (dzielo natury).
W okresie starozytnego Egiptu psy te byly ulubiencami faraonow, pelniac zaszczytna funkcje zwierzat palacowych. Egipski bog Anubis z okresu ok. 4000 lat p.n.e ., posiadajacy glowe psa, bardzo przypomina basenji z typowymi pionowo stojacymi uszami. Z tego samego okresu pochodzi rowniez figurka z brazu przedstawiajaca czlowieka z psem typu basenji, ktora okresla sie mianem Babylonian (Babilonczyk). Rzezba ta znajduje sie obecnie w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku.
Egipskie krolowe Kleopatra i Nefretete uzywaly te psy do ogrzewania swych loz (funkcje te uwielbiaja do dzis).
Wraz z upadkiem cywilizacji starozytnego Egiptu zanikla takze ciaglosc dziejow tej rasy. Ponownie slady jej istnienia odnajdujemy dopiero w roku 1682, kiedy to badacz i podroznik Merolla wspomina o nich podczas kontaktow z plemionami z dzisiejszego Kongo. Dane z tamtego okresu sa jednak bardzo niescisle, totez za prawdziwe "odkrycie" basenji przez swiat nowozytny przyjmuje sie okres znacznie pozniejszy - druga polowe XIX wieku. Zdjecie trzech psow tej rasy - Bosc, Dibue i Mowa - znalazlo sie w ogrodzie zoologicznym w Paryzu juz w roku 1880. Rase te okreslano wowczas mianem Congo Terrier (terrier z Kongo). Po wielu wysilkach psy te uznano oficjalnie jako rase najpierw w Anglii w roku 1937, a nastepnie w USA w roku 1943, przy czym zdecydowano sie wykorzystac terminologie plemion afrykanskich Ba"sen"gee (cos z buszu) dla okreslenia rasy.
Wobec braku jakichkolwiek danych na temat dziejow basenji w okresie od upadku Egiptu do XIX wieku mozemy jedynie domyslac sie, ze rola tego psa wsrod szczepow afrykanskich, gdzie przetrwaly one do dzis, byla taka jak obecnie. I tak w Sierra Leone psy te sa znane jako tak zwane psy czarownic. Im potezniejsza czarownica, tym wieksza jest liczba basenji bedacych w jej posiadaniu. W Tanzanii rasa ta uzywana jest do polowan na mniejsze gatunki malp. Typowym dla tego rejonu jest obcinanie ogonow dla utrudnienia malpom uchwycenia psa. W Liberii utuczony basenji jest wysoko cenionym przysmakiem lokalnej kuchni.
W pozostalych czesciach srodkowej Afryki (dorzecze Nilu, Zair, Kongo i Uganda) psy te wykorzystuje sie w roli najbardziej dla nich typowej, to jest do polowan. Zadaniem basenji jest wytropienie zwierzecia, a nastepnie osaczenie go i przytrzymanie do czasu przybycia mysliwych. Psy te z reguly poluja na zwierzeta kopytne, lecz okazjonalnie zdarza sie widywac je polujace na ptaki, a niekiedy nawet na duze drapiezniki. Wobec faktu, ze basenji poluja w absolutnym milczeniu, na ich szyjach zawiesza sie specjalne dzwoneczki, ulatwiajace ich lokalizacje. W zaleznosci od tradycji plemiennych dzwonki te wykonane sa z drewna, zelaza lub pustej lupiny orzecha borassus. Lowiecki talent rasy wykorzystywany jest rowniez i w innych krajach (np. w USA), gdzie i wsrod mysliwych znajduje on coraz wiecej zwolennikow.
Charakterystyka:
wzrost - ok. 41 - 43 cm;
waga - 9.5 -11 kg;
pokrywa wlosowa - krotka, jedwabista;
kolor - odcienie brazu, zolte, czarne, pregowane - polaczone z bialym;
grupa - psy goncze.
Wysoko stojace uszy i mocno zakrecony ogon nadaja basenji charakterystyczny wyglad.
Pies ten nie potrafi szczekac i zachowuje milczenie podczas polowan, co sprawia, ze czesto okresla sie go mianem mute (milczek). W rzeczywistosci jednak nie jest on milczkiem, gdyz potrafi wydobywac z siebie cala game dzwiekow: od popiskiwania, poprzez mialczenie podobne do kotow, az do gardlowego jodlowania o roznorodnych tonach, tworzacych swoista melodie. Jest to rasa wyjatkowo odporna na dzialanie promieni slonca. W upalne dni rzadko kiedy bedzie basenji szukal cienia, nie potrzebujac nawet duzej ilosci wody do picia. Zima podczas pobytu w domu wybierze sobie najcieplejsze miejsce. Pies ten dobrze znosi roznice temperatur, choc nie lubi zimna i wilgoci. Podobnie jak kot starannie lize kazda czesc swego ciala, utrzymujac tym samym swa higiene na bardzo wysokim poziomie i nie posiadajac psiego zapachu.
Basenji nie jest wymagajacy w wyzywieniu. Potrafi dostosowac sie do warunkow zycia w miescie, tolerujac umiarkowana ilosc ruchu na swiezym powietrzu, choc tak jak kazdy inny pies, wolalby biegac mozliwie jak najwiecej. Niestety nie jest to pies dla milosnikow szkolenia. Basenji jest indywidualista, ktory choc bardzo inteligentny, nie posiada naturalnej checi do wykonywania polecen (jak na przyklad owczarki). Pomimo tego, przy odpowiednim nakladzie pracy wiele z nich osiagnelo najwyzsze stopnie w zakresie posluszenstwa (glownie w USA).
Literatura:
1. Susan Coe, The Basenji out of Africa to You. 1990 Wilsonville, Oregon
2. Basenji Owners and Breeders Association News Nr 10/89
3. Nature"s Masterpiece: The Basenji, Basenji Club of America 1969r.
