Starzenie sie nie jest choroba, a nasi czworonozni domownicy moga starzec sie zdrowo. Wiele zmian w zachowaniu sie zwierzat, ktore sklonni jestesmi przypisywac procesom starzenia sie, a ktore czesto tym procesom towarzysza, coraz czesciej postrzegane sa jako objawy zmian zapalno-degeneracyjnych ukladu kostno-stawowego, dysfunkcji ukladu nerwowego czy niedoczynnosci lub nadczynnosci ukladu hormonalnego. Pomimo tego, ze wiele z tych zmian pojawia sie zwykle w wieku geriatrycznym (u psow i kotow powyzej 8 roku zycia), nie zawsze musza byc one zwiazane tylko i wylacznie z procesami starzenia sie. Z pewnoscia nie powinny byc lekcewazone, wymagaja raczej zweryfikowania naszego spojrzenia na problemy wieku geriatrycznego u zwierzat.
Przykladowo: wiele przypadkow stanow zapalnych ukladu kostno - stawowego, ktore wywoluja przewlekle bole oraz decyduja o zmianach behawioralnych (opisane w poprzednim, styczniowym numerze "Monitora") przypomina objawy schorzen ukladu nerwowego czy hormonalnego. Zmiany w zachowaniu sie zwierzat, ktore nie zawsze sa patognomoniczne (wlasciwe) dla danej choroby, pojawiaja sie zwykle jako objawy pierwotne w wielu chorobach systemowych obu ukladow. Zmiany te bardzo latwo jest przeoczyc i zwykle nie wzbudzaja one wiekszego zainteresowania wlascicieli. Na szczescie coraz nowoczesniejsze i skuteczniejsze metody diagnostyczne pomagaja nam w miare szybko wykryc tego rodzaju zmiany u zwierzat, z powodzeniem je leczyc, a przynajmniej skutecznie kontrolowac wiele z nich.
Czesto trafiaja do lecznic zwierzeta (glownie psy), ktore ujawniaja incydentalne lub postepujace objawy dlugiego przesypiania w ciagu dnia oraz wykazuja oslabione reakcje lub ich brak na bodzce srodowiska domowego. Zwierzeta ponadto zachowuja sie dziwnie: oparte o przedmioty, nie wykazujac zadnej reakcji, czesto szczekaja bez widocznej przyczyny. Poniewaz zachowanie to moze wystepowac okazjonalnie, jedynie czesc wlascicieli jest zaintrygowanych ta nowa sytuacja, inni trakuja to jako najzwyklejsze objawy starosci. Zwykle takie niedyspozycje wymagaja dokladnego badania klinicznego, dodatkowych badan krwi i moczu, a brak ewidentnych zmian, zarowno w badaniach laboratoryjnych jak i klinicznych, moze nasuwac podejrzenie tak zwanego syndromu dysfunkcji osrodkowego ukladu nerwowego (ang. canine cognitive disorder).
Bardzo czesto oznakami tego syndromu sa wedrowki bez okreslonego celu, szczekanie bez przyczyny, przesypianie wielu godzin w ciagu dnia, brak reakcji na polecenia, gubienie podstawowych, wyuczonych wczesniej umiejetnosci. Poniewaz syndrom ten spotykany jest zwykle u psow starszych, objawy tego schorzenia latwo jest potraktowac jak geriatryczne. Starzenie sie nie jest choroba; jest takim samym stanem fizjologicznym jak dorastanie czy wiek dojrzaly. Poniewaz poznane zostaly przyczyny tego syndromu, u psow moga byc one kontrolowane farmakologicznie, jak tez wspomagane suplementacja witaminowo-aminokwasowa. Aby zapewnic zwierzetom wlasciwa opieke ich wlasciciele potrzebuja zwykle wyjasnienia problemu i troche treningu w rozpoznawaniu zachowan zwierzat. Jednak nie oznacza to dla wlascicieli koniecznosci podwojenia wysilku, ani uciazliwosci kontroli. Szczegolnie u psow, oznaki tego syndromu moga byc maskowane przez objawy innych dolegliwosci takich jak zmiany nowotworowe, hypotyroidyzm, choroby uzebienia, zmiany artretyczne czy zapalenia uszu.
Przyczyna syndromu dysfunkcji OUN sa zaburzenia w produkcji specyficznego neurotransmitera jakim jest acetylocholina, a czasami zanikanie cholinergicznych receptorow w komorkach nerwowych. Acetylocholina jest mediatorem produkowanym zarowno w osrodkowym, obwodowym jak i autonomicznym ukladzie nerwowym. Wiele wskazuje na to, ze tak zwana cholina, ktora jest prekursorem i skladnikiem acetylocholiny, odgrywa takze znaczaca role w wielu waznych funkcjach metabolicznych organizmu zwiazanych z produkcja fosfatydylocholiny i plazmogenow, ktore z kolei decyduja o wlasciwosciach przewodzacych blon komorek nerwowych. Podobne cholinowe funkcje pelnia rowniez metionina i inosytol, ktore sa takze niezbedne w metabolizmie neurotransmiterow. Sugeruje sie, ze przy tego rodzaju syndromach nerwowych moze wystepowac gubienie cholinergicznych receptorow nerwowych, ktore musza byc aktywowane przez acetylocholine, aby pobudzac komorki nerwowe. Zwykle wzrost poziomu choliny w plazmie krwi poprzez doustna suplementacje decyduje o wzroscie poziomu tego transmitera w mozgu i poprawie tych neurologicznych niedyspozycji. Z klinicznych doswiadczen wynika, ze podawanie specyficznych farmaceutykow i dieta uzupelniona w odpowiednie skladniki stanowia w miare dobry sposob na kontrolowanie wystepowania objawow syndromu dysfunkcji OUN.
Z farmaceutykow uzywa sie zwykle Anipryl ( selegiline). Poniewaz srodek ten wymaga stosowania do konca zycia zwierzecia, mozna rozwazac alternatywna terapie ziolowa zawierajaca m.in. gingko, hycopodium, kompleks witamin B z udzialem inosytolu i fosfatydylocholiny. Czasami jako podloze wystepowania podobnych syndromow nerwowych wymienia sie hypotyroidyzm, dlatego tarczycowa suplementacja moze znaczaco poprawic kondycje zwierzecia. Preparatem farmakologicznym, ktory bardzo wspomaga leczenie tego syndromu jest Cholodin zawierajacy witaminy z grupy B, inosytol, metionine, polifosfatydylocholine i choline. Jak kazda terapia alternatywna i ta powyzej opisana wymaga sprawdzenia efektywnosci jej dzialania. Przy braku poprawy nalezy ponownie rozwazyc czy rozpoznanie jest wlasciwe i rozpoczac podawanie specyfiku selegiliny (prep. Anipryl).
Niedyspozycje endokrynologiczne takie jak choroba Cushinga (hyperadrenocorticism - nadczynnosc kory nadnerczy) czy hypotyroidyzm (niedoczynnosc tarczycy) ze wzgledu na podobienstwo zmian behawioralnych u zwierzat sa wazne w diagnostyce roznicowej oraz naleza do grupy schorzen wieku geriatrycznego. Podobnie jak wiele zmian ukladu kostno-stawowego, nerwowego, takze i zmiany w ukladzie hormonalnym moga dawac w efekcie objawy klinicznie i behawioralne, ktore sklonni jestesmy traktowac jako zmiany starcze. Niereagowanie na polecenia, letargia, ogolne obnizenie aktywnosci, przesypianie w ciagu dnia moga byc mylnie zdiagnozowane jako objawy podeszlego wieku zwierzecia, w rzeczywistosci moga byc one objawami choroby Cushinga.
Choroba Cushinga moze byc czesto komplikowana przez inne choroby wieku geriatrycznego stwarzajac rozliczne problemy zdrowotne. W wielu przypadkach dopiero zaawansowane objawy kliniczne w postaci powiekszenia objetosci brzucha, zwiekszonego pragnienia, czestomoczu, zwiekszonego apetytu, zmian bakteryjnych na skorze, symetrycznych wylysien, zanikow miesniowych, hepatomegalii itd. nasuwaja przypuszczenie, ze zwierze jest przewlekle chore. Potwierdzenie diagnozy testami laboratoryjnymi upowaznia do rozpoczecia terapii preparatem Anipryl (selegiline), ktory jest inhibitorem enzymu MOAB, zwiekszajacym wydzielanie dopaminy w OUN. Zwiekszenie poziomu dopaminy w OUN decyduje o zmniejszeniu wydzielania przez przysadke hormonu ACTH i zahamowaniu pobudzaniu kory nadnerczy do ciaglego wydzielania kortykosterydow, ktorych utrzymujacy sie wysoki poziom stanowi o przyczynach choroby Cushinga.
Poniewaz specyfik ten oddzialywuje wylacznie na poziomie podwzgorza OUN, a 90% przypadkow hyperadrenokorticismu u psow jest tak zwanym przysadkowozaleznym hyperadrenocorticismem (ang. PDH) preparat ten jest lekiem z wyboru przy leczenu choroby Cushinga.
Podobne problemy endokrynologiczne wystepuja u 4 - 10-letnich psow, takze kotow, a zwiazane sa z obnizona aktywnoscia wydzielnicza tarczycy. Obnizony poziom hormonow tarczycy wplywa na spowolnienie metabolizmu wszystkich organow, stad objawy niedoczynnosci tarczycy (hypotyroidyzmu) sa znacznie zroznicowane, niespecyficzne, rzadko patognomoniczne. Podobienstwo objawow behawioralnych, w postaci obnizenia ogolnej aktywnosci, letargii itd. pokazuje nam, ze odroznienie ich od zmian starczych czy innych dolegliwosci nie zawsze jest latwe lub skrajnie czesto i zbyt szybko diagnozowane jako niedoczynnosc tarczycy, co nie zawsze musi byc wlasciwym rozpoznaniem. Pozniejsze stadia choroby z objawami przybierania na wadze, pomimo normalnego apetytu, trudnosci w utrzymaniu temperatury i zwiazane z nimi poszukiwania przez zwierze miejsc cieplych sa objawami bardziej patognomonicznymi.
Zwykle zwierzeta w wieku geriatrycznym wymagaja troche wiecej opieki ze strony wlasciciela jak i lekarza, poswiecenia nieco wiecej czasu przy badaniu klinicznym i wywiadzie z wlascicielem zwierzecia, a nierzadko kilku dodatkowych, najprostszych badan labolatoryjnych krwi czy moczu, ktore mozna wykonac przy okazji na przyklad corocznego standardowego badania w kierunku robakow sercowych. W bardzo wielu przypadkach niedomagan zwierzat wspolczesna farmakoterapia staje sie niewiarygodnie skuteczna w kontrolowaniu najroznorodniejszych problemow u naszych czworonoznych staruszkow. Starosc naszych czworonoznych przyjaciol moze stac sie duzo zdrowsza i przyjemniejsza.