Noworoczne porzadki... czyli co nowego w przepisach

Wyglada na to, ze wszelkie strachy zwiazane z przelomem roku i tak zwana pluskwa milenijna mamy juz za soba. Przypuszczalnie bardzo wielu z nas odetchnelo z ulga, ze wszystko potoczylo sie po prostu normalnie i bez sensacji, ktora moze jest dobra na wakacjach, ale nie w codziennym zyciu i biznesie. Ja zdecydowalam sie nie stresowac Panstwa dodatkowo czytaniem moich wynurzen w styczniu i postanowilam wrocic do tematow gospodarczych dopiero dzisiaj.

O ile koniec roku zawsze sklania wiekszosc z nas do refleksji na temat tego, co przezylismy, zrealizowalismy (lub niestety nie), tak poczatek zawsze niesie ze soba nowe. Moga to byc zarowno zmiany w zyciu osobistym czy zawodowym kazdego z nas, ale z obserwacji wynika, ze i gospodarka poddaje sie na ogol tym noworocznym trendom i wiele przepisow wchodzi w zycie wlasnie z dniem 1 stycznia kolejnego roku. Dzisiaj chcialabym krotko omowic kilka istotnych zmian w przepisach gospodarczych, ktore zostaly niedawno sformulowane we wlasciwych ustawach i weszly w zycie od 1 stycznia 2000 roku lub stana sie obowiazujace dopiero za rok, ale juz dzisiaj nalezy o nich pamietac.

Prawie rowno rok temu wspomnialam Panstwu o projekcie ustawy "Prawo o dzialalnosci gospodarczej", ktory wowczas przechodzil dopiero poczatkowa faze procesu legislacyjnego i tak naprawde nie wiadomo bylo, kiedy stanie sie obowiazujacym prawem. Dzisiaj juz wiemy, ze ustawa "Prawo o dzialalnosci gospodarczej" stala sie faktem. Uchwalona zostala 19 listopada 1999 r., a zgodnie z jej ostatnim artykulem wejdzie w zycie od 1 stycznia 2001 r. Nie bede przytaczala Panstwu tekstu calej ustawy, gdyz dosc szczegolowo omowilam ja w ubieglorocznym artykule. Chcialabym tylko zwrocic uwage na kilka istotnych jej elementow, dotyczacych prowadzenia dzialalnosci gospodarczej w Polsce przez podmioty zagraniczne.

Ustawa "Prawo o dzialalnosci gospodarczej" od stycznia 2001 roku zastapi bardzo wysluzona ustawe z 23 grudnia 1988 r. o dzialalnosci gospodarczej, nowelizowana juz 39 razy, przez co korzystanie z jej przepisow powoli staje sie udreka zarowno dla przedsiebiorcow, jak tez ich prawnikow.

Nowa ustawa jest jedna z najwazniejszych ustaw gospodarczych, ktore reguluja kwestie prowadzenia dzialalnosci gospodarczej zarowno przez podmioty krajowe jak i zagraniczne. Co wazniejsze - jest ona calkowicie spojna z zasadami prawodawstwa Unii Europejskiej. Obejmuje kwestie dotychczas regulowane miedzy innymi przez osobne ustawy: o dzialalnosci gospodarczej, o spolkach z udzialem zagranicznym z 1991 r. z pozniejszymi modyfikacjami, o izbach gospodarczych, o rzemiosle, o samorzadzie zawodowym, o stowarzyszeniach, ale takze zawiera w sobie zagadnienia calkowicie nowe w polskim prawie.

Jej przepisy dotycza wszystkich podmiotow: krajowych i zagranicznych i wprowadzaja wieksza swobode dla przedsiebiorcow podejmujacych dzialalnosc gospodarcza. Zmniejsza sie bowiem znacznie ingerencja panstwa w porownaniu z dotychczasowym stanem prawnym. Jest to kolejny krok do wprowadzenia jeszcze wiekszej swobody gospodarowania w juz przeciez dosc liberalnej gospodarce rynkowej Polski.

Przedsiebiorca w rozumieniu nowej ustawy jest osoba fizyczna, prawna oraz nie majaca osobowosci prawnej spolka prawa handlowego, ktora zawodowo, we wlasnym imieniu podejmuje dzialalnosc gospodarcza. Obywatele panstw obcych, ktorzy uzyskali zgode na osiedlenie sie w Polsce, korzystaja z tych samych praw, co obywatele polscy.

Przedsiebiorcy zagraniczni moga dla potrzeb swojej dzialalnosci, stworzyc na terytorium Polski zarowno oddzial jak tez przedstawicielstwo zagraniczne swojej macierzystej firmy. Ustawa rozgranicza wyraznie pojecia oddzialu i przedstawicielstwa, totez chcialabym je blizej scharakteryzowac.

Oddzialy firm zagranicznych tworzone sa na terytorium Rzeczypospolitej na zasadzie wzajemnosci, o ile umowy miedzynarodowe ratyfikowane przez Polske nie stanowia inaczej. Przedsiebiorca zagraniczny tworzacy oddzial moze prowadzic dzialalnosc gospodarcza wylacznie w zakresie przedmiotu dzialalnosci przedsiebiorcy zagranicznego i jest obowiazany ustanowic osobe upowazniona w oddziale do reprezentowania przedsiebiorcy zagranicznego. Oddzial moze rozpoczac swoja dzialalnosc gospodarcza dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiebiorcow. Zasady wpisu do rejestru przedsiebiorcow okreslaja przepisy odrebnej ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sadowym, ktora ma wejsc w zycie rowniez z dniem 1 stycznia 2001 r.

Wraz z rejestrem konczy sie jakakolwiek anonimowosc przedsiebiorcy, ktory, co rowniez okreslaja przepisy, ma dzialac na warunkach uczciwej konkurencji i poszanowania praw i dobrych obyczajow. Wszyscy przedsiebiorcy wpisani do Rejestru musza poslugiwac sie pelna nazwa, adresem, numerem wpisu do tego rejestru wraz z podaniem sadu rejestrowego przy reklamie swoich wyrobow, prowadzeniu sprzedazy wysylkowej itp.

Niezaleznie od obowiazkow okreslonych w przepisach o Krajowym Rejestrze Sadowym przedsiebiorca zagraniczny jest obowiazany:

• podac imie i nazwisko oraz adres w Polsce osoby upowaznionej w oddziale do reprezentowania przedsiebiorcy zagranicznego,
• dolaczyc poswiadczony notarialnie wzor podpisu osoby upowaznionej w oddziale do reprezentowania przedsiebiorcy zagranicznego.

Wszystkie oddzialy firm zagranicznych musza poslugiwac sie nazwa przedsiebiorcy zagranicznego w jezyku panstwa jego siedziby, a dodatkowo widniec musi przetlumaczona na jezyk polski nazwa formy prawnej tego przedsiebiorcy i dodany zwrot "oddzial w Polsce".

Rachunkowosc oddzialu polskiego przedsiebiorcy zagranicznego musi byc prowadzona oddzielnie (w stosunku do macierzystej firmy) w jezyku polskim.

Kazdy oddzial firmy zagranicznej w Polsce musi oczywiscie dzialac w oparciu o prawo polskie, a gdy to prawo narusza, minister gospodarki ma prawo, po zasiegnieciu opinii ministra wlasciwego ze wzgledu na przedmiot dzialalnosci przedsiebiorcy zagranicznego, wydac decyzje o zakazie wykonywania dzialalnosci gospodarczej. Podobna decyzje wydaje sie, jesli dzialalnosc przedsiebiorcy zagranicznego zagraza bezpieczenstwu i obronnosci panstwa, ochronie tajemnicy panstwowej lub innemu waznemu interesowi publicznemu.

Do likwidacji oddzialu stosuje sie odpowiednio przepisy Kodeksu Handlowego o likwidacji spolki z ograniczona odpowiedzialnoscia.

Oprocz oddzialow, ustawa przewiduje i umozliwia przedsiebiorcom zagranicznym tworzenie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej swoich przedstawicielstw.

Zakres dzialania przedstawicielstwa jest ograniczony i w zasadzie moze obejmowac wylacznie prowadzenie dzialalnosci w zakresie reklamy i promocji przedsiebiorcy zagranicznego. Utworzenie przedstawicielstwa macierzystej firmy w Polsce nie wymaga wpisu do Rejestru przedsiebiorcow, jak to jest konieczne w przypadku oddzialow, lecz tylko wpisu do ewidencji przedstawicielstw przedsiebiorcow zagranicznych, prowadzonej przez ministra wlasciwego do spraw gospodarki (na dzien dzisiejszy Ministra Gospodarki).

Wszystkie wnioski o utworzenie przedstawicielstwa firmy powinny byc sporzadzone w jezyku polskim i zawierac:

• nazwe, siedzibe i forme prawna przedsiebiorcy zagranicznego tworzacego przedstawicielstwo,
• wysokosc kapitalu lub innych funduszy zalozycielskich przedsiebiorcy zagranicznego tworzacego przedstawicielstwo,
• przedmiot dzialalnosci gospodarczej przedsiebiorcy zagranicznego tworzacego przedstawicielstwo,
• imie, nazwisko oraz adres w Polsce osoby upowaznionej w przedstawicielstwie do reprezentowania przedsiebiorcy zagranicznego,
• adres przedstawicielstwa w Polsce.

Do wniosku nalezy dolaczyc:

• akt zalozycielski (umowe, statut) przedsiebiorcy zagranicznego,
• wypis z rejestru handlowego lub jego odpowiednika,
• oswiadczenie przedsiebiorcy zagranicznego o ustanowieniu przedstawicielstwa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• oswiadczenie przedsiebiorcy zagranicznego bedacego spolka, jaka czesc kapitalu zakladowego (akcyjnego) zostala wplacona, jezeli prawo obowiazujace w miejscu lokalizacji spolki zezwala na czesciowe wniesienie kapitalu.

Wszystkie dokumenty, ktore zostaly sporzadzone w jezyku obcym, nalezy przedstawic wraz z uwierzytelnionym tlumaczeniem na jezyk polski.

Ministerstwo Gospodarki, po dokonaniu wpisu w rejestrze, wydaje odpowiednie zaúwiadczenie. Dodac nalezy, ze ewidencja przedstawicielstw jest jawna, to znaczy kazdy z nas moze poprosic w Ministerstwie Gospodarki o wglad do tego rejestru. Ewidencja ma sluzyc rowniez celom informacyjnym.

Nieraz zdarza sie, ze ze wzgledu na bezpieczenstwo i obronnosc panstwa lub ochrone tajemnicy panstwowej, minister odmawia wpisu przedstawicielstwa do ewidencji. Sa to oczywiscie przypadki skrajne.

Podobnie jak oddzial, przedstawicielstwo jest obowiazane:

• uzywac nazwy przedsiebiorcy zagranicznego w jezyku panstwa jego siedziby wraz z przetlumaczona na jezyk polski nazwa formy prawnej przedsiebiorcy oraz dodaniem wyrazow "przedstawicielstwo w Polsce",
• prowadzic oddzielna rachunkowosc zgodnie z przepisami o rachunkowosci.

Wszystkie sprawy nie uregulowane w postepowaniu ewidencyjnym rozstrzyga Kodeks postepowania administracyjnego.

Jak wspomnialam na samym wstepie, przedsiebiorcy zagraniczni sa dopuszczeni do prowadzenia dzialalnosci gospodarczej w Polsce na zasadach wzajemnosci. Zasada ta oznacza, ze polscy przedsiebiorcy sa dopuszczeni do dzialalnosci w panstwie, na ktorego terytorium ma stale miejsce zamieszkania lub siedzibe osoba zagraniczna, na takich samych zasadach, jak przedsiebiorcy majacy miejsce pobytu stalego lub siedzibe w tym panstwie.

W momencie aplikacji o wpis do rejestru przedsiebiorcow osoba zagraniczna przedklada sadowi rejestrowemu zaswiadczenie wlasciwego polskiego przedstawicielstwa za granica stwierdzajace wlasnie zasade wzajemnosci. Zaswiadczenie nie jest wymagane, jezeli miedzy Rzeczapospolita Polska a tym panstwem obowiazuje umowa zawierajaca zasade wzajemnosci. W przypadku braku zasady wzajemnosci, osoby zagraniczne dla podejmowania i wykonywania dzialalnosci gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej moga tworzyc wylacznie spolki komandytowe, spolki z ograniczona odpowiedzialnoscia i spolki akcyjne, a takze przystepowac do takich spolek oraz obejmowac badz nabywac ich udzialy i akcje.

Ustawa reguluje rowniez kwestie juz istniejacych dzisiaj oddzialow czy przedstawicielstw obcych. Dotychczas dzialajace spolki z udzialem kapitalu zagranicznego, ktore powstaly na mocy przepisow ustawy z 14 czerwca 1991 r., przeksztalca sie w spolki dzialajace wedlug nowej ustawy z wymogiem uzyskania koncesji lub zezwolenia, tam gdzie w swietle nowych przepisow takie koncesje sa wymagane. Cudzoziemiec moze tez zdecydowac sie na samodzielne prowadzenie dzialalnosci gospodarczej po uzyskaniu wpisu do ewidencji dzialalnosci gospodarczej, a w przyszlosci do Krajowego Rejestru Sadowego (przypominam, ze ustawa o Krajowym Rejestrze Sadowym z 20 sierpnia 1997 r. wejdzie w zycie z dniem 1 stycznia 2001 r.)

Podmioty zagraniczne, ktore dzisiaj dzialaja na podstawie ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dzialalnosci gospodarczej w zakresie drobnej wytworczosci przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, jak tez ustaw pozniejszych, moga wniesc dotychczas prowadzone przedsiebiorstwo jako wklad do spolki utworzonej na podstawie art. 6 niniejszej ustawy.

Nowa ustawa liberalizuje, w stosunku do dzisiejszych przepisow, wymog uzyskania koncesji na prowadzenie pewnych rodzajow dzialalnosci gospodarczej. W obecnych przepisach, potrzebe uzyskania koncesji podaje sie w 27 rodzajach dzialalnosci (dane te dostepne sa oczywiscie w Wydziale Ekonomiczno-Handlowym KG). Nowe "Prawo o dzialalnosci gospodarczej" zmniejsza te liczbe do 8 rodzajow:

1. Poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze zloz oraz surowcow mineralnych z odpadow pokopalnianych.

2. Wytwarzanie i obrot materialami wybuchowymi, bronia, amunicja oraz wyrobami i technologia o przeznaczeniu wojskowym czy policyjnym.

3. Wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesylanie, dystrybucja i obrot paliwami i energia.

4. Ochrona osob i mienia.

5. Transport lotniczy oraz inne uslugi lotnicze.

6. Budowa i eksploatacja autostrad platnych.

7. Zarzadzanie liniami kolejowymi oraz wykonywanie przewozow kolejowych.

8. Rozpowszechnianie programow radiowych i telewizyjnych.

W pozostalych przypadkach liberalizacja bedzie pelna (nie potrzeba bedzie ani koncesji ani zezwolenia) lub czesciowo ograniczona przez wymog uzyskania zezwolenia, ktore zastapi dzisiejsza koncesje.

Do tej pierwszej grupy zaliczono miedzy innymi: przetworstwo i obrot metalami szlachetnymi i kamieniami szlachetnymi oraz materialami niezelaznymi, dokonywanie nagran na plytach, kasetach itd., prowadzenie uslug turystycznych, transportu morskiego.

Do grupy drugiej (z wymogiem zezwolenia na prowadzenie dzialalnosci) zaliczono miedzy innymi: uslugi detektywistyczne, prowadzenie aptek, wytwarzanie wyrobow tytoniowych, wyrob i rozlewanie spirytusu, wodek.

Poniewaz ustawa wchodzi w zycie z dniem 1 stycznia 2001 r., w okresie przejsciowym nadal beda funkcjonowac dotychczasowe przepisy regulujace rejestracje dzialalnosci gospodarczej. Osoby prawne beda mogly podejmowac dzialalnosc po wpisie do wlasciwego rejestru, a przedstawicielstwa osob i firm zagranicznych dzialaja na dotychczasowych zasadach do czasu wygasniecia udzielonych im pozwolen.

Kolejna wazna zmiana, ktora przyniosl nowy rok jest zmiana w przepisach podatkowych i wysokosciach stawek podatkowych zarowno dla osob fizycznych, jak i dla osob prawnych. O ile podatki dla osob indywidualnych dotycza w zasadzie (oprocz obywateli polskich mieszkajacych w Polsce) tylko tych, ktorzy spedza w naszym kraju ponad 183 dni (wtedy bowiem istnieje obowiazek rozliczenia sie z polskim urzedem podatkowym z dochodow osiagnietych w Polsce), o tyle podatki dochodowe od osob prawnych sa juz kwestia, ktora dotyczy wszystkich, ktorzy prowadza dzialalnosc gospodarcza w Polsce.

W 2000 roku podatek w wysokosci 19% beda placic podatnicy o rocznych dochodach nie przekraczajacych 32 tys. 942 zl. Podatek wedlug stawki 30% ma byc pobierany od dochodow powyzej 32 tys. 942 zl, ale nie przewyzszajacych 65 tys. 884 zl. Natomiast od dochodow powyzej tej kwoty fiskus zabierze 40% - wynika z obliczen Ministerstwa Finansow. To oznacza, ze tegoroczne progi podatkowe zostana podniesione o 11,2%. O tyle - jak sie przewiduje - wzrosna place w trzech kwartalach biezacego roku, a wskaznik ten jest podstawa waloryzacji skali podatkowej.

Rowniez o 11,2% zostanie zwaloryzowana kwota wolna, ktora odlicza sie w pierwszym przedziale skali. Dzis jest to 394,80 zl, w 2000 r. ma byc 439 zl. Podatnicy, ktorzy osiagna roczny dochod nie przekraczajacy 2310 zl, w ogole nie zaplaca podatku.

W 2001 roku dotychczasowa stawka 19% ma byc zastapiona stawka 18%, a stawka 30% - stawka 28%. Zlikwidowany zostalby trzeci przedzial skali podatkowej i stawka 40%. Wedlug prognoz MF progi podatkowe i kwota wolna zostana zwaloryzowane na 2001 rok o 9%.

Podatek dochodowy dla osob prawnych wynosi w 2000 roku 30%. Wysokosc ta przez kolejne lata bedzie obnizana o dwa punkty procentowe az do poziomu docelowego - 22% w 2004 roku i latach kolejnych.

Mimo znacznej obnizki podatku dochodowego od firm oraz uchwalonej juz przez Sejm corocznej obnizki stawki tego podatku, trudno zaliczyc Polske do przyslowiowych rajow podatkowych. Mimo, ze podatek zmalal w tym roku do poziomu 30%, to z powodu restrykcyjnych przepisow o kosztach uzyskania przychodu, firmy beda oddawac fiskusowi efektywnie 40% swojego dochodu.

Raje podatkowe to miejsca o bardzo niskiej stopie podatkowej, bedace w zwiazku z tym najlepszym celem, dokad firmy przerzucaja dochody, by uniknac wysokiego opodatkowania. Jednak zjawisko to coraz czesciej dotyczy nie tylko panstw uznawanych za raje. Wystarczy, ze miedzy jednym krajem a drugim istnieja roznice w opodatkowaniu licencji lub dywidend, by spolka - matka zaczela przerzucac dochody do spolek - corek utworzonych w krajach o nizszym poziomie obciazen podatkowych. Z badan firmy Ernst & Young wynika, ze najbardziej narazone na podejrzenia fiskusa o przerzucanie dochodow sa: uslugi zarzadzania (39%), sprzedaz gotowych produktow (36%), uslugi techniczne (25%), wartosci niematerialne i prawne (26%) oraz finansowanie (23%). Takie przerzucanie dochodow z firmy glownej na mniejsze znane jest w praktyce pod nazwa cen transferowych.

Ostatnia zmiana, ktora krotko chcialabym zasygnalizowac jest zmiana w wysokosci akcyzy na samochody sprowadzane z zagranicy. Odpowiadamy codziennie przynajmniej na kilka takich pytan, totez mam nadzieje, ze ponizsze wyjasnienie i przedstawienie wysokosci cel, akcyzy i podatku VAT na samochody sprowadzane do Polski z USA wyjasni Panstwu i pomoze podjac decyzje czy kupowac samochod tutaj i placic wszystkie nalezne oplaty, czy tez kupic go po prostu w Polsce, korzystajac z naprawde juz duzego wyboru aut przeroznych marek obecnych na naszym rynku.

Stawka celna na samochody sprowadzane z USA nie zmienila sie i wynosi w tym roku nadal 35% dla samochodow o pojemnosci silnika do 3,0 litra dla silnikow benzynowych oraz 2,5 litra dla silnikow Diesla. Przy samochodach o wiekszej pojemnosci stawka wynosi 17,5%. Wielu z Panstwa zmartwi natomiast wiadomosc, ze wzrosla stawka akcyzy rowniez uzalezniona od pojemnosci silnika i wynosi obecnie:

• 4,2 % dla samochodow z silnikiem do 2,0 litra (w roku ubieglym 2,3%);
• 17,6 % dla aut o wiekszej pojemnosci (w roku ubieglym 11,1%).

Wysokosc podatku VAT nie zmienila sie i wynosi nadal 22%.

Tabela pokazuje najprostszy sposob naliczania wszystkich niezbednych obciazen, na ktore napotka osoba sprowadzajaca nowy samochod osobowy do Polski.

Oczywiscie nowych przepisow, regulujacych zycie gospodarcze kraju jest znacznie wiecej. W dzisiejszym artykule zwrocilam Panstwu uwage tylko na niektore kwestie wazne z punktu widzenia nie tylko ekonomisty, ale kazdego rozsadnego przedsiebiorcy, ktory decyduje sie na prowadzenie wspolpracy gospodarczej z Polska lub planuje rozpoczecie dzialalnosci gospodarczej w naszym kraju.

Niniejszy artykul opracowano w oparciu o przepisy Ustawy "Prawo dzialalnosci gospodarczej", licznych opracowan gospodarczych zebranych w "Rzeczypospolitej", przepisow prawa celnego i rozporzadzen Ministerstwa Finansow.