System operacyjny Windows 98 zarzadzajacy praca naszego komputera z uplywem czasu potrafi nam platac rozne, niezbyt przyjemne niespodzianki. Problem jest tym wiekszy, iz zadna gwarancja nie obejmuje ponownej instalacji systemu operacyjnego i nie rozwiazuje problemow zwiazanych z jego uszkodzeniami. Niestety, w wiekszosci przypadkow wlasnie bledy w rejestrze Windows 95/98 powoduja niepoprawne funkcjonowanie komputera. Najczesciej spotykane uszkodzenia to:
1. zawieszanie sie systemu (mrozenie);
2. komunikat "program performed illegal operation" - jest to blad systemu Windows;
3. slynne "niebieskie ekrany" zwane zartobliwie "ekranami smierci";
Promocja
4. spowolnienie dzialania systemu;
5. atak wirusa.
Sa to najczesciej spotykane objawy uszkodzenia systemu operacyjnego (czyli programu, a nie sprzetu). Wystepuja one zwykle w sytuacjach, w ktorych nasz komputer dzialal dobrze w przeszlosci, ale wraz z uplywem czasu zaczynaja pojawiac sie nam rozne dziwne awarie systemu. Inaczej sytuacja wyglada wtedy kiedy od poczatku mamy do czynienia z wyzej wymienionymi bledami - nalezy wtedy skontaktowac sie z producentem lub serwisem gwarancyjnym. W niektorych przypadkach mozemy miec do czynienia z uszkodzeniem systemu operacyjnego nawet w kilka dni po jego zainstalowaniu (przeinstalowaniu). Uszkodzenie moze wystapic po instalacji programow niezgodnych z Windows 95/98 (bardzo czesto sa to wygaszacze ekranu lub starsze gry). Tak czy inaczej, w pewnym momencie staniemy w sytuacji, w ktorej musimy przeinstalowac nasz system operacyjny, a jest to operacja bolesna i trzeba przy niej uwazac aby nie stracic wartosciowych danych (jezeli takowe posiadamy). Ponizej postaram sie przedstawic Panstwu "krok po kroku" jak samodzielnie przeinstalowac Windows 95/98.
Zabezpieczenie danych
Pierwsza operacja przed przystapieniem do reinstalacji Windows jest archiwizacja danych. Dotyczy to danych, a nie programow. Chcialem w tym miejscu przypomniec, iz prawie kazdy program, ktory instalujemy na naszym komputerze integruje sie z systemem operacyjnym. Oznacza to, ze podczas procesu instalacji program wgrywa swoje biblioteki dynamiczne (*.dll) i inne pliki do katalogu Windows. Dokonywane sa rowniez zmiany w rejestrze i plikach systemowych. Z tych to powodow nie jestesmy w stanie przeniesc programu, ale zawsze mozemy przeniesc i zabezpieczyc dane.
1. Nalezy zastanowic sie jakich programow uzywamy, zwracajac szczegolna uwage na programy:
- finansowe (Quicken, MS Money, Quickbooks....) w wypadku tych aplikacji mamy zawsze mozliwosc dokonania "backup" z wewnatrz programu na dyskietki lub zip drive. Zalecane jest zrobienie minimum dwoch kopii;
- biurowe (Corel Office, MS Office, Star Ofice, Lotus Office..) - sytuacja jest troche trudniejsza, gdyz musimy znalezc te katalogi, w ktorych nagrywalismy dokumenty i formy tworzone przy pomocy tych programow. Polecam Panstwu stworzenie katalogu "!backup" na dysku c:, przekopiowanie tam wszystkich naszych waznych dokumentow, a nastepnie przegranie calego katalogu na plyte CDR lub zip drive;
- E-mail i ksiazki adresowe, ulubione strony (Explorer, Netscape, Outlook, Eudora…); wewnatrz kazdego programu znajduje sie funkcja backup. Jako miejsce gdzie maja byc nagrane mozemy wskazac wczesniej stworzony katalog "!backup";
1. Przegrac te dane na dyskietki, zip, CDR, drugi dysk twardy, druga partycje lub tasme tape backupu. W ostatnich latach coraz wieksza popularnosc zyskuja nagrywarki plyt CD. Jest to urzadzenie stosunkowo niedrogie (~$200), a jednoczesnie charakteryzujace sie duza pojemnoscia. Na jednej plycie CDR mozemy zmiescic 650MB danych. Polecam to urzadzenie.
2. Musimy upewnic sie, ze posiadamy 3.5" dyskietke systemowa. Powinnismy ja otrzymac wraz z komputerem. Na dyskietce tej powinny sie znajdowac:
- pliki systemowe MSDOS.SYS, oraz COMMAND.COM;
- polecenia FDISK.COM, FORMAT.COM;
- zbior AUTOEXEC.BAT, w ktorym umieszczona jest procedura instalacji CD-ROM z poziomu MS DOS.
1. Nalezy spisac numer telefonu na ktory laczymy sie z dostawca Internetu, jak rowniez "User Name" i "Password".
2. Nalezy sprawdzic czy mamy plyte CD z Windows 95/98 i numer licencyjny.
Przed przystapieniem do reinstalacji Windows (czyli wymazania wszystkich programow i danych z twardego dysku ) celowym jest sprawdzenie czy dyskietka butujaca dziala poprawnie. Wykonujemy to w bardzo prosty sposob. Wylaczamy komputer, nastepnie wkladamy dyskietke butujaca do napedu a:\. Wlaczamy ponownie komputer i powinnismy po chwili zobaczyc czarny ekran z kursorem migajacym przy literce a:\. Nalezy nastepnie sprawdzic czy na dyskietce znajduja sie wszystkie potrzebne zbiory. Dokonujemy tego wpisujac polecenie dir i nastepnie naciskamy klawisz "Enter". Kolejna czynnoscia jest sprawdzenie czy "widzimy" naped CD. Wkladamy do napedu CD jakakolwiek plyte CD (np. Windows 95/98) i wpisujemy komende zmiany napedu czyli D: po czym naciskamy klawisz "Enter". Jezeli na ekranie pojawi sie nam litera d:\ oznacza to ze naped CD jest widoczny, czyli wszystko dziala poprawnie.
Utworzenie partycji dysku i jego formatowanie
Przed przystapieniem do tego kroku nalezy miec calkowita pewnosc, ze posiadamy kopie zapasowa wszystkich danych. Operacja tworzenia partycji dyskowej WYMAZUJE CALA ZAWARTOSC DYSKU. W wypadku instalacji nowego dysku jestesmy zmuszeni do zdefiniowania partycji, natomiast dla wszystkich, ktorzy przeinstalowuja system zalecane jest usuniecie i ponowne utworzenie nowej partycji. Jest to dobra okazja to stworzenia dodatkowej partycji na ktorej w przyszlosci zapisywalibysmy dane i "image" systemu.
1. Wylaczamy komputer i wkladamy dyskietke startowa do stacji a: i CD z Windows 95/98 do napedu d:
2. Ponownie wlaczamy komputer i po ukazaniu sie a:\ na ekranie wpisujemy komende FDISK i naciskamy "Enter" (w niektorych wypadkach zamiast polecenia FDISK bedziemy mieli polecenie OFDISK).
3. Na pierwszym ekranie (Windows 98 i 95b) system zadaje nam pytanie czy chcemy uruchomic obsluge duzych dyskow. Naciskamy "Enter" czyli potwierdzenie.
4. Nastepny ekran przedstawia glowne menu. Jezeli instalujemy nowy dysk nalezy wykonac czynnosc zalecana w punkcie 9. Jezeli przeinstalowujemy istniejacy system, musimy usunac istniejaca glowna partycje.
5. Wybieramy opcje 3 i naciskamy "Enter".
6. Nastepnie wybieramy opcje 1 i widzimy ekran jak na rysunku 2.
7. System pyta nas, ktora partycje chcemy usunac i zwykle domyslnie podpowiada 1. Naciskamy "Enter" po czym wpisujemy nazwe partycji dokladnie taka sama jak pod napisem "Volume Label" na rysunku 2. (bardzo czesto nie ma zadnego napisu pod "Volume Label", wtedy po prostu wciskamy "Enter".
8. Potwierdzamy usuniecie partycji (w tym momencie wszystkie dane na danej partycji sa tracone nieodwracalnie!). Naciskamy klawisz "Esc" i powracamy do glownego "Menu".
9. Tworzymy nowa partycje wybrajac opcje 1.
10. Na kolejnym ekranie wybieramy znowu opcje 1.
11. Jezeli dysk twardy w naszym komputerze ma pojemnosc wieksza niz 4GB, polecam utworzenie dodatkowego obszaru (dysku logicznego) na przechowywanie lustrzanego odbicia systemu. Czyli na pytanie czy chcemy przeznaczyc cala fizyczna przestrzen na nowa partycje odpowiadamy "N".
12. Na kolejnym pytanie o rozmiar nowej partycji wpisujemy "80%" - oznacza to, ze nasza nowa partycja zajmie 80% powierzchni calego dysku. Naciskamy klawisz "Esc".
13. Po powrocie do glownego menu wybieramy ponownie opcje 1 nastepnie 2.
14. System pyta nas czy przeznaczyc reszte wolnej powierzchni na partycje typu "Extended" - naciskamy klawisz "Enter" i "Esc".
15. Nastepnie system informuje nas, ze nie zdefiniowalismy dyskow logicznych, naciskamy "Enter" i trzykrotnie klawisz "Esc".
16. Wylaczamy i wlaczamy komputer (dyskietka startowa ma byc w stacji a:)
17. Po pojawieniu sie ponownie a:\ wpisujemy polecenie FORMAT C: i naciskamy dwukrotnie "Enter" (w niektorych wypadkach zamiast polecenia FORMAT bedziemy mieli polecenie OFORMAT).
18. Po zakonczeniu formatowania dysku c: powtarzamy operacje formatowania dla dysku logicznego D: czyli wpisujemy FORMAT D:
19. Po sformatowaniu ponownie wylaczamy i wlaczamy komputer.
Instalacja Windows 95/98
Po ponownym pojawieniu sie a:\ wpisujemy polecenie D:\SETUP (uruchamiamy program instalacyjny z napedu CD) i naciskamy "Enter". W ten oto sposob zaczynamy instalacje Windows 95/98. Kolejne ekrany procesu instalacyjnego sa stosunkowo jasne (w wiekszosci wypadkow nalezy naciskac klawisz "Enter", poza ekranem akceptacji warunkow licencyjnych, gdzie mysza musimy kliknac na okienko akceptacji, a nastepnie wpisac numer licencji.
Po zainstalowaniu Windows bedziemy na pewno musieli doinstalowac dodatkowe sterowniki urzadzen, ktore nie zostaly poprawnie wykryte poprzez mechanizmy detektujace "Hardware". Z kazdym komputerem powinnismy otrzymac zestaw dyskietek i plyt kompaktowych na ktorych znajduja sie sterowniki do poszczegolnych urzadzen. Zwykle na dyskach tych umieszczane sa programy ulatwiajace instalacje urzadzenia uruchamiane poleceniami " SETUP" lub " INSTALL". Bardzo czesto producent umieszcza na jednej dyskietce sterowniki do roznych systemow operacyjnych. Nalezy wtedy otworzyc podkatalog WIN95/98 i w nim szukac programu instalujacego dany sterownik. Niestety, bardzo czestym przypadkiem jest brak programu instalacyjnego i wtedy musimy "recznie" skonfigurowac dane urzadzenie. Czestym przypadkiem sa tutaj drukarki. W wypadku instalacji drukarki wykonujemy kolejno nastepujace czynnosci (oczywiscie jezeli producent drukarki nie dostarczyl nam dysku z programem automatycznie instalujacym drukarke):
1. Kolejno wciskamy Start>Settings>Printers.
2. Nastepnie klikamy na ikone Add Printer i Next.
3. Jezeli nie ma naszej drukarki na liscie naciskamy guzik "Have Disk", po czym przycisk "Browse".
4. Wskazujemy, tak jak w Windows Explorerze na dysk (dyskietka lub CD ROM) dostarczony przez producenta i na katalog zawierajacy sterowniki dla Windows 95/98.
5. Wybieramy z listy typ posiadanego urzadzenia i naciskamy Next.
Aby sprawdzic czy wszystkie urzadzenia zostaly poprawnie wykryte i odpowiednie sterowniki zainstalowane, naciskamy kolejno Start>Settings>Control Panel, klikamy na ikonke "System" i na zakladke "Device Manager". Jezeli przy wszystkich urzadzeniach na liscie mamy znak "+" (Rysunek 3) oznacza to, ze wszystkie urzadzenia maja zainstalowane poprawne sterowniki.
Sytuacja przedstawia sie troche gorzej, jezeli przy ktoryms z urzadzen mamy wykrzyknik (!) lub znak zapytania (?). Oznacza to, ze urzadzenie nie zostalo poprawnie wykryte i musimy zainstalowac recznie dany sterownik lub recznie ustawic parametry jego dzialania (adresy IRQ, obszary pamieci "Memory Range", kanaly DMA) jest to skomplikowana procedura. Jezeli nie dysponujemy plyta CD lub dyskietka, mozemy sprowadzic sterownik z sieci Internet ze strony producenta. Aby skonfigurowac Internet klikamy na ikone umiesczona na "Desktop" o nazwie "Get to Internet" i wybieramy opcje recznej konfiguracji. Program pyta nas o numer telefonu do dostawcy internetu i nastepnie o "User Name, Password" i po chwili mozemy juz korzystac z sieci. Jezeli nie mamy na "Desktop" ikony "Get to Internet" naciskamy kolejno Start>Programs>Accessories>Communication>Dialup Networking i klikamy na ikone "Make new Connection". Nastepnie po kolei wpisujemy dane (Phone, User Name, Password) i po chwili jestesmy gotowi do pracy. Troche inaczej wyglada instalacja serwisow takich jak AOL, Prodigy, MSN - korzystamy wtedy z CD dostarczonych przez dostawcow Internetu. Po uruchomieniu dostepu do Internetu mozemy sprowadzic najnowsze sterowniki do swoich urzadzen bezposrednio ze stron producentow. Nazwy stron mozemy znalezc korzystajac np. z wyszukiwarki "Yahoo". Polecam utworzenie na dysku C: katalogu o nazwie "Download" i wewnatrz podkatalogu "Drivers" i tam nagrywanie najnowszych sterownikow. Zwykle sterowniki sprowadzamy skompresowane (rozszerzenie *.ZIP). Aby je zdekompresowac, musimy sprowadzic z Internetu bezplatny program np. WinZip (mozemy go znalezc na stronie pod adresem www.download.com) i dopiero przy jego pomocy zdekompresowac sterownik do postaci, ktora bedziemy w stanie uruchomic. Bardzo wazne jest aby zainstalowac najnowszy sterownik do karty graficznej. Niektorzy producenci (np. Matrox) udostepniaja nowe poprawione i ulepszone sterowniki srednio co dwa tygodnie.
Warto zajrzec jeszcze w jedno miejsce. Naciskamy kolejno Start>Settings>Control Panel, ikone "Display," wybieramy zakladke "Settings" (Rys. 4).
Na tym ekranie ustawiamy glebie koloru (Zwykle ustawienie glebi 16-bit jest optymalne) i rozdzielczosci (dla monitorow 17", 19" zalecana jest 800x600 lub 1024x768). Nastepnie naciskamy "Apply". Ciekawe ustawienia znajduja sie po nacisnieciu guzika "Advanced" (Rys. 5)
Wybieramy zakladke Adapter i tam mozemy zmienic bardzo wazny parametr (szczegolnie dla naszych oczu) czyli czestotliwosc odswiezania "Refresh Rate". Zasada generalna - im wieksza czestotliwosc odswiezania, tym bardziej stabilny i wyrazny obraz. Minimalnie powinnismy ustawic 75 Hz - jest to dolna granica bezwladnosci oka. Jezeli nie mamy takiej mozliwosci wyboru, nalezy sprawdzic w zakladce "Monitor", czy mamy poprawnie ustawiony typ posiadanego monitora. Odpowiednie ustawienie "Refresh Rate" powoduje mniejsze zmeczenie przy pracy z komputerem i chroni nasze oczy.
Zakladam, ze wszystkim udalo sie poprawnie skonfigurowac wszystkie urzadzenia i przystepujemy do instalacji wszystkich uzywanych przez nas programow. Po zainstalowaniu wszystkich aplikacji musimy przegrac wszystkie wazne dane z dyskietek lub CDR. W wypadku kopiowania z CDR musimy pamietac po przegraniu katalogu "!Backup" o zmianie atrybutu. Wszystkie zbiory, ktore nagrywamy na plyte CD automatycznie zmieniaja atrybut na "Read Only". Po przekopiowaniu ich z plyt CDR na dysk, musimy otworzyc katalog, w ktorym sie znajduja nasze zbiory, nacisnac jednoczesnie dwa klawisze Ctrl+A i z menu File (lewy gorny rog Explorera) wybrac opcje "Properties" (Rysunek 6), odznaczyc okienko atrybutu "Read Only".
Po zainstalowaniu wszystkich programow na swiezym systemie, mozemy przystapic do stworzenia kopii calego naszego systemu na dodatkowym wczesniej utworzonym dysku logicznym D:. Do wykonania lustrzanego odbicia systemu musimy zaopatrzyc sie (kupic) w program o nazwie Ghost firmy Symantec lub Drive Image firmy PowerQuest. Ponizej postaram sie krok po kroku wyjasnic jak korzystac z programu Ghost. Po zainstalowaniu programu Ghost musimy stworzyc specjalna dyskietke butujaca:
1. Wkladamy czysta dyskietke do napedu a:, klikamy na ikone "My Computer", nastepnie prawym guzikiem myszy na ikone "3˝" Floppy (A:)", wybieramy opcje "Format", zanaczamy okienka "Full" i "Copy System Files".
2. Po sformatowaniu przy pomocy "Windows Explorer" kopiujemy na te dyskietke plik o nazwie "GHOST.EXE".
Nastepnie restartujemy komputer, zostawiajac przygotowana wczesniej dyskietke w stacji dyskow a: Po uruchomieniu sie systemu z dyskietki przy znaczniku a:\ wpisujemy polecenie GHOST i naciskamy "Enter". Wybieramy opcje jak na rysunku 7.
Naciskamy dwa razy "Enter", po czym w gornej czesci ekranu wybieramy z listy "Disk D:", a w okienku file name wpisujemy d:\DiskC i naciskamy "Enter". Nastepnie wybieramy opcje duzej kompresji i naciskamy "Enter". Na pytanie czy kontynuowac zrzut partycji (Dump Partition), klikamy na klawisz "Proceed". Po kilkunastu minutach program utworzy nam lustrzane odbicie systemu wraz z programami i danymi na dysku d: Powstanie plik o nazwie DiskC.Gho. W tym momencie kiedykolwiek nasze Windows odmowi posluszenstwa, w kilkanascie minut odtwarzamy stan naszego komputera z chwili wykonania lustrzanego odbicia dysku C przy uzyciu programu Ghost. Odtworzenie partycji odbywa sie analogicznie (tez musimy wystartowac komputer z naszej specjalnie przygotowanej dyskietki zawierajacej program Ghost.exe), tylko wtedy wybieramy opcje "From Image" i wskazujemy na dysk D: jako "Source". Jezeli nasz "Image File" - DiskC.gho jest mniejszy niz 650MB, mozemy przegrac go na plyte CD i z niej wykonywac ewentualne odtworzenie systemu. Goraco polecam wszystkim program Ghost firmy Symantec.
Mam nadzieje, ze ponizszy artykul bedzie przydatny i oszczedzi pieniedzy i nerwow w sytuacji, w ktorej Windows odmowi posluszenstwa. Jeszcze raz podkreslam koniecznosc zabezpieczenia wszystkich waznych danych przed przystapieniem do procesu reinstalacji. Uzytkownicy niektorych komputerow spotkaja sie z dyskiem "Quick Restore". Jest to niejako automatyczna reinstalacja systemu, niemniej i w tym wypadku musimy zabezpieczyc nasze dane. Na marginesie - dyski "Quick Restore", korzystaja z tej samej metody co Ghost.
