Bezpieczne produkty

Kazde panstwo stara sie chronic swoj rynek roznymi sposobami i regulowac ilosc produktow, wprowadzanych do obrotu czy to przez producentow krajowych, czy tez importerow.

Glowne zasady obrotu towarowego z zagranica reguluja zasadniczo dwie ustawy, o ktorych kiedys na lamach "Monitora" pisalam:

- ustawa z dnia 9 stycznia 1997r. - Kodeks Celny;

- ustawa z dnia 11 grudnia 1997r. - o administrowaniu obrotem z zagranica towarami i uslugami oraz o obrocie specjalnym.

Obie daja podstawy do stosowania roznorodnych instrumentow polityki handlowej. Najbardziej popularne to oczywiscie cla, wszelkiego rodzaju kontyngenty taryfowe, ograniczenia obrotu polegajace na wymogu uzyskania pozwolenia, rejestracji obrotu itp. Bardzo drastycznym srodkiem jest wprowadzanie (oczywiscie w uzasadnionych przypadkach) zakazow obrotu.

Istnieje rowniez szereg pozacelnych ograniczen obrotu towarowego. Te ostatnie z kolei regulowane sa umowami miedzynarodowymi oraz kilkoma innymi ustawami, z ktorych mozna wymienic chociazby kilka:

- ustawa o ochronie rynku (Dz. U. Nr. 157 z 1997r.);

- ustawa o badaniach i certyfikacji (Dz. U. Nr. 55 z 1993r.);

- ustawa o dozorze technicznym (Dz. U. nr. 36 z 1987r.);

- ustawa o srodkach farmaceutycznych (Dz. U. Nr. 105 z 1991r.);

- ustawa o nadzorze standaryzacyjnym towarow rolno-spozywczych w obrocie z zagranica (Dz. U. Nr. 124 z 1996r.).

W dzisiejszym artykule chcialabym poruszyc sprawe certyfikowania towarow wprowadzanych do obrotu zarowno przez producentow krajowych jak tez przez firmy importujace. Mam nadzieje, ze odpowiem tym samym, na powtarzajace sie pytania Panstwa, dotyczace wlasnie wprowadzania wyrobow na rynek polski.

W Polsce, tak jak w wiekszosci krajow na swiecie stosuje sie certyfikacje towarowa wyrobow wprowadzanych na jej rynek, jako jeden z instrumentow polityki handlowej, a konkretnie jeden z czynnikow ograniczajacych calkowicie swobodny dostep do naszego rynku.

Aby wszystkim wyrobom produkowanym w kraju oraz sprowadzanym z zagranicy zapewnic te same jednolite wymogi bezpieczenstwa, w dniu 3 kwietnia 1993r. zostala uchwalona Ustawa o badaniach i certyfikacji (Dz. Ustaw Nr. 55. poz. 250), ktora zaczela obowiazywac od stycznia 1994r.

Jeden z artykulow ustawy stanowi, ze wyroby krajowe i importowane, mogace stwarzac zagrozenie lub te, ktore sluza ratowaniu zycia, zdrowia i srodowiska, podlegaja obowiazkowi zglaszania do certyfikacji na zastrzezony przez Polskie Centrum Badan i Certyfikacji znak bezpieczenstwa "B", a po jego otrzymaniu musza byc tym znakiem oznaczane.

Znak bezpieczenstwa "B" przyznawany jest przez utworzone na mocy owczesnej ustawy Polskie Centrum Badan i Certyfikacji (PCBC) w Warszawie. Jego dyrektor publikuje corocznie liste wszystkich wyrobow, ktore musza byc obowiazkowo zglaszane do certyfikowania przed dopuszczeniem ich do obrotu na rynku polskim. Dyrektor PCBD okresla takze dokumenty oraz tryb ich skladania w jednostkach certyfikujacych, akredytowanych przy PCBC.

Od czasu wejscia w zycie ustawy z 1993r. Sejm dokonal juz kilku jej nowelizacji (raz w 1994r. i dwukrotnie w 1997r.). Ostatnia zmiana miala miejsce 22 lipca 1999r. i w znowelizowanej formie zaczela obowiazywac od dnia 10 wrzesnia 1999r.

Koniecznosc wprowadzenia tej nowelizacji prawnej wynikala z procesu stopniowego dostosowywania polskiego prawa do norm obowiazujacych w krajach czlonkowskich Unii Europejskiej.

Wymagania stawiane przez Unie mowia wyraznie, ze na polskim rynku moga znajdowac sie tylko i wylacznie produkty bezpieczne. Od ich jakosci bowiem zalezy swobodny przeplyw towarow, ktory jest podstawa handlu unijnego. Standardy unijne precyzuja tez dosc dokladnie zasady ochrony konsumentow.

Ustawa znowelizowana ma sluzyc przede wszystkim stopniowej likwidacji barier technicznych w handlu, zwiekszaniu konkurencyjnosci wyrobow i uslug oraz ulatwianiu krajowego i miedzynarodowego obrotu towarowego.

Polskie Centrum Badan i Certyfikacji jest nadal panstwowym organem nadrzednym z osobowoscia prawna, nad ktorym nadzor sprawuje Minister Gospodarki. Do glownych zadan Centrum nalezy m.in. organizowanie i nadzorowanie calego systemu badan i certyfikacji, akredytowanie laboratoriow badawczych, jednostek certyfikujacych, kontrolujacych; certyfikowanie systemow jakosci u dostawcow, kontrolowanie i organizowanie szkolen kadry na potrzeby badan i certyfikacji.

Jedna z wazniejszych zmian w nowelizacji ustawy z 1993r. jest mozliwosc wystawiania przez producenta, na jego wylaczna odpowiedzialnosc, deklaracji zgodnosci z Polska Norma. Producent sam wystawia oswiadczenie stwierdzajace, ze wyrob, proces tworczy lub usluga sa zgodne z okreslona norma lub innym dokumentem normatywnym - deklaracja powinna byc zgodna z wymaganiami Polskiej Normy.

W swietle ustawy to wlasnie producent bierze teraz na siebie odpowiedzialnosc za bezpieczenstwo wytwarzanych wyrobow, ktore wprowadzane sa na rynek.

Producent, przy ocenie bezpieczenstwa produktu musi wziac pod uwage jego sposob uzytkowania w zwyklych warunkach, dajacych sie przewidziec. Musi takze uwzglednic kategorie konsumentow (np. dzieci, osoby starsze), oddzialywanie produktu, jego oznakowanie i instrukcje obslugi. Wszystkie informacje oraz oznaczenia produktu musza byc napisane po polsku, sformulowane jasno i zrozumiale oraz zawierac nazwe produktu, znak towarowy, firme, nazwe lub imie i nazwisko oraz adres producenta.

W praktyce kazdy producent powinien, przed wprowadzeniem produktu na rynek, uzyskac zezwolenie wlasciwego instytutu wyznaczonego przez Polskie Centrum Badan i Certyfikacji. Po zlozeniu aplikacji o przyznanie takiego pozwolenia, instytucja ma nastepnie 7 dni na zapoznanie sie z dokumentami i ich ocene pod wzgledem formalnym. Jesli wszystkie dostarczone dokumenty spelniaja wymogi ustanowione prawem, aplikacja zostaje zarejestrowana. Jesli nie - producent ma 14 kolejnych dni na uzupelnienie brakujacych dokumentow i skompletowanie dokumentacji. Wniosek taki nastepnie podlega rejestracji z data jego uzupelnienia. Nieuzupelnienie wniosku w wyznaczonym terminie spowoduje jego pozostawienie bez rozpatrzenia.

W ciagu 21 dni od czasu zarejestrowania wniosku, jednostka certyfikujaca musi wydac producentowi albo wlasciwe pozwolenie na wprowadzenie produktu do sprzedazy, albo odmowe jego wydania ze wzgledu na fakt, iz produkt nie spelnia wymogow bezpieczenstwa okreslonych Polska Norma. Odmowa wydania dokumentu wymaga pisemnego uzasadnienia ze strony jednostki certyfikujacej.

Wszystkie dokumenty wydawane przedsiebiorcom, dopuszczajace wyroby do obrotu na rynku polskim musza zawierac nastepujace dane:

- oznaczenie jednostki certyfikujacej wraz z podaniem jej siedziby i adresu;

- numer i oznaczenie wydanego dokumentu;

- oznaczenie dostawcy wprowadzajacego wyrob do obrotu wraz z podaniem jego siedziby i adresu;

- potwierdzenie spelnionych wymagan okreslonych w odrebnych przepisach prawnych;

- wykaz zalaczonych do wniosku innych wymaganych dokumentow, ktore stanowily podstawe wydania dokumentu;

- dane identyfikujace wyrob;

- oznaczenie producenta, jego siedzibe i adres;

- termin waznosci dokumentu;

- date i miejsce wydania dokumentu oraz podpis kierownika akredytowanej jednostki certyfikujacej

Obowiazek ustawowy uzyskania certyfikatu bezpieczenstwa nie dotyczy jednak wyrobow wykonywanych jednostkowo, na indywidualne zamowienia uzytkownikow z zachowaniem ogolnie przyjetych norm bezpieczenstwa.

Nie dotyczy on takze wyrobow, ktorych wprowadzenie do obrotu jest uregulowane odrebnymi przepisami, np: urzadzen technicznych podlegajacych dozorowi technicznemu, sprzetu lotnictwa cywilnego, statkow i innych obiektow plywajacych, ktore posiadaja certyfikat Polskiego Rejestru Statkow, urzadzen medycznych, srodkow farmaceutycznych, zywnosci i kilku innych.

Jest to przepis bardzo zblizony do obowiazujacych w tej chwili w krajach Unii Europejskiej, gdzie producenci sami zapewniaja o bezpieczenstwie produkowanych przez siebie wyrobow i ich zgodnosci z przyjetymi przepisami. Jesli zas produkt, zadeklarowany przez producenta jako bezpieczny, spowoduje np. wypadek, to wszelkie konsekwencje ponosi producent. W krajach UE wyjatkiem jest tzw. 18 dyrektyw nowego podejscia, w ktorych okreslono administracyjnie, jakie produkty musza byc obowiazkowo badane i certyfikowane. Naleza do nich np. urzadzenia medyczne i obrabiarki. W Polsce odpowiednikiem unijnych dyrektyw nowego podejscia jest lista towarowa wyrobow, objetych obowiazkiem certyfikacji na znak bezpieczenstwa "B", publikowana corocznie w Dzienniku Ustaw. Lista przed ostatnimi zmianami liczyla 525 pozycji, obecna zas nie przekracza 401 pozycji (Rozporzadzenie Rady Ministrow z 9 listopada 1999 - Dz. U. Nr. 5/2000 poz. 53). Rozporzadzenie RM w sprawie wykazu krajowych i importowanych wyrobow weszlo w zycie z dniem 29 lutego b.r.

Obejmuje ona wybrane wyroby z roznych grup towarowych, przy czym mozna zauwazyc, ze liczba wyrobow podlegajacych obowiazkowi uzyskania certyfikatu bezpieczenstwa "B" zmniejszyla sie najbardziej znaczaco w hutnictwie zelaza, przemysle elektrotechnicznym i elektrycznym, a takze w przemysle chemicznym, co ilustruje tabelka.

Kolejna nowoscia w ustawie, wprowadzona przez ubiegloroczna nowelizacje, jest uznawanie przez Polskie Centrum Badan i Certyfikacji, na zasadzie wzajemnosci, raportow z badan oraz certyfikatow zgodnosci innych instytucji i organizacji certyfikujacych, a takze deklaracji zgodnosci producenta.

Jest to duze ulatwienie dla przedsiebiorcow i importerow, zwlaszcza zagranicznych, gdyz do tej pory musieli oni certyfikowac wszystkie wyroby, nawet te, ktore w ich krajach uzyskaly juz certyfikaty bezpieczenstwa i gwarancje, ze nie stwarzaja zagrozenia dla zycia i zdrowia.

Importerzy z krajow Unii Europejskiej moga juz teraz starac sie o poswiadczenie zagranicznych dokumentow, na podstawie ktorych beda mogli wprowadzac na nasz rynek wyroby, ktore w Polsce wymagaja certyfikacji na znak bezpieczenstwa. Nie musza starac sie o specjalny polski certyfikat. Wystarczy, ze uzyskaja swiadectwo weryfikacji zgodnosci w swoim kraju. To samo zreszta dotyczy wystawionych przez producentow deklaracji zgodnosci na wyroby produkowane za granica. Niestety zasada ta dotyczy na razie producentow i firmy importujace z krajow czlonkowskich Unii Europejskiej, ale rozszerzenie listy krajow o kolejne takie jak USA to tylko kwestia czasu.

Wszystkie warunki, na jakich mozna uzyskac swiadectwa weryfikacyjne, okreslone sa w rozporzadzeniu ministra gospodarki z 13 stycznia 2000, ktore weszlo w zycie z dniem 12 lutego 2000r. (Dz. U. Nr. 5, poz. 58).

Na mocy Ustawy, Centrum moze rowniez upowaznic krajowe jednostki certyfikujace do uznawania, zwlaszcza na zasadzie wzajemnosci, raportow z badan, certyfikatow zgodnosci pochodzacych z laboratoriow zagranicznych i deklaracji producenta.

Ustawa nalozyla obowiazek uzyskania certyfikatow bezpieczenstwa "B" na wybrane grupy wyrobow i jednoczesnie okreslila sankcje, ktorym podlegac bedzie producent lub importer wprowadzajacy do obrotu te wyroby nie oznaczone znakiem bezpieczenstwa, wyprodukowane niezgodnie z wymaganiami okreslonymi w przepisach o przyznaniu tego znaku oraz nie spelniajace wymagan stanowiacych podstawe do wydania dokumentu dopuszczajacego do obrotu.

Taki przedsiebiorca jest zobowiazany wplacic do budzetu panstwa kwote stanowiaca 100% sumy uzyskanej ze sprzedazy zakwestionowanych wyrobow. Wplaty z tytulu naleznosci beda obciazaly dochod przedsiebiorcy po opodatkowaniu.

Obecnie obowiazujaca nowelizacja ustawy o badaniach i certyfikacji zostanie zastapiona calkowicie nowa ustawa o systemie zgodnosci, akredytacji i zmianie niektorych ustaw.

W miniony piatek (28 kwietnia b.r.) Sejm przyjal ostatnie senackie poprawki do ustawy uchwalonej 16 marca. Zacznie ona obowiazywac od 1 stycznia, 2001r., ale okres do 1 stycznia 2003r. bedzie traktowany jako okres przejsciowy, w ktorym Rada Ministrow bedzie sukcesywnie wydawac rozporzadzenia, wdrazajace przepisy zgodne calkowicie z prawem unijnym.

Nowa ustawa wyraznie rozgranicza akredytacje od certyfikacji. Obecnie obiema tymi rzeczami zajmuje sie Polskie Centrum Badan i Certyfikacji, ktore ulegnie likwidacji rowniez od 1 stycznia 2000r. i zostanie podzielone na Polskie Centrum Akredytacji (PCA), udzielajace akredytacji jednostkom certyfikujacym oraz laboratoriom, a takze spolke PCBC, ktora stanie sie jedna z jednostek akredytowanych.

Przyznanie akredytacji rozumiane jest jako formalne uznanie uprawnien danej jednostki do certyfikowania wyrobow. Jednostka musi oczywiscie spelniac wymagania Polskich Norm.

Ustawa o systemie oceny zgodnosci, akredytacji oraz zmianie niektorych ustaw wejdzie wiec w zycie 1 stycznia 2001r., ale terminem ostatecznym, w ktorym w pelni zaczna obowiazywac dyrektywy Unii Europejskie jest przewidywany termin naszego czlonkostwa w Unii Europejskiej czyli 1 stycznia 2003r.

Do czasu wejscia ustawy obowiazuja przepisy przejsciowe, nakladajace nadal obowiazek zglaszania wyrobow do certyfikacji na zastrzezony przez Polskie Centrum Badan i Certyfikacji znak bezpieczenstwa, wedlug Polskich Norm. Pozostaja rowniez w mocy dotychczasowe certyfikaty (do uplywu terminu ich waznosci) oraz porozumienia zawarte przez PCBC z zagranicznymi organizacjami o wzajemnym uznawaniu raportow z badan i certyfikatow.

Od 29 lutego obowiazuje juz wspomniana wczesniej skrocona lista wyrobow podlegajacych obowiazkowi certyfikowania. Pelna lista jest dostepna w naszym Wydziale Ekonomiczno-Handlowym Konsulatu Generalnego RP dla osob zainteresowanych. Po wejsciu w zycie ustawy Polska bedzie musiala dostosowac sie do przepisow unijnych i zastapic dzisiaj obowiazujaca skrocona liste, lista produktow, podlegajacym obowiazkowej certyfikacji, ktora bedzie w pelni zgodna z unijnym wykazem.

Nowa ustawa o systemie zgodnosci, akredytacji oraz zmianie niektorych ustaw jest swiadectwem zmian zachodzacych nieustannie w polskiej gospodarce i dostosowujacych stopniowo wlasne przepisy prawne do prawa krajow Unii Europejskiej, z ktora jestesmy stowarzyszeni od kilku lat, a juz niedlugo spodziewac sie nalezy, ze zapadna ostateczne decyzje o pelnym czlonkostwie Polski w tej organizacji.

Poniewaz na ustawe trzeba bedzie jeszcze troche poczekac, na razie producenci i importerzy z Polski oraz krajow Unii Europejskiej korzystaja z nowych przywilejow, jakie przyniosla ubiegloroczna nowelizacja ustawy o badaniach i certyfikacji oraz tegoroczne rozporzadzenia.