Lato nie jest zbyt gorace w tym roku i nie pocimy sie tak jak to" niegdys bywalo". Ilosc potu, ktora widzimy na skorze zazwyczaj nie jest zbyt wielka; duzo wiecej wody wyparowuje z organizmu bez pozostawiania mokrych plam. Wode z organizmu tracimy rowniez z kazdym oddechem.
Powietrze dochodzace do pluc jest odpowiednio oczyszczane, nagrzewane i nawilzane w gornych (nos, gardlo, krtan) i dolnych (oskrzela, pluca) drogach oddechowych. Z kazdym wydechem, widac to najlepiej zima kiedy temperatura spada ponizej zera, tracimy troche wody z organizmu. Ilosc traconej wody zalezy od temperatury otoczenia jak tez i od temperatury ciala. Jezeli nie wyrownamy utraty wody poprzez wypijanie dodatkowej ilosci plynow, nasz organizm zaczyna sie bronic przed odwodnieniem poprzez zwiekszona reabsorbcje wody z moczu. Zaczynamy mniej i rzadziej sikac, a mocz staje sie ciemniejszy ze wzgledu na wieksze stezenie produktow metabolicznych ktore sa usuwane przez nerki. Ilosc tych produktow zalezy od naszej masy wagowej, aktywnosci ruchowej, spozywanych pokarmow, czynnikow hormonalnych i indywidualnych wlasciwosci wrodzonych.
W trakcie odwodnienia zwieksza sie odczucie pragnienia. Odczucie pragnienia jest bodzcem mowiacym nam, ze powinnismy uzupelnic niedobor plynow. U niektorych, zwlaszcza starszych ludzi dochodzi do zaburzen pragnienia i co za tym idzie do zwiekszonego ryzyka odwodnienia i jego nastepstw takich jak obnizenia cisnienia tetniczego (na poczatku tylko zmiany ortostatyczne manifestujace sie zawrotami glowy przy wstawaniu z pozycji lezacej lub siedzacej), slabosci, dezorientacji, zapasci i wstrzasu wlacznie. Dochodzi do zaburzen stezenia elektrolitow we krwi i czynnosci regulowanych poprzez te elektrolity (praca serca, miesni, przewodnictwo nerwowe). Odwodnienie moze byc powodowane utrata wody poprzez przewod pokarmowy, skore, nerki, pluca.
Odwodnienie organizmu i zageszczenia moczu sprzyjaja powstawaniu kamieni nerkowych. Kamienie nerkowe sa zbudowane z krysztalow soli wapnia, kwasu moczowego, aminokwasu cystyny, szczawianow. Najwiecej kamieni nerkowych (75-85%) jest utworzonych przez krysztaly soli wapnia. Kamienie te czesciej wystepuja u mezczyzn i najczesciej zaczynaja dawac znac o sobie okolo trzydziestego roku zycia. Wiekszosc z pacjentow z kamieniami zbudowanymi z soli wapnia ma wznowy kamieni po dwoch, trzech latach. Ten rodzaj kamieni czesto wystepuje rodzinnie, czasami sa one zwiazane z nieprawidlowa dieta, nadczynnoscia przytarczyc, po operacjach na jelicie grubym.
Kamienie z kwasu moczowego (5-8% wszystkich kamieni) sa trudniejsze do wykrycia, gdyz nie zatrzymuja promieniowania Rentgena, a co za tym idzie, nie widac ich na zdjeciach radiologicznych. Te kamienie rowniez maja tendencje do czestszego wystepowania u mezczyzn. Ponad polowa pacjentow z kamieniami z kwasu moczowego choruje na dne moczanowa. Jest to choroba powodowana przez wytracanie sie krysztalow kwasu moczowego w tkankach miekkich, szczegolnie stawow. Najczesciej dochodzi do zapalenia stawow duzego palca u nogi. Kamienie te czesto wystepuja rodzinnie, czasami sa zwiazane z chorobami nowotworowymi.
Kamienie struwitowe (struvite stones), (10-15%) rozwijaja sie najczesciej u kobiet i sa zwiazane z zakazeniami ukladu moczowego, czesto nawracajacymi, powodowanymi przez bakterie Proteus mirabilis. Czesto sa to kamienie calkowicie wypelniajace miedniczke nerkowa.
Kamica nerkowa czesto przebiega bezobjawowo. Kamienie rosna powoli przytwierdzone do powierzchni ukladu zbiorczego nerki. Moga one byc przypadkowo znalezione podczas przegladowych badan ultrasonograficznych lub radiograficznych brzucha. Moga dawac obraz krwiomoczu (hematuria) lub krwinkomoczu (microhematuria) podczas analizy moczu. Najczesciej jednak dowiadujemy sie o ich obecnosci, gdy kamien przechodzi przez uklad moczowy. Dolegliwosci zaleza od wielkosci kamienia. Te najmniejsze i te najwieksze kamienie czesto nie daja zadnych objawow. Te najmniejsze nie daja zadnych objawow, gdyz przechodzac przez moczowod nie powoduja zatkania swiatla moczowodu prowadzac do bolesnego obkurczenia sie moczowodu dookola kamienia. Te najwieksze rowniez nie daja o sobie znac , gdyz sa zbyt duze aby wejsc do swiatla moczowodu i latami moga sobie siedziec w miedniczce nerkowej, z czasem praktycznie wypelniajac cala miedniczke.
Kamienie najczesciej umiejscawiaja sie w najwezszych miejscach moczowodu, ktore znajduja sie w przejsciu miedniczki nerkowej w moczowod i w miejscu przejscia moczowodu przez sciane pecherza moczowego. Bolesne jest takze przejscie kamienia przez cewke moczowa (u mezczyzn duzo dluzsza niz u kobiet). Indywidualne roznice osobowe powoduja, ze u niektorych pacjentow przejscie kamienia przez moczowod jest bezbolesne, lecz u wiekszosci pacjentow jest to zwiazane z bolem zaczynajacym sie w boku, promieniujacym do pachwiny lub krocza. Bol ten czesto rozwija sie powoli przez 20-60 minut do tego stopnia, ze tylko przeciwbolowe srodki narkotyczne moga ten bol usmierzyc. Przejsciu kamienia moze towarzyszyc krwiomocz. Wbrew nazwie, mocz najczesciej nie jest zabarwiony na czerwono, czesto jest tylko troche ciemniejszy.
Najczesciej badanie mikroskopowe lub analiza moczu wykazuje obecnosc krwi.
Tworzenie moczu jest bardzo skomplikowanym procesem w trakcie ktorego dochodzi do filtrowania i absorpcji osocza krwi, a co za tym idzie zageszczania substancji trudno rozpuszczalnych w wodzie i przy odpowiednich warunkach do ich krystalizacji. Tworzenie kamieni nerkowych jest rowniez procesem skomplikowanym, wymagajacym czesto zgrania w czasie nadmiernego tworzenia i wydzielania produktow szkodliwych (choroba, dieta, glod), nadmiernego wchlaniania wody z moczu (odwodnienie), obecnosci malych kamykow (piasku), ktore sluza jako jadro krystalizacji, odpowiedniego pH (dieta).
Jezeli to jest tylko mozliwe, kamienie powinny byc poddane analizie chemicznej. Analiza chemiczna pozwala na lepsze zapobieganie nawrotow kamicy. Jezeli kamienie sa utworzone z wapnia i stezenie wapnia w moczu jest podwyzszone, zaleca sie podawanie lekow moczopednych z grupy tiazydow.
Okolo dwadziescia procent (20%) kamieni szczawianowych powstaje przy nadmiernym spozywaniu w diecie aminokwasow purynowych zawartych w miesie, rybach, drobiu. W tym przypadku zaleca sie zmienienie diety lub podawania lekow zwiekszajacych wydalanie puryn z moczem.
Przy nadczynnosci przytarczyc, co doprowadza do nadmiernego stezenia wapnia we krwi zaleca sie operacje usuwajaca nadmiar tkanki gruczolowej i w konsekwencji powodujaca obnizenie poziomu hormonu przytarczyc.
Przy wrodzonej kwasicy nerkowej zalecane jest czesto podawanie srodkow zasadowych w celu zobojetnienia moczu i zapobiezenia krystalizacji fosforanow wapnia.
Nadmiar szczawianow wapnia w moczu moze byc powodowany przez czesciowe usuniecie jelita. Zaleca sie wtedy podawanie lekow obnizajacych wchlanianie tluszczow, a takze podawanie wapnia doustnie. Wapn wiaze sie ze szczawianami w jelicie, a powstale szczawiany wapnia sa usuwane z kalem nie wchlaniajac sie do krwi.
Przy wrodzonej postaci szczawianowicy zaleca sie podawanie pyridoksyny.
Co najmniej 20% pacjentow z kamica wapniowa nie ma zadnego czynnika ryzyka na powstawanie kamieni. Mozna podawac sole fosforu, zmniejszajace koncentracje wapnia w moczu. Tiazydowe leki moczopedne rowniez moga byc pomocne.
Przy kamieniach zbudowanych z kwasu moczowego towarzyszacych dnie moczanowej zaleca sie podawanie zwiazkow zasadowych, zobojetniajacych mocz. Jezeli kamienie z kwasu moczowego wystepuja niezaleznie od dny moczanowej (zespoly wrodzone, chemioterapia nowotworow) zaleca sie podawanie srodkow zwiekszajacych rozpuszczalnosc kwasu moczowego w moczu (Allopurinol).
Kamieniom cysteinowym mozna zapobiegac podawaniem lekow alkalinizujacych mocz, zwieksza to rozpuszczalnosc cysteiny w moczu lub podajac penicylamine, ktora laczac sie z cysteina tworzy rozpuszczalny w wodzie zwiazek.
Przy kamicy struwitowej podaje sie antybiotyki w celu wyleczenia zakazenia bakteriami Proteus, jak tez podaje sie srodki zakwaszajace mocz co ma na celu zahamowanie wzrostu tych bakterii.
Leczenie kamicy zalezy od umiejscowienia kamienia, zmian wywolanych zastojem moczu, stopnia zablokowania odplywu moczu, stanu nerek, obecnosci zakazenia bakteryjnego. Ogolnie rzecz biorac, jakiekolwiek powiklania kamicy sa wskazaniem do usuniecia kamienia. W tej chwili stosuje sie kilka sposobow usuniecia kamieni. Najbardziej popularne metody to rozbicie kamienia falami dzwiekowymi przechodzacymi przez cialo (extracorporeal lithotripsy), rozbicie kamienia poprzez bezposrednie przezskorne lub przezcewkowe wprowadzenie glowicy doprowadzajacej ultradzwieki bezposrednio do kamienia.
Wszystkim powyzszym problemom mozna w duzym stopniu zapobiec pijac dodatkowo szesc do osmiu szklanek plynow dziennie. Polecam przygotowanie dwoch litrow przegotowanej wody w jednym wiekszym dzbanku i wypijanie jej w miare uplywu czasu. Odpadnie nam codzienne liczenie szklanek. Mozemy dodac troche wywaru z herbaty jezeli chcemy poprawic walory smakowe. Niektorzy dodaja obierek z ziemniakow, ale tak dlugo jak to sa dwa litry wody, powinno pomoc. Z mojej praktyki wiem, ze najwiecej kamieni nerkowych rodzimy poznym latem i jesienia.
Mam nadzieje, ze w tym roku bedziemy ich mieli mniej.
