Palenie papierosow jest przyczyna najwiekszej ilosci schorzeń, ktorym mozna zapobiec poprzez rzucenie palenia. Palenie papierosow jest rowniez odpowiedzialne za najwieksza ilosc przedwczesnych zgonow jak tez i inwalidztwa. Prawdobodobieństwo smierci w wypadku samochodowym wynosi mniej wiecej 1:15.000, szansa zgonu z powodu palenia papierosow szacowana jest na 35% na przestrzeni zycia palacza.
Pomimo zakazow palenia w miejscach publicznych, pomimo nadrukow na kazdej paczce papierosow, co roku w Stanach zaczyna palic okolo jednego miliona nowych palaczy. Sa to najczesciej bardzo mlodzi ludzie, uczniowie. Palenie w Stanach nie jest tak powszechne jak w Europie czy w Polsce, ale dane statystyczne bija na alarm. Pomimo falszowania danych badań naukowych przeprowadzonych przez koncerny tytoniowe jest udowodnione, ze nikotyna ma wlasciwosci uzalezniajace i to ona jest odpowiedzialna za trudnosci z zaprzestaniem palenia i problemy zdrowotne palaczy.
Palacze musza zdac sobie sprawe z faktu, ze sa uzaleznieni od nikotyny. Nikotyna powoduje, ze palaczy ciagnie do papierosa, czuja przyjemnosc palenia, maja swoje upodobania i zwyczaje palenia, rozwijaja tolerancje na stopniowo wzrastajace dawki papierosow, maja objawy fizyczne i psychologiczne po zaprzestaniu palenia. Palenie dostarcza przyjemnosci palaczom, przerwa w paleniu powoduje u nich zlosc, leki, problemy z koncentracja uwagi, uczucie glodu, zniecierpliwienie, niepokoj. Wiekszosc z tych objawow osiaga najwyzsze natezenie po jednym czy dwoch dniach od zaprzestania palenia, ale po mniej wiecej dwoch, trzech tygodniach, prawie wszystko wraca do normy. Niestety, nadmierny apetyt i pociag nikotynowy do papierosow moze przetrwac przez dluzszy czas.
Promocja
Wplyw na palenie maja czynniki osobowosci palacza, szczegolnie brak wiary w siebie i przekonania ze palenie mozna rzucic, jak tez czynniki srodowiskowe, a szczegolnie akceptacja palenia przez najblizsze otoczenie.
Palenie papierosow to nie tylko nikotyna. Temperatura spalania w stozku palacego sie papierosa dochodzi do 900 stopni Celsjusza powodujac tworzenie sie okolo 4000 zwiazkow chemicznych, z ktorych tylko czesc jest aktywna biologicznie. Te zwiazki wplywaja na organizm ludzki poprzez dzialanie farmakologiczne, antygenowe, bezposredne dzialanie toksyczne na komorki, dzialanie mutacyjne na material genetyczny, na geny nowotworowe.
Substancje te wytwarzaja sie w wysokiej temperaturze spalania (pyroliza) i natychmiast zwiekszaja sie w dymie papierosowym. Sklad dymu zalezy od dlugosci papierosa i od wlasciwosci filtrow papierosowych. Czesc z substancji tworzonych w stozku palacego sie papierosa jest niestabilna, natychmiast sie rozpada lub reaguje z innymi substancjami tworzac nowe zwiazki chemiczne, bardziej stabilne. Gaz dochodzacy do pluc w duzej czesci sklada sie z tych samych gazow, ktore spotyka sie w powietrzu: azotu i tlenu. Oprocz nich z dymem sa wchlaniane: tlenek wegla, amoniak, formaldehyd, nitrozaminy, hydrazyna, chlorek winylu.
Oprocz dymu w papierosie powstaje i osadza sie smola papierosowa (tar), ktora posiada duza liczbe substancji rakotworczych takich jak wielopierscieniowe wodoroweglany aromatyczne, fenole, krezol, naftalamina, benzopyren, indol, karbazol, katechol.
Jezeli przecietny palacz pali jedna paczke papierosow na dzień, a zaciaga sie tylko dziesiec razy kazdym, daje to przecietnie 70.000 zaciagniec na rok. Znaczy to, ze 70.000 razy srodki drazniace, rakotworcze przechodza przez usta, jame ustna, gardlo, oskrzela, oskrzeliki, pluca, nos. Czesc z tych substancji zatrzymuje sie na blonie sluzowej drog oddechowych, drazniac je, czesc wchlania sie bezposrednio do krwi. Czesc z substancji osadzonych na blonach sluzowych jest polykana ze sluzem i przechodzi przez uklad pokarmowy.
Wiekszosc substancji tworzonych w procesie spalania tytoniu jest blizej nie zbadana, nie znane sa efekty ich dzialania na komorki ustroju ludzkiego, nie wiadomo jaki ich procent sie wchlania, a jezeli sie wchlaniaja to przez jakie mechanizmy sa neutralizowane i wydalane.
Najbardziej znany zwiazek pochodzenia tytoniowego to nikotyna. Nikotyne zalicza sie do alkaloidow posiadajacych silne powinowactwo do receptorow nerwowych. Nikotyna powoduje uwolnienie katecholamin (adrenalina, noradrenalina). Obserwuje sie obkurczenie naczyń krazenia obwodowego, podniesienie cisnienia skurczowego i rozkurczowego krwi, zwiekszenie czestosci skurczowej serca, sily skurczu, zwiekszenie zapotrzebowania na tlen przez serce, zwiekszony przeplyw krwi przez naczynia wieńcowe, zwiekszenie pobudliwosci miesnia sercowego. Nikotyna podnosi poziom cukru, kortyzolu (hormon sterydowy), wolnych kwasow tluszczowych, wazopresyny (podnosi cisnienie) i beta-endorfiny (morfinopodobne dzialanie).
Tlenek wegla wchlaniany z kazdym zaciagnieciem sie jest toksycznym gazem majacym duze powinowactwo do hemoglobiny. To powinowactwo jest tak duze, ze hemoglobina zamienia sie w karboksyhemoglobine, forme hemoglobiny, ktora nie moze przenosic tlenu. U palaczy stezenie karboksyhemoglobiny moze dochodzic do 15% powodujac trwale niedokrwienie organizmu, ktory z kolei produkuje zwiekszona ilosc krwinek czerwonych odpowiedzialnych za transport tlenu. Zwiekszona produkcja krwinek czerwonych doprowadza do podniesienia stezenia hemoglobiny we krwi i do podniesienia hematokrytu (jest to procent objetosci krwinek do objetosci calej krwi). Praktycznie znaczy to, ze krew palacza jest gesciejsza anizeli ludzi nie palacych.
Palacze maja o 70% wieksza umieralnosc anizeli nie palacze. Te proporcje sa wieksze u ludzi mlodszych, z wiekiem dochodzi do selekcji tych, ktorzy moga palic i tych co nie mogli, a palili. U kobiet nie ma az tak drastycznych roznic w przedzialach wiekowych w umieralnosci z powodu palenia, ale ryzyko w porownaniu z osobami niepalacymi pozostaje duze. W samych Stanach przedwczesnie, z powodu palenia papierosow, umiera okolo 390.000 ludzi. Wiekszosc z przedwczesnych zgonow nastepuje w wyniku zawalow serca i raka pluc.
Najwazniejsze czynniki przy ryzyku chorob zwiazanych z paleniem to dlugosc palenia, ilosc papierosow na dzień, glebokosc zaciagania sie, warunki genetyczne, kontakt z innymi substancjami toksycznymi, uzywanie lekow, istnienie dodatkowych czynnikow ryzyka. Trzeba przemnozyc ilosc lat palenia przez ilosc paczek na dzień i uzyskamy nasz wskaznik palenia (X pack-year smoker). Wyzszy wskaznik swiadczy o wyzszym ryzyku chorob i zgonu.
Zaprzestanie palenia juz po mniej wiecej dwoch, trzech latach wyrownuje szanse zawalow u bylych palaczy i u ludzi, ktorzy nigdy nie palili. Szanse na ryzyko raka pluc wyrownuja sie po mniej wiecej osmiu latach od rzucenia palenia. Juz w kilka miesiecy po zaprzestaniu palenia zmniejsza sie ryzyko zawalow.
Palacze pija wiecej alkoholu, kawy, herbaty anizeli niepalacy. Palacze waza mniej, a ich serca bija troche szybciej. Kobiety palace wczesniej przechodza menopauze i razem z meskimi palaczami maja gorsza wydolnosc fizyczna, slabszy uklad odpornosciowy, gorszy rozklad lipidow krwi z cholesterolem wlacznie.
Palacze czesciej choruja na choroby serca, raki, rozedme pluc, przewlekly niezyt oskrzeli.
W dwudziestu pieciu procentach zawalow serca jedynym objawem jest nagla smierc. U palaczy ryzyko zgonu jest dwa do czterech razy wyzsze. Przezycie zawalu czesto prowadzi do niewydolnosci miesnia sercowego i inwalidztwa. Inwalidztwo moze tez wystapic w wyniku udaru mozgu (stroke) lub zaburzeń krazenia krwi w nogach.
Palenie papierosow jest odpowiedzialne za okolo 30% wszystkich smierci z powodu rakow. Sa to zazwyczaj raki pluc, krtani, jamy ustnej, przelyku, zoladka, pecherza moczowego, nerek, trzustki, szyjki macicy, bialaczek.
Palenie papierosow zwieksza ryzyko zachorowania i powiklań w wyniku zapalenia pluc, grypy, rozedmy. Dochodzi czesciej do przewleklego niezytu zoladka i krtani. Czesciej dochodzi do owrzodzeń zoladka i dwunastnicy, napiecie miesni zwieraczy przelyku i zoladka jest mniejsze.
Palenie w czasie ciazy doprowadza do zmniejszenia wagi urodzeniowej dziecka, zwieksza ryzyko poronień, smierci noworodka, zaburzeń rozwojowych, gorszych wynikow w szkole.
Palenie bierne (second hand smoking) osob, ktore przebywaja w otoczeniu ludzi palacych rowniez zwieksza ryzyko raka pluc, zakazeń ukladu oddechowego, zapalenia ucha srodkowego, choroby wieńcowej serca.
Rzucenie palenia jest proste, ale zarazem skomplikowane. Wielu palaczy co najmniej raz w zyciu rzucilo palenie po to by znowu do niego powrocic, gdyz wiekszosc znajomych czy czlonkow rodziny dalej palilo. Najwiecej bo ponad 85% palaczy, ktorzy rozstali sie z nalogiem zrobilo to bez przygotowania ("cold turkey").
Niektorzy lekarze staraja sie robic nauke z "rzucalnosci palenia". Podzielono palaczy na tych co pala i nie wiedza, ze palenie szkodzi, tych co wiedza, ze szkodzi, ale nie im, tych co wiedza, ze szkodzi, ale nie sa gotowi na rzucenie, tych co wiedza, ze palenie szkodzi i sa gotowi na rzucenie palenia.
Podzielono palaczy na tych co mysla o zaprzestaniu palenia, decyduja sie na zaprzestanie palenia, podejmuja sie rzucenia, utrzymuja sie w niepaleniu. Tak, aby rzucic palenie trzeba byc przygotowanym i uwierzyc w siebie ze mozna to zrobic.
Medycyna moze wspomoc palaczy oferujac leki zawierajace rozne ilosci nikotyny, lek Zyban, ktory jest lekiem przeciwdepresyjnym, ale jako efekt uboczny powoduje utrate pociagu do palenia. Do dyspozycji zainteresowanych wyleczeniem palaczy sa rowniez akupunktura, akupresura, psychoterapia, hipnoza.
Ci z palaczy, ktorzy odniesli sukces i na zawsze rzucili palenie rzucali 3-4 razy zanim na stale rozstali sie z nalogiem. Jedynie co dwudziesty palacz rzucil na dobre palenie przy pierwszym podejsciu.
Czynniki, ktore pomagaja w rzuceniu palenia to wsparcie najblizszych, swiadomosc szkodliwosci palenia, koszt papierosow.
Do czynnikow, ktoe przeszkadzaja w rzuceniu palenia naleza glod nikotynowy, tycie zwiazane z zaprzestaniem palenia, nacisk ciagle palacego otoczenia, niemozliwosc radzenia sobie z problemami osobistymi.
Najlepsze wyniki w rzucaniu palenia osiaga sie stosujac kilka roznych sposobow, czesto w zorganizowanych programach lub pod kontrola lekarza z zastosowaniem uzupelnień nikotyny i Zybanu.
Najlepsza metoda rzucenia palenia jest nie zaczynac palic. Uczmy swoje dzieci o szkodliwosci nalogu. Czesto bowiem palenie traktowane jest przez mlodziez jako atrybut wstepu w "dorosle zycie" z alkoholem i narkotykami wlacznie. Starajmy sie wiec odpowiadajac na potrzeby dorastajacych dzieci wskazac im racjonalne metody dojrzewania emocjonalnego.
