Coraz wiecej osob, ktore stracily z roznych powodow stala prace (bezrobocie w Polsce siega juz 2.5 mln osob), zamiast zarejestrowac sie w urzedzie zatrudnienia, rozpoczyna dzialalnosc gospodarcza. Takze wiele osob zatrudnionych na stalej posadzie dodatkowo rejestruje taka dzialalnosc. W ten sposob przy niskich zarobkach i wysokich podatkach, ktore nie zostana obnizone do konca 2001 roku, mozna osiagnac niezle dochody i zapewnic sobie i rodzinie godziwe zycie. Wystarczy tylko wiedziec, jak sie do tego zabrac.
Wybor dzialalnosci
Zanim rozpoczniemy rejestracje, musimy wybrac sobie rodzaj dzialalnosci, jaka bedziemy zarabiac lub dorabiac. W przypadku zarabiania powinna byc zgodna z wyksztalceniem i wykonywanym zawodem. Gdy mamy stale zatrudnienie i dorabiamy, to raczej bedzie ona zgodna z hobby, jak na przyklad rzezbienie w drewnie, malowanie na szkle, ukladanie glazury, przepisywanie dokumentow, tlumaczenia. Nie mozna pracowac na etacie dziennikarskim i dorabiac pisaniem tekstow, posiadac zaklad fotograficzny i dorabiac fotografowaniem, itp., gdyz wowczas wejdzie sie w konflikt z urzedem skarbowym i mozna nawet wyladowac w wiezieniu. W wyborze dzialalnosci wazne jest, zeby miec stale zamowienia i zapewniona ciaglosc pracy.
Rejestracja
Po dokonaniu wyboru udajemy sie do zespolu ds. handlu w gminie lub dzielnicy (w Warszawie i duzych miastach), gdzie jestesmy zameldowani. Tam otrzymamy druk do wypelnienia (imie i nazwisko, adres zamieszkania, siedziba prowadzenia dzialalnosci, pelnomocnicy, rodzaj dzialalnosci i ewentualnie nazwa firmy) w celu dokonania wpisu do ewidencji dzialalnosci gospodarczej. Oplata w znaczkach skarbowych kosztuje 30 zl. Czas oczekiwania od 10-14 dni.
Nastepnie zglaszamy sie do Urzedu Statystycznego (w Warszawie przy ul. 1 Sierpnia 21, tel. 846/76-93) z wnioskiem o przyznanie numeru identyfikacyjnego regonu z Krajowego Rejestru Urzedowego Podmiotow Gospodarki Narodowej. We wniosku nalezy umiescic nazwe firmy, adres i rodzaj zadeklarowanej dzialalnosci (jezeli jest wiele rodzajow, to z przewazajaca dzialalnoscia). Regon otrzymujemy z reguly tego samego dnia (czasami procedura przedluza sie do kilku dni) bezplatnie, dodatkowy egzemplarz zaswiadczenia kosztuje 5 zl.
Majac zatwierdzona nazwe i adres prowadzenia dzialalnosci, oraz numer regonu, wyrabiamy sobie pieczatke (40-60 zl z tuszem), na ktorej nalezy umiescic wszystkie te dane (dodatkowo warto jeszcze NIP - Numer Identyfikacji Podatkowej, ktory posiada kazdy pelnoletni obywatel Polski oraz numer telefonu, faksu i e-mail) . Pieczatka bedzie koniecznie potrzebna do wyrobienia sobie firmowego konta w banku.
Do zalozenia konta wybieramy najblizszy miejsca prowadzenia dzialalnosci lub zamieszkania bank, oferujacy najlepsze warunki lokat i oprocentowania. Niestety oprocentowanie lokat firmowych w Polsce jest bardzo niskie w porownaniu do lokat osobistych i wynosi 3-4 procent rocznie. Niektore banki zastrzegaja sobie, by nie wyplacac z rachunku nizej niz 100 zl, ktore jest zabezpieczeniem na prowizje, potracana co miesiac (bez wzgledu na ilosc transakcji na koncie prowizja wynosi od kilku do kilkunastu zlotych).
Majac wpis do ewidencji dzialalnosci gospodarczej, regon i rachunek bankowy, udajemy sie do wlasciwego oddzialu Zakladu Ubezpieczen Spolecznych, gdzie zakladamy konto NKP ubezpieczenia spolecznego dla osob prowadzacych dzialalnosc gospodarcza i ich rodzin.
Miesieczna skladka na ubezpieczenie spoleczne (w jej sklad wchodzi ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe), zdrowotne, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Swiadczen Pracowniczych dla osob prowadzacych dzialalnosc gospodarcza oraz osob z nimi wspolpracujacych wynosi 40 proc. podstawy wymiaru. Podstawe stanowi dochod biezaco zadeklarowany, nie nizszy od kwoty odpowiadajacej 60 proc. przecietnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartalu. Prawie wszyscy prowadzacy dzialalnosc korzystaja z minimalnej podstawy. Jesienia 2000 r. skladka na te wszystkie ubezpieczenia wynosila ok. 550 zl. Zwieksza sie ona co trzy miesiace o procent wzrastajacej inflacji zlotego. Jezeli zatrudniamy w naszej firmie pracownikow, musimy za nich co miesiac oplacac skladki za ubezpieczenie. W oddziale ZUS-u otrzymamy jeszcze ksiazeczke ubezpieczeniowa z wlasnym zdjeciem, ktore musimy wczesniej dostarczyc.
Ostatnim etapem rejestracji jest wizyta w Urzedzie Skarbowym wlasciwym dla miejsca stalego zameldowania. Tam dokonujemy wyboru, w jaki sposob bedziemy rozliczali sie z fiskusem. Najczesciej stosowana forma opodatkowania jest " na zasadach ogolnych" z prowadzeniem ksiazki przychodow i rozchodow, placac podatek VAT lub nie placac go. Jezeli nasza dzialalnosc bedzie wymagala stalych, co miesiecznych zakupow towarow, to oplaca sie byc podatnikiem VAT, gdyz urzad skarbowy bedzie nam ten podatek co miesiac zwracal. Natomiast przy dzialalnosci z minimalnym udzialem towarow opodatkowanych VAT-em nie warto byc platnikiem VAT, gdyz zabiera to zbyt duzo cennego czasu, a wydatki i tak beda odliczone od podatku.
Najczesciej jednoosobowa dzialalnosc gospodarcza prowadzi sie we wlasnym mieszkaniu lub domu. O wydzieleniu czesci mieszkania dla celow biurowych i prowadzenia dzialalnosci nalezy zlozyc w urzedzie skarbowym odrebne oswiadczenie. Urzedy skarbowe, z reguly nie kwestionuja oswiadczen o wydzieleniu na ten cel 30 procent powierzchni mieszkania. W oswiadczeniu nalezy jeszcze wyszczegolnic, ze od dochodow firmy w koszty uzyskania wliczane bedzie co miesiac 30 proc. kosztow utrzymania mieszkania (czynszu, uzytkowanej energii elektrycznej, gazu i wody). W koszty wlicza sie 70-80 procent miesiecznych rachunkow za rozmowy telefoniczne i faksy (bez stalej oplaty abonamentowej), gdy telefon zarejestrowany jest na osobe prywatna. Pelna, 100-procentowa oplate wlicza sie w koszty, gdy telefon przerejestrujemy w urzedzie telekomunikacyjnym na nasza firme prowadzaca dzialalnosc gospodarcza.
Po wszystkich formalnosciach zwiazanych z rejestracja i wpisami dokonanymi w odpowiednich urzedach, rozpoczynamy dzialalnosc gospodarcza. Najpierw urzadzamy lokal, czyli wydzielona czesc wlasnego mieszkania lub domu. Jezeli kupujemy nowe meble, wliczamy je w koszty prowadzonej dzialalnosci, natomiast jezeli decydujemy sie na uzytkowanie istniejacych, spisujemy ze wspolmalzonkiem umowe uzyczenia mebli i sprzetow. Okreslamy w niej wartosc, po czym z umowa udajemy sie do urzedu skarbowego, gdzie nalicza nam niewielki podatek od umowy, ktory od razu oplacamy.
Amortyzacja
W dzien poprzedzajacy rozpoczecie dzialalnosci przystepujemy do spisu z natury. Jezeli wprowadzamy do firmy wlasny sprzet komputerowy lub fotograficzny, spisujemy go z podaniem wartosci, np. wyposazenie komputerowe - twardy dysk z oprogramowaniem, klawiatura, mysz, monitor, fax - modem, drukarka, skaner itd. Wartosc wyposazenia kwalifikuje sie do amortyzacji, w zaleznosci od zmieniajacego sie co roku progu wartosci (narastajacego z powodu postepujacej inflacji zlotowki). W roku 2000 ta wartosc wynosila nieco ponad 3300 zl. Sprzetu ponizej tej wartosci nie mozna amortyzowac.
Amortyzacja sprzetu komputerowego lub fotograficznego dokonywana jest na dwa (uzywany) lub na trzy lata (nowo zakupiony). Podobnie postepujemy z samochodem. Wartosc do umorzenia nowo zakupionego samochodu, wedlug polskich przepisow, nie moze przekroczyc 10 tys. euro (jesienia 2000 roku wartosc jednego euro wynosila od 3.90-4.00 zl). Nadwyzka ponad ta wartosc nie jest amortyzowana.
Szczegolowe wyjasnienia z przykladami kazdy zainteresowany znajdzie w ksiazeczce " Ewidencja srodkow trwalych" (w sprzedazy przy kazdym urzedzie skarbowym), ktora trzeba prowadzic wraz z ksiazka przychodow i rozchodow.
Reklamujemy firme
Rozpoczecie dzialalnosci poprzedza, z reguly skromna i oszczedna, oferta marketingowa i reklamowa. Oglaszamy swoje uslugi lub produkcje krotkim anonsem w lokalnej prasie, stacji radiowej lub w lokalnym programie telewizyjnym. Jeszcze oszczedniejsza forma reklamy sa wydrukowane, najlepiej na kolorowej drukarce, ogloszenia z podanym zakresem naszej dzialalnosci, adresem, telefonem, faksem i e-mailem, ktore naklejamy w okolicy, np. przy najblizszym sklepie, w witrynie ogloszeniowej miejscowej parafii itp. Skutecznym sposobem jest rozprowadzenie wiadomosci wsrod znajomych i znajomych naszych znajomych. Jezeli na nasza dzialalnosc bedzie popyt i nie napotkamy na wyniszczajaca konkurencje, po krotkim okresie rozruchu zaczniemy sie szybko rozwijac i zarabiac.
Jak prowadzic rachunkowosc?
Zawodowa ksiegowa bierze za uporzadkowanie rachunkow i prowadzenie podatkowej ksiegi przychodow i rozchodow od 300 do 800 zlotych miesiecznie, w zaleznosci od miasta i regionu kraju (najdrozej w Warszawie) i ilosci ksiegowanych rachunkow. Sprobujmy prowadzic ksiegowosc sami, nie jest to takie trudne i poza tym, ze troche zaoszczedzimy, bedziemy mieli doskonala orientacje we wlasnych rachunkach. W ksiedze podatkowej przychodow i rozchodow bardzo dokladnie rozpisane sa wszystkie rubryki dotyczace kontrahenta, uzyskiwanych przychodow i wydatkow (kosztow).
Gwoli rozeznania w ksiedze mozna tylko dodac, ze wszystkie wydatki na firme, poza zakupem towarow, wynagrodzen w gotowce i w naturze a takze materialow oraz na cele reprezentacyjne, wpisujemy w rubryce nr. 14 - pozostale wydatki. Sa to np. koszty poniesione na zakup srodkow czystosci i higieny, prasy, oplaty za uzytkowanie lokalu, telefon i energie elektryczna, amortyzacje sprzetu komputerowego i samochodu, koszty paliwa, przegladow i naprawy, skladki ubezpieczeniowe oraz prowizja bankowa.
Przy koncu kazdego miesiaca podsumowuje sie wszystkie wypelnione rubryki i oblicza przychod, dochod (lub strate), oraz koszty uzyskania przychodu. Do dnia 20-tego kazdego miesiaca nalezy wypelnic druk - deklaracje na zaliczke miesieczna na podatek dochodowy ( PIT-5). Obliczamy w nim sami nalezny podatek, pomniejszony o sume skladek na ubezpieczenie. Podatek wplacamy na konto urzedu skarbowego a PIT-5 wysylamy listem poleconym lub dostarczamy osobiscie do urzedu. I tak postepujemy dwanascie razy w roku.
Podobnie, do 10-tego kazdego miesiaca, wplacamy skladke ubezpieczeniowa na konto oddzialu Zakladu Ubezpieczen Spolecznych (ZUS) , wysylajac takze listem poleconym, deklaracje rozliczeniowa DRA.
Pulapki fiskusa
Prowadzac dzialalnosc gospodarcza nalezy bezwzglednie przestrzegac podstawowej zasady dokladnie i punktualnie rozliczac sie z urzedem skarbowym i ZUSem. W ten sposob nie tylko unikniemy placenia kar, ale bardzo klopotliwych kontroli. Nieoplacenie w terminie podatku jest w 90 procentach powodem najscia kontroli skarbowej na nasza firme. Kontrola z reguly w trzyosobowym skladzie przez kilka dni (mala firma) do kilku tygodni (duza) skrupulatnie sprawdza kazdy zapis w podatkowej ksiedze przychodow i rozchodow oraz kazdy rachunek. I zawsze cos znajdzie.
Posluze sie przykladem pewnego 40-letniego warszawiaka po studiach ekonomicznych, ktory od trzech lat prowadzi firme uslugowa dla telewizji publicznej. Zatrudnia kilku pracownikow i wysokokwalifikowana ksiegowa, ma ogromne dochody i zostal przylapany na kilkuzlotowych, delikatnie mowiac, uchybieniach wobec fiskusa.
Powodem kontroli w jego firmie byly bledy popelnione przy wplacaniu podatku, przez dwa wakacyjne miesiace trafily omylkowo na inne konto. Sprawe wyjasniono, wlasciciel firmy zaplacil karne odsetki i wydawalo mu sie, ze sprawa jest zakonczona. Ale, niestety, do drzwi firmy zapukalo trzech dzentelmenow skarbowych, ktorzy przez dwa tygodnie przegladali kazdy najdrobniejszy rachuneczek. I znalezli "haka" w dwoch delegacjach.
Wlasciciel pojechal raz na jeden dzien do Krakowa, drugi raz na dwa dni do Gdyni. W druczku delegacji wpisal koszty przejazdu pociagami ekspresowymi, diety (16 zl za dzien) i ryczalt za dojazdy, ktory wynosi 20 proc. diety, czyli 3.20 zl dziennie i nalezy sie za przejazdy srodkami komunikacji miejskiej (w miastach, ktore taka komunikacje posiadaja). Okazuje sie, ze istnieje przepis, ktorego nie zna prawie nikt z prowadzacych dzialalnosc gospodarcza, ze wlascicielowi firmy nie nalezy sie ryczalt za dojazdy. Nalezy sie jedynie pracownikom zatrudnionym przez niego.
Kontrolerzy podwazyli caloroczny bilans firmy dokladnie o 9.60 zl (ok. $2) za niewlasciwie zaliczone trzy ryczalty dojazdowe w delegacji. Argument kontrolerow, ze wlasciciel narazil na straty skarb panstwa, byl nie do podwazenia. A jak to sie skonczylo? Wlasciciel znalazl (a tak naprawde dostal od znajomego taksowkarza) rachunek z mocno wsteczna data za przejazd po Warszawie za 10 zl. Kontrolerzy uznali ten rachunek i caly bilans z 40-groszowym zyskiem dla skarbu panstwa. Stres, jaki przezyl wlasciciel, nie dal sie przeliczyc na pieniadze. Jest takie madre przyslowie, ze diabel tkwi w szczegolach.
Ucieczka od podatkow
Dzialalnosc gospodarcza w Polsce zyskuje coraz wiecej entuzjastow. Wliczajac w koszty prowadzenia firmy czesc czynszu mieszkania lub domu, rozmowy telefoniczne, amortyzujac samochod itd., ucieka sie od wysokich podatkow. Dzialalnosc prowadza ludzie wolnych zawodow (artysci, aktorzy, literaci, dziennikarze), prawnicy, ekonomisci, nauczyciele, tlumacze, itp. Coraz wiecej osob niezamoznych i bezrobotnych zaklada jednoosobowe firmy, korzystajac przy wykonywaniu dzialalnosci z pomocy rodziny (zona prowadzi rachunkowosc, dzieci akwizycje itd.). Wiele osob bardzo sobie chwali ten rodzaj zarabiania lub dorabiania do podstawowej pensji.
Artykul przedrukowano za zgoda Polskiego Poradnika "Sukces" 255 Park Lane; Douglaston, NY 11363 Tel. (718) 224-3492
