Rozmowy o narkotykach z dorastającymi dziećmi nie należą do najprostszych. Wielu rodziców zwleka lub zostawia ten temat "profesjonalistom": nauczycielom, psychologom, instruktorom młodzieżowym. Niektórzy mają nadzieję, że ich dziecko nigdy nie spróbuje nielegalnych substancji. Inni zwlekają z rozmową o narkotykach, gdyż nie bardzo wiedzą co powiedzieć. Są też rodzice, którzy wychodząc z założenia, że im mniej się mówi o problemach tym lepiej i traktują temat substancji odurzających jak przysłowiowe tabu.
Doświadczenia ostatnich kilkunastu lat wskazują, że z rozmową o narkotykach nie można czekać aż "odkryjemy", że dziecko eksperymentuje z alkoholem, papierosami lub narkotykami.
Wiele nastolatków leczących się w ośrodkach rehabilitacyjnych dla młodzieży mówi, że zaczynali "brać" narkotyki nieraz kilka lat zanim rodzice dowiedzieli się o tym fakcie.
Przedział 7-9 klasy to wysokie prawdopodobieństwo eksperymentów z narkotykami. Mogą one bardzo szybko przekształcić się w regularne "branie".
"ZDROWE" DORASTANIE.
Wczesne lata młodzieńcze są okresem następujących po sobie radykalnych zmian w samym dziecku i jego otoczeniu. Nastolatki w wieku 13-16 lat wkraczają w intensywny proces rozwoju płciowego. Jest to swoiste "narodzenie się na nowo", podczas którego dziecko wkracza w role dorosłego człowieka. Może mu towarzyszyć poczucie zagrożenia, niepewności, niedopasowania (jeszcze nie dorosły, a już nie dziecko). Obraz własnej osoby bywa często zachwiany przez wątpliwości dziewcząt i chłopców na przykład czy moje ciało i ja sam rozwijam się w odpowiednim tempie i kierunku. Niepewni zachodzących w nich samych zmian, nastolatki czują się "niedopasowani". W ich otoczeniu często dochodzi do zastępowania przyjaciół z dzieciństwa nowymi młodzieńczymi przyjaźniami.
W początkowym okresie dojrzewania dziecka, jego koledzy wyraźnie zaczynają mieć dominujący wpływ. Dopasowanie się, wtopienie lub chociażby akceptacja przez rówieśników jest w tym okresie kluczowym problemem większości dzieci.
Dążenie do niezależności, próby kwestionowania autorytetów prowadzą do częstych konfliktów między nastolatkani a ich rodzicami (np. testowaie granic tolerancji dorosłych).
Wczesny okres dorastania jest poważnym sprawdzianem dla całej rodziny i samego dziecka.
Musimy jednak pamiętać, że dojrzewanie to okres emocjonalnego zdrowia, a nie choroby. Zdrowe nastolatki nie objawiają tendencji do powtarzających się zachowań dewiacyjnych na przykład łamanie reguł szkolnych, rodzinnych czy ogólnospołecznych.
Jak pomóc nastolatkom
omijać narkotyki?
Będąc rodzicami 13-16 latków jesteśmy odpowiedzialni za "opracowanie" jasnych zasad o nieużywaniu alkoholu, papierosów czy narkotyków. Natomiast przestrzeganie tych zasad powinno być pozostawione samemu dziecku. Doświadczanie konsekwencji (naturalnych i logicznych) swojego zachowania jest jedną z bardziej efektywnych metod kształtowania odpowiedzialności w młodym człowieku.
Pamiętajmy, że zasada abstynencji nie ma na celu "zatrucia młodości" córki lub syna. Wręcz przeciwnie, ma na celu ochronę jego dobra, zdrowia i życia.
Należy też zapoznać dziecko z ewentualnymi konsekwencjami eksperymentowania z jakimikolwiek substancjami odurzającymi. Konsekwencje te powinny być możliwe do zastosowania. Rzucanie słów na tzw. wiatr doprowadziło niejednego rodzica do utraty autorytetu.
Bądźmy konkretni. Wytłumaczmy dziecku powody, dla których w "naszej rodzinie" nie używa się żadnych środków odurzających. Upewnijmy się, że dziecko rozumie jakiego zachowania od niego oczekujemy. W sposób konkretny i jasny przedyskutujmy z dzieckiem (z wyprzedzeniem) jakie konsekwencje będą podjęte, jeżeli złamie zasadę abstynencji i w jaki sposób będą one egzekwowane.
Bądźmy jednoznaczni. Określmy dziecku, że reguła abstynencji obowiązuje nie tylko w rodzinnym domu ale i w każdym innym miejscu.
My sami bądźmy właściwym wzorem dla dziecka. Naśladowanie jest potężną metodą uczenia się. Rodzice powinni zwrócić uwagę, czy aby ich zachowanie jest ilustracją postaw i wartości, jakich oczekujemy od dziecka.
W przypadku gdy jedno, lub oboje z rodziców nadużywa substancji odurzających właściwe jest uświadomienie dziecku naszego własnego cierpienia, problemów i strat związanych z nałogiem.
Rodzice powinni znać przyjaciół swojego dziecka i ich rodziny. Wspólnie z innymi rodzicami ustalmy podobne zasady na przykład przestrzegania punktualności, uczestniczenia w prywatkach bez nadzoru dorosłych itp.
Ustalmy z młodym człowiekiem, że ma obowiązek poinformować: gdzie i z kim wychodzi oraz ustalić z nami godzinę powrotu ( tzn.uzyskać zgodę rodziców).
Jeżeli syn lub córka są u kolegi, powinniśmy wiedzieć gdzie on mieszka. Gdy dziecko wybiera się do kina zainteresujmy sie rodzajem filmu. Jakiekolwiek zmiany planów w "ostatniej sekundzie" muszą być zaaprobowane przez rodziców.
Nastolatki w wieku 13-16 lat zaczynają interesować się swoim wyglądem zewnętrznym (niejeden z rodziców obserwuje wtedy u dziecka pierwsze fascynacje modą, fryzurami, pierwsze próby odchudzania czy zmiany figury). Pomóżmy dziecku w zaakceptowaniu siebie. Pozwólmy mu dostrzec swoje zalety. Młody człowiek będzie miał większą wiarę we własny rozsądek gdy z ust rodziny usłyszy także pochwały pod swoim adresem.
Ćwiczmy z dzieckiem zachowania w tzw. trudnych sytuacjach. Wspólnie wymyślcie różne scenariusze i warianty alkoholowych lub narkotykowych pokus (gwarantowana zabawa na całe godziny). Przykładów takich zachowań jest wiele na przykład prywatka, gdzie dzieci piją i palą, rowerowa wycieczka nieoczekiwanie zakończona wspólnym paleniem marihuany itp.
Pozwól dziecku odegrać hipotetyczny sposób powiedzenia NIE. Praktykujcie każdą z tych sytuacji tak długo, aż dziecko będzie się czuło pewnie.
Rodzice nastolatków nie powinni zapominać, że zwłaszcza w tym okresie wspólna rozmowa ma ogromne znaczenie. Obawy dziecka związane z dojrzewaniem, pierwszą sympatią, czy pójściem do nowej szkoły są poważnymi życiowymi problemami. Wymagają one życzliwej uwagi i cierpliwości ze strony najbliższych.
Rozmawiajcie z dzieckiem o przyjaźni. Zwracajcie jego uwagę, że prawdziwy przyjaciel nie namawia do zachowań przynoszących przykre konsekwencje.
Co pewien czas przeanalizujcie wspólnie z dzieckiem zasady panujące w rodzinie - takie jak: obowiązki domowe, przywileje, harmonogram dnia itp. Czy należałoby coś zmienić np. w związku z rozpoczętym rokiem szkolnym?
Proponowane powyżej zasady mogą zapobiec kontaktom naszych dzieci z narkotykami. Są one częścią szerszej koncepcji - tzw. rodzicielstwa opartego na wartościach.
Sądzę, że nie tylko nasze pokolenie popełnia błąd, koncentrując się przede wszystkim na "ustawieniu" siebie i rodziny. Dobrom materialnym, karierom czy popularności często podporządkowana zostaje wartość zdrowia, a nawet życia.
Pokażmy naszym dzieciom, będącym u progu wkroczenia w dorosłe życie, że ich bezpieczeństwo, dobra kondycja fizyczna i psychiczna jest jedną z nadrzędnych wartości w naszej rodzinie. Nie obawiajmy się stworzyć "naszego" wewnętrznego środowiska rodzinnego, które będzie pomagało wszystkim członkom rodziny przestrzegać zdrowych zasad w życiu.
Świadome opracowanie i realizowanie przez rodziców planu wychowania w abstynencji jest jednym z przejawów takiej troski.
Program Młodzieżowy Punkt Zwrotny, działający przy Zrzeszeniu Amerykańsko Polskim, oferuje Państwu pomoc w stworzeniu takiego planu. Konsultacje induwidualne i sesje rodzinne prowadzą do powstania unikalnego programu prewencji narkotykowej dostosowanej do potrzeb waszego dziecka i wszystkich pozostałych członków rodziny.
Jedną z zasad, którą propagujemy wśród rodziców (nie tylko dzieci mających już problemy z substancjami odurzającymi) brzmi - "Jeżeli tylko wiesz co masz zrobić, zrobisz to".
