Zrozumienie zjawisk związanych ze zmianami artretycznymi stawów u zwierząt wymaga bliższego przyjrzenia się naturze - to znaczy anatomii, histologii i fizjologii chrząstek jako elementu składowego każdego stawu. Chrząstka jest bardzo wyspecjalizowaną strukturą na którą składają się odpowiednio ukształtowane, ułożone i zagęszczone komórki chrzęstne zwane chodrocytami oraz produkowane przez nie kolagenowe i proteoglikanowe włókna, tworzące sieć - osnowę tkanki chrzęstnej. Generalnie, tkanka chrzęstna wyściela wszystkie powierzchnie stawowe kości, nadając im pewną giętkość i elastyczność. Tego rodzaju właściwości uzyskują chrząstki dzięki stabilnej włóknistej- kolagenowej strukturze tkanki, zawierającej wysoko skoncentrowane białka zwane chondroityną, wzmacniane i stabilizowane proteoglikanami.
Jakiekolwiek zaburzenia mechaniczne, chemiczne czy hemostatyczne tej misternej komórkowo-włóknistej struktury prowadzą do powstawania zmian zwyrodnieniowych w stawach. Progresywne, mniej lub bardziej nasilone zmiany kataboliczne w tkance chrzęstnej, dotyczące głównie produkcji proteoglikanów, decydują o pojawianiu się pierwszych zmian artretycznych w stawach. Włókna kolagenowe pod wpływem tych zmian stają się bardziej podatne na mechaniczne mikrouszkodzenia, a chondrocyty wokół uszkodzeń zamierają. Stopień zaawansowania zmian degeneracyjnych w tkankach chrzęstnych decyduje o pojawianiu się pierwszych charakterystycznych objawów klinicznych. Relatywnie szybki zanik tkanki chrzęstnej oraz uaktywnienie się tkanki kostnej okołostawowej dają charakterystyczne zmiany w obrazie radiologicznym zajętych struktur stawowych.
Bardzo często terapia w przypadku zmian artretycznych u zwierząt opisywanych jako osteoarthritis ogranicza się do eliminowania czy redukowania objawów zapalnych i bólowych, (środki przeciwzapalne i przeciwbólowe), poprawy funkcji stawów (ćwiczenia), stosowania odpowiedniej diety (kontrolowanie masy ciała). Jednak na dłuższą metę ochrona chrząstek przed dalszą degeneracją oraz próby ich odbudowy powinny stanowić główny cel leczenia. Konwencjonalne leczenie zmian artretycznych, pomimo używania najnowocześniejszych niesterydowych leków przeciwzapalnych, koncentuje się praktycznie na walce z bólem. Jak oczywistą sprawą jest kontrolowanie występowania bólów u zwierząt nie trzeba nikogo przekonywać, widać to na co dzień po zachowaniu i aktywności naszych czworonogów. Korzystne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwwysiekowe, przeciwobrzękowe wielu nowoczesnych leków z grupy NSAID"s (carprofen, etodolac, pirixicam) pomimo, że jest bardzo pomocne, wręcz nieocenione, nie hamuje postępujących zmian degeneracyjnych w chrząstkach. Czasami paradoksalnie pomimo ogólnego dobrego działania przeciwzapalnego, w przypadkach długotrwałego stosowania na przykład Aspiryny procesy degeneracyjne właśnie w chrząstkach pogłębiają się i ulegają przsśpieszeniu, stąd koniecznym wydaje się stosowanie takich środów farmakologicznych, które jednocześnie są w stanie skutecznie hamować procesy destrukcyjne w chrząstkach, pobudzić tę tkankę do regeneracji oraz działać przeciwzapalnie.
Generalnie, środki te określa się jako środki chondroprotekcyjne czy chondroplastyczne, chociaż ich specyficzne mechanizmy działania nie zostały do końca poznane. Praktycznie wciąż poszukuje się różnych stymulatorów aktywności chondrocytów czy synoviocytów (komórki produkujące maź stawową) czy środków hamujących aktywność wielu specyficznych enzymów procesów zapalnych tkanek chrzęstnych. Wiele z tych chondroplastycznych właściwości doszukuje się w produktach pochodzenia roślinnego, witaminowych antyoksydantach, chrząstkach rekina i innych produktach pozyskiwanych z tkanek zwierzęcych, produktach polsyntetycznych czy syntetycznych. Wiele z dostępnych na rynku paraceutyków okazuje się pomocne, ale z reguły cena, konieczność długiego oczekiwania na pozytywne efekty ich działania oraz brak obiektywnej oceny ich działania zniechęca właścicieli czworonogów do ich stosowania. Z reguły preparaty te są mieszaninami różnych białek, aminokwasów, witamin, minerałów jak: glukosaminoglikan, hialuronian,chondroityna, glukosamina, methylsulfonylmethan, s-adenozylmetionina, mangan, witamina C, E. Pozornie wiele z tego rodzaju preparatów powinno działać skutecznie, jednak tylko właściwy poziom glukozaminy w organizmach zwierzęcych faktycznie wpływa na syntezę glukozaminoglikanów w chrząstkach. Podobnie jakość, postać chemiczna oczyszczonych białek, higroskopijność cząstek białkowych, możliwości ich oksydacji oraz cała farmakodynamika decyduje o skuteczności stymulowania procesów regeneracyjnych w tkankach chrzęstnych.
Wydaje się, że najlepszym testem skuteczności stosowania preparatów chondroplastycznych jest ewidentna poprawa kondycji naszych czworonogów, pomimo, że na trwałe efekty niejednokrotnie trzeba niejednokrotnie cierpliwie czekać. Teoretycznie synergistycznego (zwielokrotnionego) i szybszego efektu w działaniu i leczeniu zmian artretycznych można spodziewać się przy jednoczesnym stosowaniu niesterydowych leków przeciwzapalnych i środków chondroplastycznych.
Autorzy artykułu Andrew Koszewski DVM i Andrzej Krzywicki lekarz weterynarii w Nowym 2002 Roku pragną życzyć wszystkim miłośnikom zwierząt i ich pupilom dużo zdrowia.
