Schorzenia jamy ustnej u zwierząt z pewnością stanowią znaczący problem wkraczający w sferę zainteresowań codziennej praktyki weterynaryjnej. Większość dotyczy psów i kotów, ale nie omija też dużych zwierząt między innymi koni.
Zmiany fizjopatologiczne czy anatomopatologiczne w jamie ustnej zwierząt są zwykle łatwe do uchwycenia ze względu na każdorazowo przeprowadzane oględziny przy jakimkolwiek badaniu klinicznym zwierzęcia. Zmiany w obrębie jamie ustnej bądź jej okolicach są bardzo ważne ze względów diagnostycznych: internistycznych, chirurgicznych, dentystycznych, epizootilogicznych czy dermatologicznych. Te najbardziej ewidentne, wymagające zwykle mniejszej bądź większej interwencji chirurgicznej to: uwięźnięte ciała obce, rany jamy ustnej, nowotwory, wady genetyczne, przetrwałe zęby mleczne, kamień nazębny z paradontozą, ropień zębodołowy czy schorzenia ślinianek.
Często najróżniejsze ciała obce w jamie ustnej spotyka się u naszych psów i kotów. Wywołują one niepokój, ślinienie się, brak łaknienia, a czasami towarzyszą im krwawienia czy przykry zapach. Do najczęściej usuwanych z jamy ustnej u psów, ciał obcych należą: kawałki drewna, kości, plastyku - zaklinowujące się między górnymi zębami przedtrzonowymi i trzonowymi, a u kotów najprzeróżniejsze przedmioty typu: gumki, nitki, które zaciskają się na języku.
Ostre kości drobiowe czy ości rybie, igły i szpilki wbijają się w dziąsła, policzki, a także język, wywołując odczyny zapalne i martwice. Informacje wynikające z przeprowadzanego wywiadu na temat widocznej utraty apetytu, występujące przy problemach z połykaniem nasuwają podejrzenie uwięźnięcia ciał obcych w jamie ustnej. Postępowanie w tych przypadkach polega na mechanicznym usunięciu ciała obcego, nierzadko z użyciem sedacji czy pełnej narkozy.
Przeważnie rany jamy ustnej prowadzą do martwicy poprzez dostawanie się do nich resztek jedzenia upośledzającego proces gojenia. Stare rany języka poddaje się wtórnemu wycięciu i zszyciu, natomiast rany policzków i dziąseł rzadziej wymagają szycia.
Nierzadko pojawiające się zmiany nowotworowe w jamie ustnej cechują się powolnym rozwojem, brakiem przerzutów, brakiem naciekania zapalnego i świadczą o ich łagodności. Najczęściej występującymi, łagodnymi nowotworami jamy ustnej są: nadziąślaki, ziarniaki i brodawczaki. A już szybki, naciekający wzrost rany, owrzodzenia i krwawienia czy wyczuwalne zmiany w okolicznych węzłach chłonnych nasuwają podejrzenie nowotworów złośliwych, którymi może być czerniak, rak podstawnokomórkowy czy kolczastokomórkowy. W takim przypadku wymagana jest jak najszybsza interwencja chirurgiczna.
Często występujące u szczeniąt ras krótkogłowych dziedziczne wady rozczepienia wargi górnej i podniebienia poddaje się zabiegom chirurgicznym, z mniejszymi bądź większymi sukcesami, ale ze zrozumiałych względów zwierzęta te wyklucza się z hodowli.
Komplet zębów mlecznych u szczeniąt ustala się już w 6-8 tygodniu życia, zęby stałe natomiast, zaczynają wychodzić u psów w wieku około 4 miesięcy, wypierając kolejno górne, a potem dolne siekacze. Zdarza się, że mimo upływu 7-9 miesięcy kiedy powinien już być pełny garnitur stałego uzębienia, zęby mleczne nie wypadają. Dotyczy to najczęściej kłów mlecznych, obok których wyrastają kły stałe. Usunięcie przetrwałych zębów mlecznych w tak późnym wieku może sprawiać pewne kłopoty ze względu na kruchość zębów mlecznych i naturalnie bliskość zębów stałych, które utrudniają ekstrakcję.
Kamień nazębny czy paradontoza to stany chorobowe jamy ustnej występujące najczęściej razem. Schorzeniami tymi dotknięte są zazwyczaj psy i koty w wieku geriatrycznym. Kamień nazębny powstaje nieustannie co oznacza, że u wszystkich zwierząt, wcześniej czy później, można się spodziewać podobnych lub bardziej zaawansowanych, zmian na zębach. Rodzaj pokarmu, skład chemiczny śliny, przebyte schorzenia, predyspozycje rasowe i genetyczne decydują o ilości odkładanego kamienia nazębnego. Zwykle najwięcej obserwuje się go na przydziąsłowych, policzkowych górnych przedtrzonowcach, trzonowcach i kłach oraz na językowej powierzchni dolnych przedtrzonowców i trzonowców. Gromadzący się przez lata kamień uciska na dziąsła, powodując ich stany zapalne. Po usunięciu kamienia widać obnażone szyjki korzeni zębowych. Rozpulchnione, zmienione zapalnie dziąsła, określane są mianem paradontozy. Ponadto procesom tym towarzyszy zapalenie ozębnej, wiązadeł zębowych, cementu zębowego i kości zębodołu. Uwięźnięte resztki pokarmów oraz liczna flora bakteryjna, sprzyjają stanom zapalnym prowadzącym w efekcie do rozchwiania, a potem do wypadnięcia zęba. Pomimo, że trudno jest mówić o tak zwanej dentystyce weterynaryjnej, bardzo wiele lecznic dla zwierząt jest w znakomity sposób zarówno diagnostyczny jak i techniczny, przygotowana do radzenia z najprzeróżniejszymi problemami stomatologicznymi.
Bardzo często występujący ropień zębodołowy to ropne zapalenie w okolicy korzenia czwartego górnego przedtrzonowca bądź pierwszego górnego trzonowca. Atakuje kości szczęki i tkanki miękkie tej okolicy dając widoczny obrzęk przyśrodkowego kąta oka i ujścia w postaci przetoki. W tym przypadku, leczenie polega na usunięciu zęba i wygojeniu przetoki.
Torbiel ślinowa jest schorzeniem ślinianek, podjęzykowej bądź żuchwowej. Polega na wydostawaniu się śliny poza przewody śliniankowe i akumulowaniu jej w okolicznych tkankach miękkich, które gwałtownie powiększając swoją objętość, dają obraz symetrycznie bądź asymetrycznie umiejscowionego, w części żuchwowej, guza miękkiego. Schorzenie to, ze względu na wygląd zwierzęcia, określane jest także żabka.
