Poddasze i puste przestrzenie w ścianach domów są przez nas jedynie sporadycznie odwiedzane. Materiały izolacyjne znajdujące się w tych miejscach mogą stanowić poważne zagrożenie dla naszego zdrowia. Zachowanie szczególnej ostrożności w czasie wykonywania wszelkich prac naprawczych lub konstrukcyjnych przy użyciu tworzyw uszczelniających zaleca agencja ochrony środowiska, Environmental Protection Agency.
Verniculite
Przedmiotem publicznej uwagi stało się ostatnio ujawnienie silnego skażenia azbestem izolacji używanej głównie do termicznego zabezpieczania poddasza i niekiedy pustej przestrzeni w ścianach domów. Izolacja do produkcji której użyto minerał Vermiculite zawiera niezauważalne gołym okiem mikroskopijnej wielkości włókna azbestu. Jeżeli dostaną się one do środowiska, w którym przebywamy i oddychamy, mogą przeniknąć razem z powietrzem do naszego układu oddechowego i spowodować zaburzenia zdrowotne prowadzące nawet do choroby nowotworowej. Środki masowego przekazu informują, że nie doprowadzi do tego kilkukrotne zaglądnięcie na poddasze, ale zachowanie szczególnej ostrożności z pewnością nam nie zaszkodzi. Proszę pamiętać - kurz zawarty w izolacji jest tylko szkodliwy w przypadku dostania się do naszych płuc, samo posiadanie izolacji na poddaszu (pod warunkiem, że nie przedostaje się do naszego mieszkania poprzez otwory w suficie czy na przykład nieszczelne przewody wentylacyjne/nawiewowe) nie jest jeszcze zagrożeniem dla naszego zdrowia.
Ryzyko skażenia azbestem
Jak informuje amerykańska prasa i telewizja, ryzyko skażenia azbestem produktów izolacyjnych dotyczy około 15-35 milionów domów w Stanach Zjednoczonych. Pomimo ewidentnej rozbieżności szacunkowego ryzyka skażenia, nawet najbardziej optymistyczne dane odzwierciedlają kolosalne niebezpieczeństwo śmiertelnej choroby - raka. Raporty U.S. Environmental Protection Agency informują, że na terenie stanu Illinois znajduje się około 800 tysięcy domów, w których została wykorzystana skażona azbestem izolacja. Jeszcze nie tak dawno temu była ona reklamowana jako produkt "łatwy do instalacji, nie wymagający maski przeciw-kurzowej, przyjazny w obcowaniu, tani i wydajny".
Vermiculite, minerał o kształcie małego kamyczka i różnorodnej kolorystyce, od srebrno - złotego do szaro - brązowych odcieni, posiada zróżnicowaną zawartość włókien azbestu, w zależności od miejsca wydobycia. Za najbardziej niebezpieczny został uznany produkt lansowany przez firmę W.R. Grace Company. Minerał służący do produkcji tego tworzywa pochodził z kopalni odkrywkowej w Libby, Montana i w zmodyfikowanej formie był sprzedawany w Ameryce w latach 1964 - 1984 pod nazwą " Zonolite". Kopalnia została zamknięta dopiero w roku 1990. Do momentu jej zamknięcia minerał był wydobywany i używany oprócz produkcji izolacji do wytwarzania produktów ogrodniczych, zabezpieczeń ogniowych, mieszanek cementowych i wielu innych wyrobów. W Stanie Illinois był on rozprowadzany przez 49 dystrybutorów, a największą ilość, bo aż 273,000 ton zawierającej azbest izolacji wysłano do West Chicago.
Agencja federalna odpowiedzialna za informowanie o zagrożeniu i dostępnych metodach zapobiegania, U.S. Environmental Protection Agency, dopiero niedawno zaczęła zamieszczać na swoich stronach internetowych dokumenty prawne, raporty, statystyki i porady konsumenckie na temat skażenia azbestem izolacji produkowanej z minerału Vermiculite. Na internetowych stronach agencji znajdą Państwo także: listę powszechnie używanych skrótów dotyczących toksyczności materiałów azbestowych, numery telefonów i adresy ośrodków infomacyjnych na temat azbestu i innych substancji toksycznych, wykaz potencjalnych oddziaływań azbestu na organizm ludzki, odnośniki do regionalnych biur EPA, informacje o różnorodnych federalnych i stanowych programach ochrony konsumenta, itp.
Środki ostrożności
Poniżej zamieszczamy wskazówki dotyczące postępowania w przypadku podejrzenia, że do izolacji poddasza albo ścian domu zostały użyte materiały mogące zawierać azbest. W celu przeprowadzenia testu laboratoryjnego i oszacowania ewentualnego stężenia azbestu należy zastosować się do następujących sugestii:
1. ‑Stosować ubranie ochronne i maskę do oddychania HEPA (regularna maska przeciw - kurzowa nie jest wystarczającym zabezpieczeniem)
2. ‑Starać się w jak najmiejszym stopniu wzruszać granulki aby nie spowodować powstania kurzu zawierającego włókna azbestu (zalecane jest zwilżenie obszaru, z którego pobierana będzie próbka)
3. ‑Ilość mieszcząca się w łyżeczce od herbaty jest wystarczająca do badań laboratoryjnych, próbka może być umieszczona w małym plastikowym pojemniku, na przykład w opakowaniu po kliszy fotograficznej
4. ‑Pojemnik/przesyłka powinien zawierać imię, nazwisko, adres i telefon osoby wysyłającej oraz adnotację, że dotyczy testu na azbest.
Polecam Państwu też inną, bezpieczniejszą opcję - zatrudnienie profesjonalnego inspektora azbestu. Informacje na temat inspektorów i laboratoriów można uzyskać kontaktując się (w języku angielskim) z Illinois EPA Asbestos Unit. Agencja mieści się pod adresem: 1021 North Grand Avenue East; P.O. Box 19276, Springfield, IL 62794-9276. Z jej menedżerem, Dale Halford można skontaktować się dzwoniąc pod numer: (217) 782-1875 i (217) 785-2011 albo przesyłając wiadomość drogą elektroniczną pod adres: epa2471@epa.state.il.us. Więcej informacji uzyskać można na stronach internetowych agencji:
http://www.epa.state.il.us/air/asbestos/
http://www.epa.gov/asbestos.
System wentylacyjny i izolacja podłogi poddasza
Pozostając nadal na poddaszu domu przyjrzyjmy się systemowi wentylacyjnemu i problemowi izolacji podłogi poddasza, której konstrukcja najczęściej spełnia również funkcję sufitu pomieszczeń mieszkalnych. Zdarzają się czasami poddasza, do których dostęp został zablokowany w ferworze przesuwania i dobudowywania ścian wewnątrz domu, jeżeli jednak istnieje możliwość zajrzenia - gorąco do tego namawiam (oczywiście nie zapominajmy o masce ochronnej do oddychania, której powinniśmy używać bez względu na rodzaj izolacji jaka została zastosowana na poddaszu).
Wielu właścicieli domów wychodzi z założenia, że w celu zabezpieczenia domu przed utratą ciepła przez sufit i poddasze, wszelkie otwory wentylacyjne w dachu (górnej i dolnej części - roof vents & soffit vents) powinny być na zimę szczelnie zamknięte. Jest to niestety błędne rozumowanie. Cieplejsze powietrze, które przedostaje się na poddasze z obszaru mieszkalnego domu ogrzewa powierzchnię sklejki/desek (decking) do których przybite jest poszycie dachu. Na skutek dużej różnicy temperatur w okresie zimowym decking zaczyna się często pokrywać szronem i cienką warstwą lodu. Jeżeli sytuacja powtórzy sie kilkakrotnie (czasami wystarcza nawet jedna dłuższa zima) na powierzchni sklejki zacznie sie pojawiać warstwa czarnego nalotu, czyli rodzaj grzyba ( mold lub mildew), który w wielu swoich odmianach jest niebezpieczny i może spowodować zaburzenia zdrowotne. Na ryzyko tego typu szczególnie narażone są małe dzieci, ludzie w podeszłym wieku i osoby podatne na wszelkiego rodzaju alergie lub też borykające się z problemami systemu oddechowego.
Zawilgocenie rozpoczyna również proces gnilny desek i rozklejanie się płyt sklejki, co w rezultacie doprowadza do wysuwania się gwoździ, którymi przytwierdzone są gonty- shingles (odmiana poszycia dachu). Poszukiwanie przyczyn wystąpienia zagrzybienia powinniśmy rozpocząć od sprawdzenia stanu poszycia dachu i zlokalizowania ewentualnych przecieków (ze względu na bardzo duże zróżnicowanie w konstukcji dachów i w materiałach używanych na poszycie, nie będę w stanie ich wszystkich scharakteryzować, gdyż jest to temat na całkiem spory oddzielny artykuł).
Miejsce przecieku widoczne od strony strychu nie zawsze będzie odpowiadało temu samemu obszarowi na powierzchni zewnćtrznej (na przykład przy dachówkach drewnianych). W przypadku dachów o małym kącie nachylenia często spotykane jest zjawisko penetracji przestrzeni pod poszyciem zewnętrznym przez wodę powstającą wskutek topnienia śniegu. Zjawisko penetracji może również zaistnieć przy długotrwałych i obfitych opadach deszczu. Typowym powodem przecieku mogą być oczywiście uszkodzone lub brakujące gonty - shingles, pęknięcia w uszczelnieniach dookoła kominów i okien dachowych, problemy z uszczelnieniami pomiędzy dachem i ścianą domu, itp. Jeżeli nie posiadają Państwo jednak żadnego doświadczenia w tej dziedzinie polecam konsultację z osobą zajmującą się konstrukcjami dachowymi (koniecznie posiadającą doświadczenie w systemie dachowym zastosowanym na Państwa domu).
Transfer ciepła
Kolejny istotny krok to sprawdzenie czy na poddaszu nie ma żadnych innych źródeł ciepła, do których należą:
• ‑Brak izolacji (lub niewystarczająca jej ilość) na podłodze poddasza i na ścianach domu sąsiadujących z obszarem poddasza
• ‑Wyciągi powietrza z łazienek i kuchni, które nie zostały odprowadzone poza obszar strychu lub też są podłączone do wlotów powietrza w sufitach dachu
• ‑Brak izolacji na kanałach grzewczych (ogrzewanie nawiewowe) lub na rurkach rozprowadzających ciepłą wodę
• ‑Nie posiadająca izolacji metalowa rura kominowa
• ‑Brak izolacji na panelu osłaniającym wejście na poddasze
• ‑Otwory dookoła instalacji elektrycznych i wodnych pomiędzy obszarem mieszkalnym i poddaszem
• ‑Światła chowane w sufitach (recessed lighting), które nie mogą być przykryte izolacją i oddają ciepło do przestrzeni poddasza
• ‑Niewykorzystane przestrzenie pomiędzy ścianami, często otwarte na poddasze (na przykład obniżenia sufitowe w kuchniach)
Przy nieprawidłowo zaprojektowanej czy źle funkcjonującej wentylacji poddasza, każde z powyżej wymienionych źródeł ciepła w większym lub mniejszym stopniu przyczyni się do gromadzenia wilgoci pod powierzchnią dachu. Zapobieżenie procesowi transferu ciepła to pierwszy krok do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania poddasza i uniknięcia zagrzybienia. Pomoże to również w ograniczeniu tworzenia się tzw. "ice dams" (nagromadzenie lodu) na brzegach dachu w okresie zimowym.
Przepływ powietrza pod powierzchnią dachu
Jeżeli uporamy sie z przeciekami ciepła pozostaje nam następny, bardzo ważny element - zapewnienie prawidłowego przepływu powietrza pod powierzchnią dachu. Wymogi budownictwa to 1 stopa wentylacji na 300 stóp kwadratowych posiadającej izolację powierzchni strychu (dwa razy tyle przy dachach o małym pochyleniu) - przy założeniu, że powierzchnia mieszkalna została idealnie odizolowana termicznie od poddasza.
Tzw. "air intakes" (wloty powietrza) umieszczone w sufitach dachu (soffits) zostają często zablokowane poprzez izolację, lub też w czasie instalacji nowych płyt sufitowych poprzez niepokrycie się otworów wentylacyjnych ze starych i nowych płyt. Wyloty powietrza umieszczane w szczytowej części dachu blokują ptaki wijąc w nich swoje gniazda, szczególnie kiedy poddasze jest źródłem emanującym ciepło - każde takie gniazdo to ograniczenie możliwości oddychania strychu, a co za tym idzie zwiększenie szans na powstawanie zawilgocenia. Odprowadzenia powietrza z wiatraków łazienkowych, jeżeli są one niewłaściwie podłączone do otworu wentylacyjnego w dachu, mogą również poważnie ograniczyć przepustowość wentylatora. W niektórych typach dachów, na przykład w domach w stylu "Georgian") nie istnieją wloty powietrza (brak sufitów), więc jeżeli zauważymy że na poddaszu pojawia się szron czy lód, musimy zadbać o prawidłową izolację sufitu drugiego piętra i upewnić się, że wentylacja w szczytowej części dachu nie jest w jakiś sposób zablokowana.
Izolacja sufitu
Ile izolacji na suficie jest wystarczające? Starsze domy mają zazwyczaj 3-6" izolacji. Jeżeli są to tak zwane "blankets", czyli długie paski, pokryte z jednej strony papierem lub folią aluminiową, trzeba pamiętać, żeby strona ta była zawsze odwrócona do powierzchni ciepłej, czyli sufitu obszaru mieszkalnego graniczącego z poddaszem. Jeżeli po wejściu na strych widzimy warstwę izolacji z papierem lub folią od strony widocznej, to znaczy, że jest ona zainstalowana nieprawidłowo (wilgoć może sie gromadzić w izolacji, pomiędzy ciepłym sufitem a warstwą papieru i powodować zagrzybienie). Na strychach nowych domów instaluje się zazwyczaj 10-12" izolacji pod różną postacią, najczęściej jest to wdmuchiwana (albo w postaci pasków różnej grubości) odmiana waty szklanej lub też (tylko wdmuchiwana) izolacja celulozowa (product powstały z przeróbki gazet). Pamiętajmy zawsze o używaniu maski do oddychania przy instalacji izolacji i stosowaniu się do zaleceń producentów.
Tematy, które zasygnalizowałem w tym artykule są bardzo rozległe i jest oczywiste, że w każdym z naszych domów możemy sie zetknąć z mnóstwem wariantów tego samego problemu. Mam jednak nadzieję, że w tych kilku słowach choć trochę zaznajomiłem Państwa z tajemnicami poddasza.
Autor artykułu, Dariusz Rudnicki jest licencjonowanym przez Stan Illinois inspektorem domów,
właścicielem firmy Check This House, Inc.
Tel. 773-230-5128 lub 847 932 1298,
e-mail: questions@checkthishouse.com
