Srebro intrygowało i fascynowało ludzi od początków cywilizacji. Jego piękno, trwałość i łatwość w obróbce uplasowała je na liście najszlachetniejszych metali.
Srebro było używane do wytwarzania przedmiotów użytkowych i biżuterii od zarania dziejów. Już 5000 lat temu używano go jako środka płatniczego. Srebrne monety, bransolety i naszyjniki odkryto w egipskich wykopaliskach archeologicznych. Kopalnie srebra znajdowały się na terenach Azji Mniejszej, Chin, Indii, a w Europie w Hiszpanii, Włoszech, Czechach i Saksonii. Kopalnie pozostawały gwarantem bogactwa wszystkich możnowładców. Sławny był legendarny "srebrny stół". W 1477 roku w jednej z saksońskich kopalni odkryto olbrzymią bryłę srebra, którą książę Albrecht Saski wykorzystał jako stół dla siebie i swojej świty. Według tradycji miał on powiedzieć, że Fryderyk Trzeci jest wprawdzie potężniejszym i bogatszym cesarzem, ale nawet on nie ma stołu z czystego srebra.
O wydobywaniu srebra w Polsce świadczą pozostałości starych kopalń w okolicach Głogowa i Olkusza oraz rozwinięte rzemiosło artystyczne.
Pierwszymi wyrobami jubilerskimi ze srebra były naczynia kościelne, które projektował między innymi sam Wit Stwosz dla krakowskich rzemieślników. Obok sztuki sakralnej jubilerzy pracowali dla dworów królewskich i szlacheckich. Popularne stały się wówczas naczynia stołowe, srebrne elementy zbroi i pasów, a nawet ozdoby dla uprzęży końskiej.
W sztuce jubilerskiej Polska nie ma aż tak długiej i bogatej tradycji jak Włochy, Niemcy czy Meksyk, ale moda na tak zwane "białe metale" oraz korzystna cena kruszcu sprawiły, że po drugiej wojnie stało się ono powszechnie wykorzystywane. Od tamtej pory polscy artyści-jubilerzy zaliczają się do grona uznanych na świecie i otrzymują liczne nagrody na międzynarodowych konkursach. Srebro wydobywa się obecnie w rejonie Legnicko - Głogowskim oraz okolicach Kielc i na Górnym Śląsku.
Czyste srebro jest zbyt miękkie do wykonywania przedmiotów praktycznego użytku. W celu utwardzenia dodaje się do niego małe ilości miedzi. Do zachowania wysokiej jakości srebra musi jednak być zachowana proporcja 925/1000, co oznacza, że na 1000 cząsteczek 925 musi stanowić srebro, a miedź - tylko pozostałe 75. Tylko srebro o takim standardzie może być oznakowane STERLING lub mieć wybitą próbę 925. W USA reguluje to ustawa z 1907 roku. Tak więc kupując srebro należy pamiętać, że STERLING SILVER to jest srebro najwyższej próby, a więc najlepszej jakości. Jedynie wyroby o wadze poniżej 1 grama nie muszą mieć wybitej próby.
SILVER PLATE - oznacza przedmioty najczęściej mosiężne lub miedziane, pokryte warstewką czystego srebra.
Srebro może być poddawane procesom chemicznym lub mechanicznym zmieniającym jego wygląd głównie ze względów zdobniczych. Należą do nich:
1. Matowanie - polegające na tym, że pod ciśnieniem kieruje się strumień drobnego piasku na powierzchnię srebra i w ten sposób staje się ona matowa, a nie błyszcząca.
2. Kucie - to obróbka plastyczna na gorąco, polegająca na uderzaniu młotem w rozgrzaną powierzchnię srebrna w celu uzyskania nieregularnej powierzchni.
3. Patynowanie - to obróbka chemiczna srebra w celu nadania antycznego wyglądu dekoracyjnego.
4. Rodowanie i niklowanie - to coraz częściej stosowane pokrywanie srebra cienką warstewką niklu lub rodu, co zabezpiecza je przed czernieniem i nadaje większy połysk oraz zbliża do wyglądu białego złota lub platyny. Niestety, czasami, zwłaszcza przy zetknięciu ze środkami chemicznymi (zdarza się to najczęściej w przypadku pierścionków), warstwa ta może ulec starciu, co doprowadza do nieatrakcyjnego wyglądu, a powtórzenie procesu jest drogie. Praktycznie niemożliwe są również wszelkie przeróbki biżuterii niklowanej i rodowanej.
Czyszczenie
Nasza biżuteria, nawet dobrze schowana i zabezpieczona, narażona jest na działanie czasu i szkodliwych czynników zewnętrznych oraz uszkodzenia mechaniczne. Ozdoby starzeją się i tracą swoją pierwotną świetność i blask. Szczególnie srebro narażone jest na duże zanieczyszczenia i uszkodzenia. Wyroby srebrne łatwo się rysują i często czernieją na skutek reakcji z siarkowodorem znajdującym się w powietrzu. Warto zwrócić się do jubilera, który za pomocą pasty polerskiej przywróci ulubionej ozdobie utraconą urodę. Istnieją też domowe sposoby pielęgnacji biżuterii. Lekkie zabrudzenia udaje się wyczyścić ciepłą wodą z dodatkiem mydła, amoniaku lub cytryny. Najlepiej jest zastosować specjalistyczne preparaty przeznaczone tylko do srebra - płyny lub pasty przywracające mu dawny blask. Przy stosowaniu płynu należy pamiętać, że wystarczy zanurzyć w nim czyszczony przedmiot na zaledwie kilkanaście sekund, a następnie wypłukać w ciepłej wodzie. Można tę czynność powtórzyć kilkakrotnie, nie wolno natomiast pozostawiać biżuterii w płynie na dłużej niż 20 sekund. Nie wolno również używać płynu do czyszczenia biżuterii z większością kamieni (na przykład perłami, turkusami, koralami, onyxem, agatami), gdyż mogą one stracić połysk. Do czyszczenia srebra używano kiedyś pasty do zębów, lecz dziś ta metoda nie zawsze przynosi skutek ze względu na zawarte w paście związki fluoru i chloru. Po wypłukaniu i osuszeniu srebro poleruje się irchą.
Ażeby srebrna biżuteria nie czerniała, można przechowywać ją zawiniętą w folię aluminiową lub zamkniętą w plastikowych woreczkach.
Biżuterię srebrną należy chronić przed żrącym działaniem soli. Zwiększona zawartość soli w pocie u niektórych osób może prowadzić do gwałtownego czernienia noszonej biżuterii. Aby ozdoby służyły długie lata, należy je chronić przed szkodliwymi substancjami, uszkodzeniami mechanicznymi, a niekiedy nawet promieniami słonecznymi , ponieważ na przykład kryształy, kwarce, topazy, turkusy pod wpływem słońca bledną i tracą swój blask.
Pielęgnacja biżuterii nie jest trudna i warto temu zajęciu poświęcić trochę czasu, a nagrodą będzie atrakcyjny wygląd naszych klejnotów.
Autorka artykułu, Elżbieta Siepierska
jest właścicielką sklepu z biżuterią "Silver on Oak",
Adres: 104 E. Oak St., Chicago tel. 312-266-2211
Część kolekcji srebra można obejrzeć
na stoisku w sklepie Wally"s Market.
