Nie będę oczywiście pisał recenzji "Dialogów" Platona, nie będę nawet starał się tychże Dialogów omówić. Przypomnę tylko, że te fundamentalne dla naszego sposobu myślenia i wyobrażania sobie świata teksty są ciągle wznawiane i powszechnie dostępne. Wracają nieustannie i krążą wokół nas w nowych wersjach i koncepcjach z tego prostego powodu, że geniusz Platona inspiruje twórców, myślicieli, teologów, filozofów, naukowców i wszystkich innych ludzi, którym myślenie nie jest czynnością nieznaną do nowych poszukiwań odpowiedzi na stare pytania o sens i sposób naszego istnienia w kosmosie i wobec drugiego człowieka.
Przypomnę za Wikipedią, że: "Platon ("barczysty", "o szerokich barkach") to przydomek nadany młodzieńcowi o imieniu Arystokles przez jego nauczyciela gimnastyki. Pochodził ze znakomitego, ateńskiego rodu kupieckiego (matka miała wśród swoich przodków Solona). Otrzymał staranne wykształcenie, które według zasad greckich polegało na kształtowaniu harmonii ducha i ciała, a więc obejmowało zarówno naukę jak i rozwój fizyczny. Studia filozoficzne rozpoczął najpierw pod kierunkiem Kratyla, zwolennika Heraklita. Rodzina kształciła go na kupca - w tym celu Platon odbył kilka podróży do Azji Mniejszej i na Kretę. W wieku 18 lat, w czasie jednej z podróży morskich został porwany przez piratów i sprzedany jako niewolnik. Na targu niewolników rozpoznał go jednak jeden z krewnych i wykupił. Przygoda ta musiała silnie wpłynąć na psychikę Platona. Zgodnie z przekazem zawartym w jego pismach, w wieku 20 lat spotkał Sokratesa i został jego najwierniejszym uczniem. Studiował u niego przez 8 lat. Wyrok śmierci wydany na Sokratesa za wypowiadanie niepopularnych poglądów zniechęcił Platona do demokratycznego systemu rządów. Po śmierci Sokratesa zaś jego opuścił wraz z innymi współuczniami Ateny i przez 12 lat podróżował po Grecji, Egipcie i Wielkiej Grecji. Rozpoznany i wykupiony przez Annikerisa, powrócił w 40-tym roku życia do Aten i tu założył swą Akademię Ateńską.
Według pewnych opinii pierwszymi dziełami filozoficznymi Platona były dialogi Sokratesa ze sceptykiem Filonem. Do dziś jest przedmiotem sporu, czy Platon wkładał w usta Sokratesa własne poglądy, czy też dialogi są faktyczną wykładnią poglądów Sokratesa.
W 387 p.n.e. założył sławną Akademię Ateńską. Miała ona wydać wykształconą klasę "filozofów-władców", zgodnie z poglądami politycznymi Platona.
System Platona przechodził wielorakie zmiany, nigdy nie osiągnął stanu spójności i konsekwencji. Filozof sam zdawał sobie sprawę z faktu, że rozum nie rozwiąże wszystkich zagadek bytu, w jednym z listów napisał bowiem:
O tym, na czym naprawdę mi zależy (...) nie ma i nie będzie żadnego mego pisma, bo nie jest to racjonalne, jak matematyka, i nie daje się ująć w słowa. Ale gdy długo zmagałeś się z rzeczą, nagle zapala się w duszy jakby światło. Kto nie jest wewnętrznie zrośnięty i spokrewniony z tym, co moralne i piękne, ten (...) nigdy nie pozna prawdy o dobru i złu.
Filozofia Platona, zwłaszcza w postaci neoplatonizmu w ujęciu Plotyna i Porfiriusza została później zaadaptowana przez myśl chrześcijańską. Nurt franciszkański tej myśli wciąż odwołuje się do tradycji platońskiej.
"Dialogi" Platona w wydaniu Libri Mundi przełożył Władysław Witwicki, a przedmową i objaśnieniami opatrzył Andrzej Lam. W tekście zamieszczono dziesięć dialogów: Fajdros, Uczta, Menon, Eutyfron, Obrona Sokratesa, Kriton, Fedon, Timaios, Kritias. Jak wiadomo: "Pisma Platona obejmujące 35 dialogów (przy czym Obrona Sokratesa nie jest dialogiem) i Listy starożytni filologowie pogrupowali w dziewięć tetralogii. Obecnie jednak tylko część z pism z poniższej listy uważa się za dzieła Platona:
I - Eutyfron - Obrona Sokratesa - Kriton - Fedon
II - Kratyl - Teajtet - Sofista - Polityk
III - Parmenides - Fileb - Uczta - Fajdros
IV - Alkibiades I - Alkibiades II - Hipparch - Rywale
V - Teages - Charmides - Lachesa - Lysis
VI - Eutydem - Protagoras - Gorgiasz - Menon
VII - Hippiasz Większy - Hippiasz Mniejszy - Ion - Meneksenos
VIII - Klejtofon - Państwo - Timajos - Kritiasz
IX - Minos - Prawa - Epinomis - Listy
Uważa się, że cała filozofia Platona zawarta jest w dialogach. Według okresu powstawania dzieli się je tradycyjnie na trzy grupy:
w Dialogi wczesne - zwane także sokratycznymi, gdyż główną postacią w nich występującą jest Sokrates, albo aporetycznymi (gr.aporia oznacza trudność logiczną, niemożność rozwiązania problemu), gdyż Sokrates w trakcie dyskusji zbija przekonania swoich oponentów, nie proponując w zamian konstruktywnych wniosków. Należą tutaj: Laches, Charmides, Lyzis, Eutyfron, Protagoras, Gorgiasz, Ion, Kriton, Hippiasz Mniejszy, Hippiasz Większy, Obrona Sokratesa, Menon, Eutydem i Meneksenos.
w Dialogi średnie - konstruktywne, w których przedstawiona jest teoria idei. Grupa ta obejmuje dialogi Menon, Fedon, Fajdros, Uczta, Państwo. W dialogach tych również występuje postać Sokratesa, ale nie odgrywa już roli pierwszoplanowej, a ogranicza się do przekazywania platońskiej nauki o ideach.
w Dialogi późne, albo krytyczne, w których Platon zdaje się wycofywać z teorii idei dostrzegając tkwiące w nich aporie. Do grupy tej zaliczamy dialogi: Parmenides, Sofista, Polityk, Fileb, Timajos, Kritiasz i Prawa. Prawa są jedynym dialogiem, w którym nie występuje postać ukochanego mistrza Platona.
Zestawił i opracował:
Z. Kruczalak
www.domksiazki.com
Ciąg dalszy w kolejnym wydaniu miesięcznika Monitor.
