„Jego twórczość kompozytorska, a także jej znaczenie we współczesnej kulturze muzycznej napawają nas dumą i każą pochylić czoła przed człowiekiem, którego działalność niesie tak wielkie przesłanie. Bo dzieła Góreckiego, szczególnie dzieła ostatnich dwudziestu lat, to dziś prawie synonim ludzkiej tęsknoty za wartościami najwyższymi, bez których przyszłość jawi się nam jako martwa pustynia.” Mowa laudacyjna, Prof. Julian Gembalski, Katowice, listopad 2003
Odszedł światowej sławy kompozytor muzyki współczesnej, jeden z najwybitniejszych Polaków naszych czasów. Miał 77 lat. Jego utwory orkiestrowe, kameralne, oratoryjne znane są i wykonywane przez najsłynniejszych artystów, największe orkiestry świata.
Życie Henryka Mikołaja Góreckiego stanowi niezwykłe połączenie wielkości i pokory, indywidualizmu i poczucia wspólnoty. Wypełnione pracą kompozytorską i pedagogiczną – systematyczną i wytrwałą, jest przykładem drogi prostej choć niełatwej, bez kompromisów, jaka prowadzi do zasłużonej sławy.
Urodził się w 1933 roku w Czernicy, koło Rybnika. Był synem kolejarza. Miał zaledwie dwa lata, gdy zmarła Jego Matka. Ojciec i jego druga żona nie rozumieli muzycznych zamiłowań Henryka. Nie wolno mu było dotykać stojącego w domu pianina. Długie miesiące przebywał w szpitalu z powodu choroby stawu biodrowego. Wspomnienia tragicznych dni wojny dopełniają obraz smutnego dzieciństwa. Po wojnie ukończył liceum ogólnokształcące i został nauczycielem przedmiotów ogólnych w szkole w Radoszowach.
Nie zapomniał o muzyce. Bezskutecznie próbował dostać się do różnych szkół muzycznych na Śląsku. Wreszcie w wieku 19 lat został przyjęty do Szkoły Muzycznej w Rybniku, na wydział instruktorsko-pedagogiczny. Niespełna pięć lat później, 1958 roku, znalazł się w centrum uwagi polskiego świata muzycznego, jako laureat jednej z głównych nagród Festiwalu „Warszawska Jesień! Po ukończeniu Szkoły Muzycznej w Rybniku, kontynuował naukę w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach, w klasie kompozycji Bolesława Szabelskiego, a później jeszcze w Paryżu.
Po powrocie z Francji został profesorem klasy kompozycji katowickiej Akademii, z którą pozostał związany przez całe życie jako profesor klasy kompozycji, a nawet jako rektor, w latach 1975-79.
Wspomniana wcześniej nagroda Warszawskiej Jesieni została przyznana za Epitafium, do słów Juliana Tuwima, na chór mieszany i zespół instrumentalny. Od tego momentu nazwisko Góreckiego, nierozerwalnie złączone z "katowicką szkołą kompozytorską", wpisuje się w historię polskiej muzyki współczesnej i jej sukcesy na arenie międzynarodowej.
Twórczość Henryka Mikołaja Góreckiego obejmuje 81 opusów (czyli kompletnych dzieł) oraz muzykę do kilku filmów i sztuk teatralnych. Wielka jest w niej różnorodność stylów i form – w różnych okresach inne cechy reprezentujących. Nie ma utworów nieważnych, mało znaczących. „Osoba i czyn, a więc człowiek i dzieło, to płaszczyzny przeżywania muzyki Góreckiego i refleksji nad nią. Muzyki, która wypływa z najgłębszych pokładów osobowości, muzyki, która jest jednocześnie odbiciem własnego stosunku twórcy do otaczającego go świata i formą odpowiedzi na nurtujący współczesnego człowieka niepokój egzystencjalny.” Prof. Julian Gembalski
Do najważniejszych utworów Góreckiego należą: Epitafium, Genesis I-III, Trzy utwory w dawnym stylu, Refren na orkiestrę, Muzyka staropolska, Ad Matrem, II Symfonia Kopernikowska, Beatus vir, Koncert na klawesyn i orkiestrę smyczkową, Miserere, Recitativa i ariosa - Lerchenmusik, Totus Tuus, I Kwartet smyczkowy Już się zmierzcha, II Kwartet smyczkowy Quasi una fantasia, Małe requiem dla pewnej Polki na fortepian i 13 instrumentów oraz Pieśń Rodzin Katyńskich – ostatnia kompozycja napisana 2005 roku.
Światową sławę przyniosła mu skomponowana w 1976 r. III Symfonia "Pieśni żałosnych”. Wykonana po raz pierwszy w 1976 na Festiwalu Warszawska Jesień, nie wzbudziła większego zainteresowania. Dopiero w 1992 roku, po nagraniu jej przez amerykańską śpiewaczkę Dawn Upshaw oraz orkiestrę London Symphonietta pod dyrekcją Davida Zinmana i szeroko zakrojonej kampanii promocyjnej, kompozycja trafiła na światowe listy przebojów, notując rekordową liczbę sprzedanych dysków (ponad milion!). Wśród polskich pięknych wykonań kompozytor cenił wysoko interpretację partii sopranu Zofii Kilanowicz. Publiczność chicagowska mogła usłyszeć III Symphonię w Jej wykonaniu z Paderewski Symphony Orchestra pod dyrekcją Wojciecha Niewrzoła w Orchestra Hall at Symphony Center, w 1998 roku.
Henryk Górecki jest laureatem wielu międzynarodowych konkursów kompozytorskich. Otrzymał kilkanaście honorowych doktoratów uczelni krajowych i zagranicznych, m.in. Uniwersytetu Warszawskiego, Jagiellońskiego, Akademii Muzycznej w Katowicach, KUL-u i Akademii Muzycznej w Krakowie oraz Uniwersytetu Katolickiego w Waszyngtonie, Uniwersytetu Michigan w Ann Arbor, Uniwersytetu Victoria w Victorii i Uniwersytetu w Montrealu.
Otrzymał najwyższe odznaczenia państwowe, m.in. Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2003) oraz Order Orła Białego, który został wręczony kompozytorowi w Katowickim Szpitalu Kardiologicznym, kilka miesięcy przed śmiercią.
Związek Narodowy Polaków w USA odznaczył kompozytora Złotym Krzyżem Legii Honorowej.
Henryk Górecki otrzymał także najwyższe odznaczenia kościelne, w tym Order św. Grzegorza Wielkiego, oraz Order Ecce Homo - polskie odznaczenie kościelne, przeznaczone dla tych, którzy swą działalnością dowodzą prawdziwości słów: "człowiek to brzmi dumnie".
Uroczystości pogrzebowe odbyły się 17 listopada 2010, w archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach. Po mszy urnę z prochami kompozytora złożono na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza.
Barbara Bilszta