Wokół Miłosza

100 Rocznica Urodzin polskiego noblisty

“Miłosza już nie ma, została jego biblioteka. Myślę, że dziś jest wiele pytań związanych z przewartościowaniem i rewizją jego twórczości. Patrząc z perspektywy współczesnego czytelnika Miłosza mam wrażenie, że w tej bibliotece, którą nam zostawił, zmieniła się bardzo wyraźnie hierarchia wartości" - historyk literatury prof. Marcin Cieński, na otwarcie konferencji naukowej “ PoMiłoszu” na Uniwersytecie Wrocławskim.

Jako przykład przewartościowania twórczości Miłosza Cieński wymienił wydany w 1969 r. zbiór esejów polskiego noblisty "Widzenia nad Zatoką San Francisco". "Dla mojego pokolenia to był oddech na Miłosza, na Amerykę, na kontrkulturę i wiele ogromnie ważnych rzeczy, dziś jego recepcja może być zupełnie inna. (...) Zmienia się sposób czytania Miłosza, zmienia sposób uprawiania miłoszologii" – ocenił

– Jestem spokojny o przyszłość naszego noblisty. To, co przygotowujemy w tym roku, pozwoli jego twórczości odżyć. Nie będzie żadnej kanonizacji poety, bo to byłaby wielka szkoda dla Miłosza, który sam by takiego uwznioślenia nie chciał.– zapowiedział dyrektor Instytutu Książki Grzegorz Gauden.

Rok Miłosza obejmie ponad 20 krajów, m.in.: Litwę, USA, Rosję, Włochy, Francję, Węgry, Rumunię, Danię, Holandię, Ukrainę, Hiszpanię, kraje Ameryki Południowej. Na obchody przeznaczono 7 mln zł z funduszu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W Krakowie od 9 do15 maja trwał Festiwal Literacki Czesława Miłosza - z konferencją naukową, seminarium przekładowym (z tłumaczami z 20 krajów) i zjazdem przyjaciół poety.

30 czerwca (w dniu setnych urodzin noblisty) będzie miało miejsce otwarcie Międzynarodowego Centrum Dialogu w Krasnogrudzie, poprzedzone konferencją w Wilnie i imprezami literackimi w Kownie i Szetejniach. Latem – międzynarodowa sesja literacko-naukowa Warszawa Miłosza. – Powstaje kilkadziesiąt tłumaczeń, m.in. "Zniewolonego umysłu" i "Rodzinnej Europy", które będą wydane w Chinach.

4 maja ukazała się pierwsza biografia Miłosza autorstwa Andrzeja Franaszka, wkrótce na półkach pojawią się "Wiersze wszystkie" poety, "Mój Miłosz" Tomasa Venclovy, "Portret podwójny. Czesław Miłosz/Jarosław Iwaszkiewicz”, dwa kolejne tomy listów Miłosza i Giedroycia, "Miłosz i jego wiek. Kalendarium", dwa tomy listów Miłosza i Micińskich, "Miłosz i Putrament. Żywoty równoległe" oraz wiele innych.

"Made in Poland. Miłosz Sounds" – premiera kompozycji inspirowanych twórczością poety planowana jest na wrzesień. Powstają kolejne filmy dokumentalne, m.in. "Walc z Miłoszem" w reż. Joanny Helander i Bo Perssona.

W ramach polskiej prezydencji w UE Instytut Adama Mickiewicza wyda 250 tys. audiobooków z utworami Miłosza. Będą dołączane do zagranicznych czasopism i wydań wierszy poety w Madrycie, Londynie, Berlinie, Brukseli, Paryżu, Pekinie, Tokio, Mińsku, Kijowie i Moskwie. Serię otworzy album z przekładami niderlandzkimi czytanymi przez pisarza Benno Barnarda.

W Bibliotece Narodowej otwarto wystawę archiwum Miłosza. To dokumenty rodzinne (najstarszy z 1581 r.), listy oraz tysiąc fotografii. Niedawno udało się zakupić tzw. czarny zeszyt z 1964 r., w którym poeta zapisał 35 własnych utworów i 28 tłumaczeń. BN planuje nabyć też archiwa będące w posiadaniu Antoniego Miłosza, mieszkającego w Stanach syna poety.

Dwie ojczyzny
W działania na polsko-litewskim pograniczu bardzo zaangażowany jest Krzysztof Czyżewski, dzięki któremu w Krasnogrudzie 30 czerwca 2011 roku (dokładnie w 100-lecie urodzin poety) zostanie otwarte Międzynarodowe Centrum Dialogu.

Instytucja powstaje w rewitalizowanym dworze na Suwalszczyźnie, należącym przed wojną do rodziny Czesława Miłosza. Placówka, którą tworzy w Krasnogrudzie Fundacja "Pogranicze - sztuk, kultur, narodów", ma służyć międzynarodowemu dialogowi. Mają być tam prowadzone działania związane z wielokulturowością i dziedzictwem Rzeczypospolitej Obojga Narodów: warsztaty artystyczne, kursy i konferencje. W tym roku program Fundacji Pogranicze jest szczególnie interesujący.

– Organizujemy podróż tropem Czesława Miłosza, tu na polsko-litewskiej granicy - mówi Krzysztof Czyżewski. – Planujemy też wyprawę z Wilna do Strasburga i Paryża, którą Miłosz opisuje w "Rodzinnej Europie". Chcemy stworzyć Europejski Klub Włóczęgów, który będzie odwoływał się do tradycji dialogu, spotkania kultur w przestrzeni całego kontynentu.

Instytut Książki, koordynator obchodów Roku, uruchomił stronę www.milosz365.pl, gdzie pojawiać się będą aktualizowane informacje na temat uroczystości, konferencji oraz innych wydarzeń związanych z noblistą.

To krótki zarys oficjalnych obchodów. Tymczasem w kraju od lat Polacy kłócą się, a nawet walczą o Miłosza, o jego życie, poglądy, wartość dzieł, znaczenie słów i intencje autora, prawo do Nobla i do miejsca pochówku...Tysiące artykułów, oświadczeń, protestów, oskarżeń. Mało w tym wszystkim Miłosza - miejsca na lekturę i refleksje. Ten rok, to szansa na nadrobienie zaległości. Na przeczytanie chociaż kilku książek, kilku wierszy, kilku strof. Warto.

Czesław Miłosz, ur. 30 czerwca 1911 r. w Szetejniach na Litwie. Poeta, prozaik, eseista, tłumacz. Laureat nagrody Nobla w roku 1980 i wielu innych prestiżowych nagród literackich, tłumaczony na czterdzieści dwa języki. Doktor honoris causa wielu uniwersytetów w USA i w Polsce, honorowy obywatel Litwy i miasta Krakowa. Szkolną i uniwersytecką młodość spędził w Wilnie, tam również debiutował jako poeta, okupację niemiecką przetrwał w Warszawie. Po wojnie pracował w służbie dyplomatycznej PRL – w USA, i we Francji do roku 1951, kiedy to zwrócił się w Paryżu o azyl polityczny. W roku 1960 wyjechał do Kalifornii, gdzie przez dwadzieścia lat jako profesor języków i literatur słowiańskich wykładał na uniwersytecie w Berkeley. Do roku 1989 publikował głównie w emigracyjnym wydawnictwie paryskiej „Kultury” i w Polsce poza cenzurą. Od roku 1989 mieszkał w Berkeley i w Krakowie. Zmarł 14 sierpnia 2004.

W opinii międzynarodowej krytyki jak i współczesnych mu poetów, twórczość poetycka Miłosza to jedno z najbardziej znaczących zjawisk naszej literackiej współczesności.

Barbara Bilszta