– debata nad naszym językiem ojczystym (cz. III)
Trwa wśród Polaków kampania “Ojczysty – dodaj do ulubionych” rozpoczęta w związku z Międzynarodowym Dniem Języka Ojczystego, obchodzonym co roku 21 lutego z inicjatywy UNESCO. Dyskusja nad współczesnym językiem Polaków poruszyła opinię publiczną w całym kraju. Oto kolejne wątki niezwykle interesującej debaty zorganizowanej tego samego dnia w Pałacu Prezydenckim. Podczas spotkania, w którym uczestniczyło 140 osób: językoznawców, filologów, pisarzy, artystów, filozofów, socjologów, ale też uczniów, studentów, artystów młodego pokolenia padło wiele ciekawych spostrzeżeń, opinii i uwag dotyczących naszego współczesnego języka.
Internet – pisać każdy może
Przewodniczący Rady Języka Polskiego, prof. Andrzej Markowski zauważył, że Internet stał się obszarem masowej twórczości Polaków; nigdy przedtem tak wiele osób nie pisało i nie chciało dzielić się swoimi tekstami z innymi. Profesor przyznał, że wobec internetowej odmiany polszczyzny językoznawcy są bezradni, ponieważ do jej oceny nie przystają kryteria ani języka pisanego, ani mówionego. Język ten stanowi wyodrębnioną kategorię języka zapisanego, do której trudno stosować opis normatywny.
Rola Państwa w ochronie i upowszechnianiu Polszczyzny
Na pytanie o rolę państwa w ochronie polszczyzny uczestnicy spotkania odpowiedzieli zgodnie – należy raczej upowszechniać dobre wzorce, niż wprowadzać cenzurę poprawnościową.
Dr Katarzyna Kłosińska podkreśliła, że warto zwracać uwagę na język, jakim posługują się pracownicy administracji państwowej. W Polsce jednym z wymogów zostania urzędnikiem państwowym jest znajomość jakiegoś języka obcego, ale nie ma wymogu posługiwania się poprawną polszczyzną. A może taki wymóg powinien obowiązywać ? – zastanawiała się językoznawczyni.
Język polski duma narodu
Jacek Bocheński zauważył, że bardzo ważną sprawą jest podejmowanie działań podnoszących prestiż języka polskiego, aby stanowił, jak dotąd niepodważalną wartość w naszej kulturze. To sprawi, że dbałość o język pozostanie priorytetem w wychowaniu młodych Polaków.
Wartości humanistyczne kultury języka
Prof. Jadwiga Puzynina wyraziła niepokój w związku z odwracaniem się społeczeństwa od wartości humanistycznych. Pytała, czy w dzisiejszym świecie, a także języku, jest miejsce dla wartości poznawczych, moralnych i estetycznych. W jej opinii zagrożeniem dla języka są nie tyle zapożyczenia, ile agresja i brutalizacja polszczyzny.
Obcy język polski
Marszałek Marek Borowski podzielił się swoimi doświadczeniami w zakresie nabywania kompetencji językowych. Zauważył, że podobnie jak on, posługując się językiem obcym, używa ograniczonego zasobu słów, tak młodzi ludzie, mówiąc po polsku, korzystają z najprostszych, niezróżnicowanych konstrukcji.
Tłumaczenia – wielka, niekontrolowana przestrzeń
Prof. Małgorzata Marcjanik zauważyła, że naruszanie zasad etykietalnych może wynikać z braku odpowiednich wzorców. Na rynku wydawniczym można znaleźć wiele poradników dobrego wychowania, które są często tłumaczeniami, upowszechniającymi zasady obowiązujące w obcych kulturach.
Język – wykładnik kultury osobistej
Do rzadkości należą opracowania opisujące zasady użycia języka polskiego odpowiednio do kanonów polskiej grzeczności. W ocenie prof. Marcjanik konieczne jest upowszechnianie, także za pomocą mediów, zasad savoir-vivre’u i jego przełożenia na funkcje języka.
Nadzieja w najmłodszych
Prof. Halina Zgółkowa, odwołując się do swoich badań nad językiem najmłodszego pokolenia, zwróciła uwagę na to, że język dzieci jest niewiele uboższy od słownictwa czynnego dorosłych: w języku dzieci wyróżnia się ok. 6,5 tys. słów, w języku czynnym dorosłych – ok. 7,5 tys. Podkreśliła umiejętność twórczego posługiwania się językiem przez dzieci, a winę za wulgaryzację polszczyzny przypisała głównie starszemu pokoleniu.
Język ojczysty a globalizacja
Prof. Jacek Fisiak zabrał głos na temat języka w kontekście globalizacji.
Jego zdaniem upowszechnianie nauki w języku angielskim jest godne pochwały, gdyż służy zwiększeniu grona odbiorców tekstów naukowych. Dodał, że za każdym językiem kryje się kultura, i to na nią należy kłaść szczególny nacisk w nauczaniu młodych ludzi. Do wypowiedzi tej odniósł się prof. Stanisław Dubisz, który negatywnie ocenił stan obecnej polityki językowej państwa. Szczególnie krytycznie odniósł się do projektu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, w którym przewiduje się wyższe ocenianie publikacji naukowych (niezależnie od dziedziny, której dotyczą) napisanych w języku angielskim w porównaniu z tekstami napisanymi po polsku. Uznał za nieprzekonujące argumenty przedstawicieli resortu, tłumaczących ten pomysł koniecznością upowszechniania nauki. Jego zdaniem niewłaściwe jest zmuszanie polonistów do przedstawiania swoich analiz w obcym języku. Konsekwencją takiego stanu rzeczy może być zanik polskiego języka naukowego. Z perspektywy dziekana Wydziału Polonistyki UW dodał, że obserwuje coraz większy przyrost pism w języku angielskim, kierowanych do pracowników polskiej oświaty. W jego ocenie jest to przejaw braku dbałości organów państwowych o język ojczysty.
Dyskusję podsumował prof. Walter Pisarek, honorowy przewodniczący Rady Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk. Profesor podziękował zebranym gościom za owocne obrady i zaapelował do władz „o wprowadzenie stosowanej w innych krajach zasady, że warunkiem dotowania ze środków publicznych wszelkich prac naukowych, publikowanych w języku innym niż polski, jest opatrzenie ich polskojęzycznymi streszczeniami”.
My – ludzie żyjący daleko od Polski, a posługujący się językiem polskim na co dzień, jesteśmy szczególnie wrażliwi na sprawy języka: piękna polszczyzna stanowi dla nas niezwykle ważny element polskości, postawy patriotycznej, a nawet lojalności wobec Ojczyzny. Społeczna debata nad językiem polskim dotyczy nas podobnie jak Polaków w kraju. Jeśli macie Państwo własne uwagi na ten temat lub komentarze do powyższych opinii, chętnie zamieszczę najciekawsze wypowiedzi w kolejnych odcinkach cyklu. Proszę o przesłanie ich na adres e-mailowy: bbilszta@msn.com.
Barbara Bilszta