W czerwcu Polskę i Ukrainę połączyła nie tylko piłka nożna, ale i kultura. Wydarzeń kulturalnych towarzyszących rozgrywkom piłkarskim było dużo – oferta bogata i zróżnicowana. Wszystkie miasta zaangażowane w organizację mistrzostw otrzymały szansę na nieograniczoną promocję – starały się wykorzystać ją jak najlepiej, sprawdzając się w roli gospodarza i wysyłając w świat jak najatrakcyjniejszą wizytówkę.
Ale EURO 2012 stworzyło podwójną szansę: połączenie we wspólnym działaniu dwóch krajów o tak bogatej i burzliwej historii jak Polska i Ukraina stworzyło warunki na przełamanie stereotypów przeszłości. Nikt nie ma wątpliwości, że kultura właśnie jest najskuteczniejszą i najtrwalszą strefą zbliżenia kulturowego, socjalnego, politycznego. Nie sposób opisać ogromu pracy organizacyjnej, kosztów, zaangażowania społecznego, starań włożonych w przygotowanie i realizację projektów kulturalnych, socjalnych i edukacyjnych towarzyszących tej wspaniałej sportowej imprezie po obu stronach granicy. Spośród setek relacji wybrałam zaledwie kilka przykładów.
LUBLIN – Brama Wschodu
Lublin od wielu lat jest miejscem dialogu Zachodu i Wschodu Europy; swoistą przestrzenią przenikania pomiędzy kulturą wschodnioeuropejską i zachodnioeuropejską. Szczególnie mocne więzi łączą miasto z Ukrainą, z którą dynamicznie rozwija się współpraca gospodarcza, samorządowa i uniwersytecka. Bliskość granicy i dobre kontakty artystyczne z najbliższym sąsiadem od lat pozwalały rozwijać współpracę i wzajemne zrozumienie. Lubelsko-Ukraińska Noc Kultury konsekwentnie realizuje wschodnią misję miasta, funkcjonującego na europejskiej mapie jako Centrum Kompetencji Wschodnich.
Noc Kultury – Lublin
Organizowana od 2007 Noc Kultury to najważniejsza noc w życiu Lublina, niepowtarzalna manifestacja jego kultury i sztuki. Ten innowacyjny społecznie projekt daje wszystkim instytucjom kulturalnym, stowarzyszeniom, fundacjom, artystom profesjonalnym i amatorom możliwość zaprezentowania swojej działalności przed kilkudziesięciotysięczną widownią. W czasie tej specjalnej Nocy wstęp na wydarzenia jest bezpłatny a przestrzenią działań artystycznych staje się całe miasto, wraz z jego instytucjami, ulicami, placami, parkami i skwerami. Tegorocza edycja Nocy Kultury odbyła się z 2 na 3 czerwca 2012 pod hasłem „Lublin – Brama Wschodu” i została zrealizowana wspólnie z artystami z Ukrainy. Cel: pokazać Polsce i Europie bogatą i fascynującą kulturę obu narodów, a także korzyści płynące z międzynarodowej współpracy artystycznej. Kilka lat przygotowań przełożyło się na wysoki poziom artystyczny. Rozmach i zasięg ilustrują liczby: 270 wydarzeń, 3000 współtwórców, 250 artystów ukraińskich, 50 unikalnych projektów polsko-ukraińskich, 10 przestrzeni muzycznych, 8 scen teatralnych, 2 strefy kina, Aleja Kultur, kilkadziesiąt wystaw, interwencje w przestrzeni publicznej – WSTEP WOLNY!
Europejski Stadion Kultury
Europejski Stadion Kultury to projekt polsko-ukraiński zainicjowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a realizowany w Rzeszowie przez władze miasta oraz Narodowe Centrum Kultury w Warszawie. W jego skład wchodzi blisko 100 projektów artystycznych, społecznych i edukacyjnych, w tym: koncerty, spektakle, pokazy filmów, warsztaty, spotkania, debaty, akcje z pogranicza alternative i pop art’u. Projekty mają charakter otwarty i rozgrywają się w przestrzeni całego miasta w okresie całego roku.
Pierwszym wielkim wydarzeniem był koncert „GRAMY RAZEM”, który odbył się w sierpniu 2011, na scenie w formie stadionu ustawionej na rzeszowskim Rynku – transmitowany przez polską i ukraińską TV. W programie znalazły się m.in. napisane specjalnie na tę okazję kompozycje Krzesimira Dębskiego oraz ukraińskiego kompozytora Romana Drozda. Atrakcją okazał się występ słynnych hiszpańskich akrobatów Grupo Puja, którzy na linach „tańczyli w powietrzu” nad głowami widzów oraz trójwymiarowa artystyczna projekcja na ratuszu i dwóch fasadach Rynku nawiązująca do Euro 2012.
30 czerwca 2012 odbył się na Stadionie Miejskim Koncert Finałowy pt. ZWYCIĘZCY 1960-2008. W 13-częściowym programie popularni artyści polscy i ukraińscy wykonali w nowych aranżacjach rodzime i światowe przeboje związane z poprzednimi Mistrzostwami Europy.
WARSZAWA – KIJÓW
Dwie stolice – Warszawa i Kijów – przy wsparciu Instytutu Polskiego realizują cykl wydarzeń przedstawiających kulturę współczesną w stolicach. To największa prezentacja warszawskiej kultury w Kijowie w ciągu ostatnich 15 lat. Jest to także najszerszy dotychczas projekt poświęcony prezentacji sztuki współczesnej na Ukrainie.
Przez całe lato trwać będą trzy projekty artystyczne: Podwójna Gra - 1 Biennale Sztuki Współczesnej w Kijowie; Kulturalny Bagaż - prezentacja polskiej sztuki współczesnej z kolekcji warszawskiego Centrum Sztuki Współczesnej (CSW) i Zachęty w Muzeum Narodowym w Kijowie; Transfer – prezentacja młodej polskiej sztuki w Pinchuk Art Centre, zaś ukraińskiej w CSW. Urząd miasta stołecznego Warszawy wspiera również polsko-ukraińską edycję "Wierszy w metrze".
GDANSK – Strefa Kultury Miejskiej
W każdym mieście mistrzostw zadbano o to, aby łagodzący czynnik kultury katalizował emocje i spontaniczne zachowania kibiców. Doskonałym przykładem jest Gdańsk. Z myślą o mieszkańcach, którzy nie koniecznie emigrowali z miast na czas najazdu kibiców i o tych, którzy choć na chwilę chcieliby odpocząć od sportowych emocji, Gdański Samorząd zorganizował Strefę Kultury Miejskiej, zlokalizowaną na oddalonym o kilka kilometrów od centrum, dużym osiedlu mieszkaniowym Przymorze, w pasie zieleni przy ul. Obrońców.
W programie znalazły się m.in. cykle koncertów: jazzowych "Jazz Travel", muzyki klasycznej "The Best Classic" oraz pop-rockowych. Usadowiona na kocach i krzesełkach plażowych publiczność mogła obejrzeć przedstawienia teatralne, "Kino pod chmurką", zorganizowano wystawy plenerowe, animacje dla dzieci, warsztaty, gry przestrzenne i planszowe, konkursy.
EURO 2012 – Pozostały nie tylko stadiony. Jeśli nawet nie odnieśliśmy sukcesu sportowego, o jakim marzyliśmy – dokonaliśmy historycznego przełomu w obszarze znacznie szerszym, niż stadion - zrozumieliśmy, że bez kultury nie dogonimy świata.
Barbara Bilszta
'