Najwybitniejsze dzieło polskiego romantyka powstało w Paryżu. Praca nad poematem trwała około dwóch lat i została ukończona w 1834 r. Pomysł „poematu sielskiego” zrodził się prawdopodobnie podczas pobytu Mickiewicza w Wielkopolsce. Miał krzepić serca, koić tęsknotę, wprowadzić piękno, ład, nadzieje i wiarę, że Ojczyzna powróci.
Trudy paryskiego życia nie sprzyjały tworzeniu, kolejne księgi powstawały w różnych miejscach, z przerwami.
Kolejne fragmenty czytane były na bieżąco przez przyjaciół (pomagali nawet wymyślić niektóre imiona i nazwiska bohaterów) – potem żywo komentowane i opisywane w listach. Wnosiły radosne, wyidealizowane wspomnienia, obrazy przeszłości pomieszane z marzeniami o pięknej, dalekiej, wolnej Ojczyźnie, o życiu radosnym, szczęśliwym. Świadom uproszczeń i przerysowań, wyczekiwał poeta opinii przyjaciół, do końca poprawiał, skreślał, zmieniał, nawet tuż przed drukiem…
Miejsce narodzin „Pana Tadeusza”
We Wrocławiu otwarta jest wystawa przygotowana przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich "Historia rękopisu Pana Tadeusza – teksty, konteksty, realia". Zaaranżowano paryski pokój, w którym powstawało dzieło. Poeta pisanie zakończył w Paryżu przy Rue Saint Nicolas d" Antin, uliczce, która istnieje do dzisiaj, jako część Rue de Provence, choć nie ma już kamienicy nr 73, w której Mickiewicz wynajmował mieszkanie. Skromny pokój nad końską stajnią; widok na brudną uliczkę Paryża; Mickiewicz siedzący za biurkiem, piszący rzecz, która go unieśmiertelni... Było to miejsce wynajęte, w którym poza swoimi osobistymi rzeczami poeta nic nie miał. Widok za oknem nie należał do najciekawszych, zaś z dołu dobiegały wieszcza zapachy stajenne…
Rękopis
Składa się z dwóch części, pierwsze trzy księgi i fragment czwartej, są zapisane w niewielkim zeszycie, w tekturowej oprawie. Okładka jest tzw. marmurkowa, trochę niebieskiego, trochę wyblakłej czerwieni. Następne księgi są zapisane na kartkach formatu dzisiejszego A4, część ksiąg jest też w brulionie i dopiero teraz można zobaczyć wszystkie skreślenia, kleksy i dukt pisma. Rękopis został oprawiony we Lwowie w 1840 roku w czerwoną skórę ze złoceniami.
Władysław Mickiewicz, syn Adama Mickiewicza, w 1871 roku sprzedał rękopis krytykowi literatury polskiej, Stanisławowi Tarnowskiemu. W roku 1939 został zdeponowany w Ossolineum, dopiero po 60 latach - w wyniku negocjacji przeszedł na własność Instytutu, zakupiony za sumę 200 tysięcy dolarów, ocenianą na 1/3 rzeczywistej wartości zabytku.
"…odkradali mu kawałeczki brulionowe i nosili na sercu"
Cenny rękopis wiele mówi o autorze, o twórczych trudach i emocjach towarzyszących pracy poety. Nosi też ślady uwielbienia towarzyszy emigrantów: „Ci, którzy mieli wyczucie poezji, wiedzieli, że będzie to coś wielkiego, odkradali mu kawałeczki brulionowe i nosili na sercu” – opowiada Elżbieta Ostrołęcka, kustosz Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.
Skarb
Przygotowując dla widzów koncertu-spektaklu „Pan Tadeusz” w Chicago (Copernicus Center, 1 grudnia o 7pm) wystawę opowiadająca o dziele Mickiewicza, Paderewski Symphony Orchestra nawiązała współprace z Muzeum Polskim w Ameryce. W efekcie tej współpracy otrzymaliśmy wczoraj pierwsze zdjęcia eksponatów nadesłane przez nieocenioną panią Małgorzatę Kot, Dyrektora Biblioteki PMA.
„W załączeniu zdjęcia najmniejszej książki w kolekcji Biblioteki Muzeum Polskiego w Ameryce (BMPA), Miniaturowego zbioru poezji, o numerze inwentarzowym 50864, sygnaturze C M665, który został przekazany BMPA przez Panią Władę Chałko, wdowę po Zbigniewie Chałko, poecie. To miniaturowe cymelium towarzyszyło Zbigniewowi Chałko podczas pobytu w obozie jenieckim. Pośród wyboru poezji i fragmentów sztuk Adama Mickiewicza - znajdują się w niej także fragmenty Pana Tadeusza. Pani Włada Chałko nadal mieszka w Chicago.”
Z radością dziele się tym skarbem z czytelnikami Monitora, zachęcając do odwiedzenia Muzeum i do przyjścia na niezwykle, bliskie spotkanie z Panem Tadeuszem w Copernicus Center, 1 grudnia o godz. 7pm (zmiana terminu! Przepraszamy!).
Więcej informacji na stronie www.pasochicago.org
Barbara Bilszta
'