22 lutego dla niektórych chłopców i dziewczyn na całym świecie jest szczególny. Tego właśnie dnia, w urodziny człowieka, który stworzył łączącą ich ideę, przypominają sobie nawzajem, że na współpracy i przyjaźni można zbudować bardzo dużo. Wydarzeniem tym jest Dzień Myśli Braterskiej, święto wszystkich skautów i skautek na świecie.
Najważniejsze święto ruchu skautowego obchodzone jest w rocznicę urodzin jego założyciela, gen. Roberta Baden-Powella. Życiorys Naczelnego Skauta Świata stanowi fundamentalną część historii organizacji, która wychowała miliony młodych ludzi.
Urodzony 22 lutego 1857 r. Robert Baden-Powell pochodził z tradycyjnej, anglikańskiej rodziny mieszkającej w Londynie. Wychowywał się z szóstką rodzeństwa, z którą był niezwykle zżyty. Uwielbiał przyrodę i zabawę w podchody, bardzo dobrze rysował. Po ukończeniu edukacji szkolnej trafił (podobno przypadkiem) do słynnej akademii wojskowej Sandhurst. Tam też zdobył szlify oficerskie i jako młody kawalerzysta trafił do Indii. Przez ponad 30 lat czynnej służby objeździł niemalże cały świat, służąc głównie w brytyjskich oddziałach kolonialnych, rozsianych po Azji i Afryce.
Walczył też w jednej z najważniejszych pozaeuropejskich wojen tego okresu – II wojnie burskiej (1899-1902), toczącej się w Południowej Afryce. Burowie, dawni osadnicy holenderscy żyjący w głębi kraju, bronili się przed imperialnymi zakusami Wielkiej Brytanii, chcącej zagarnąć zamieszkiwane przez nich tereny bogate w złoto i diamenty. Mimo różnicy potencjałów obydwu stron Burowie, rolnicy i pasterze zahartowani w życiu obok dzikiej przyrody i w związku z tym dobrze władający bronią, zorganizowali sprawną partyzantkę, zadając duże straty Anglikom. Jednym z ważniejszych starć wojny była brytyjska obrona miasta Mafeking, którą dowodził właśnie Baden-Powell. Sukces obrońców wywołał duże wrażenie na Wyspach Brytyjskich, a samo nazwisko oficera, mianowanego na generała stało się sławne.
Obrona Mafeking jest jednak ważna również z innego powodu. To właśnie w czasie walk o miasto Baden-Powell wykorzystał młodych chłopców do pełnienia służby pomocniczej: pełnienia wart, noszenia listów czy organizowania zwiadu. Zobaczył wówczas, że dzieci potrafią skutecznie wykonywać odpowiedzialne zadania – wystarczy tylko traktować je poważnie. Kilka lat po wojnie generał zaczął przygotowywać się do emerytury, jednocześnie zaś coraz bardziej interesując się pracą z młodzieżą. W 1907 r. na wyspie Brownsea przy południowych wybrzeżach Wielkiej Brytanii zorganizował obóz dla chłopców, w którym uczestniczyli nie tylko uczniowie ekskluzywnych szkół, ale przede wszystkim dzieci robotników i farmerów, wychowujący się na co dzień w gorszych warunkach. Obóz mijał jego uczestnikom na wspólnym biwakowaniu, grach terenowych, obcowaniu z przyrodą i ogniskach, podczas których generał Baden-Powell opowiadał o swoich przygodach w egzotycznych krajach.
Sukces obozu, który zapoczątkował ruch skautowy, wywodził się z metody pracy z dziećmi, jaką przyjął Baden-Powell. Wbrew dominującemu wówczas, autorytarnemu nurtowi w pedagogice, zakładającemu posłuszeństwo i hierarchię, generał postawił na pracę chłopców w małych grupach. Co najważniejsze, grupkami tymi (tak zwanymi zastępami) miał kierować jeden z należących do nich chłopców, wyróżniający się talentami organizacyjnymi. Organizator obozu na Brownsea obserwując rodziny wielodzietne zauważył, że młodsze rodzeństwo zwykle słucha się swojego starszego brata lub siostry. Zastępy miały więc odtwarzać taką strukturę, a zastępowy być niczym starszy brat. Takie małe grupki, które traktowano poważnie i z zaufaniem, nie czuły na sobie bezpośredniej presji starszych, przez co skutecznie dogadywały się między sobą, zawiązując przyjaźni i dobrze razem funkcjonując. Model systemu zastępowego, będącego podstawą myśli wychowawczej Baden-Powella, sprawdził się w praktyce.
Po sukcesie obozu na Brownsea generał postanawia kontynuować praca nad swoją metodą wychowawczą. W 1908 r. ukazała się książka Scouting for boys, w której autor przedstawił swój pomysł na pracę z dziećmi. Głównymi jej fundamentami miał być system zastępowy, ale także nauka poprzez mądrą zabawę, kontakt z przyrodą i zaangażowanie w pomoc bliźnim. Skauting miał być szkołą charakteru i współpracy, uczącym dzieci nie tylko wartości społecznych i obywatelskich, ale także pracy nad sobą, równomiernego rozwoju ciała i duch czy też życia w zgodzie z naturą.
W 1910 r., gdy Baden-Powell ostatecznie odszedł z wojska, w organizacji skautowej w Wielkiej Brytanii było już 100 tys. chłopców, zastępy i drużyny powstawały też na całym świecie, również w Polsce. Równolegle zaczęto organizować ruch skautek, na którego czele stanęła najpierw siostra generała, później zaś jego żona, Lady Olave Baden-Powell. Międzynarodowym znakiem skautingu stała się lilijka, która miała być symbolem właściwej drogi, tak jak igła kompasu wskazująca północ. Już od początku skauci składali uroczystą przysięgę, sformułowaną przez generała, w której obiecywali nieść pomoc bliźnim a także być posłusznymi prawu skautowemu. Pierwsza jego zasada zakładała, że godność skauta polega na tym, że można mu zaufać.
W 1920 r. Baden-Powell został na zlocie skautów z całego świata ogłoszony Naczelnym Skautem Świata. Do końca życia pozostawał niezaprzeczalnym autorytetem i wzorem dla młodzieży. Zmarł w 1941 r. w Kenii. Idea, którą stworzył, już od ponad 100 lat prowadzi do wychowania wielu chłopców i dziewczynek na porządnych ludzi.
Tomasz Leszkowicz
'