Liczba rozwodów w Polsce z roku na rok rośnie. Jakkolwiek każda sprawa jest inna, to jeśli małżonkowie mają wspólne żądania dotyczące rozwiązania małżeństwa, uzyskanie rozwodu staje się coraz łatwiejsze. Gorzej, jeśli pomiędzy małżonkami powstaje spór – w takich sytuacjach warto skontaktować się z prawnikiem. Zapraszam do zapoznania się z krótkim tekstem, który zawiera kilka praktycznych informacji i wskazówek dotyczących spraw rozwodowych.
Pozew o rozwód
W Polsce rozwód można uzyskać jedynie na drodze sądowej. W zależności od tego, jakie są żądania małżonków, sąd może orzec rozwód:
- bez orzekania o winie małżonków,
- z winy jednego z małżonków,
- z winy obojga małżonków.
Rozwodu bez orzekania o winie muszą chcieć oboje małżonkowie. W tej opcji sprawa rozwodowa trwa najkrócej i może zakończyć się nawet po jednej rozprawie. Natomiast ustalanie przez sąd, który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego zawsze wiąże się z postępowaniem dowodowym, które jest trudne i czasochłonne.
Aby sąd orzekł rozwód, między małżonkami musi nastąpić „trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego”. Pomiędzy Stronami nie może istnieć więź gospodarcza (wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego), więź fizyczna (stosunki fizyczne), ani więź uczuciowa (miłość, przyjaźń, przywiązanie, szacunek).
Polskie prawo nie wymaga, aby rozwód poprzedzała separacja. Natomiast w praktyce uzyskanie wyroku orzekającego separację ułatwia późniejsze orzeczenie rozwodu. Pozew o separację wnosi się, jeśli pomiędzy małżonkami nastąpił całkowity rozkład pożycia małżeńskiego, jednak małżonkowie nie chcą orzeczenia rozwodu, np. z powodów religijnych lub mając na uwadze szansę na ewentualną poprawę ich relacji.
Postępowanie
W czasie postępowania każdy z małżonków powinien być przesłuchany przez Sąd. Sąd ustala przede wszystkim, czy doszło do całkowitego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. Odpowiedź małżonka potwierdzająca, że mimo wszystko kocha żonę/męża, że małżonkowie współżyją, nawet okazjonalnie etc. może skutkować skierowaniem stron na mediację, a nawet oddaleniem pozwu. Jeśli małżonkowie mają dzieci, sąd przeprowadzi wywiad środowiskowy. Jeśli małżonkowie żądają orzeczenia o winie, sąd przeprowadzi postępowanie zmierzające do ustalenia okoliczności rozkładu pożycia małżeńskiego. Uzyskanie orzeczenia w sprawie winy ma praktyczne znaczenie w obszarze obowiązku alimentacyjnego na rzecz małżonka: jeśli sąd orzeka rozstrzyga o wyłącznej winie jednego z małżonków, a rozwód pociąga za sobą pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd może orzec obowiązek alimentacyjny w zakresie zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, nawet, jeśli małżonek niewinny nie znajduje się on w niedostatku.
Udział w sprawie
Generalnie osobisty udział w rozprawach nie jest niezbędny, poza rozprawą, na której ma być przeprowadzony dowód z przesłuchania stron. W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa, Sąd może przesłuchać jedynie małżonka obecnego.
Strona mieszkająca za granicą, poza terytorium UE, może zdecydować się na przyjazd na rozprawę do Polski lub złożyć wniosek o przesłuchanie jej za granicą, w drodze pomocy prawnej, w konsulacie. Możliwość taka została przewidziana w ustawie o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej. Alternatywnie jeśli małżonek planuje przyjazd do Polski, może zwrócić się do sądu z prośbą o wyznaczenie rozprawy w okresie, w którym będzie on w Polsce. Sądy często przychylają się do takich wniosków osób na stałe przebywających za granicą. Wskazane jest również, aby małżonek będący stroną sprawy o rozwód ustanowił pełnomocnika, dbającego o jego interesy w toku postępowania. Pełnomocnikiem w sprawie o rozwód może być radca prawny, adwokat, ale również: rodzice, rodzeństwo lub zstępni (oczywiście jeśli dzieci są pełnoletnie).
Kurator dla osoby nieznanej z miejsca pobytu
W przypadku spraw rozwodowych, gdy jeden z małżonków przebywa za granicą zdarza się, że małżonek żądający rozwodu wskazuje w pozwie, iż nie jest mu znane miejsce pobytu męża/żony. W takiej sytuacji Sąd na uprawdopodobniony wniosek strony żądającej może ustanowić kuratora dla drugiej strony. Uprawdopodobnienie może polegać m.in. na przekazaniu sądowi informacji o nieodebranej korespondencji wysyłanej pod ostatni znany adres małżonka, czy na uzyskaniu informacji z biura adresowego, z której wynika, że nie jest znany aktualny adres zamieszkania. Kurator uczestniczy w sprawie „w zastępstwie” osoby, której miejsca pobytu nie udało się ustalić. Niestety zdarza się, że wnioskodawca celowo nie podaje adresu zamieszkania małżonka, aby uzyskać satysfakcjonujący go wynik postępowania. Jeśli tak się stało i druga strona dowiedziała się o postępowaniu już po jego zakończeniu, można żądać jego wznowienia postępowania (pod warunkiem, że żaden z małżonków nie zawarł kolejnego małżeństwa). W takich sprawach wskazane jest skorzystanie z pomocy prawnika.
Elementy wyroku rozwodowego
Wyrok orzekający rozwód rozstrzyga o winie (chyba, że sąd orzeka rozwód bez orzekania o winie stron), a także orzeka o:
- władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem,
- o kontaktach rodziców z dziećmi,
- tym, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.
Sąd nie orzeka natomiast co do zasady o wspólnym majątku małżonków. Możliwe jest to jedynie na wniosek małżonka i w sytuacji, gdy przeprowadzenie podziału majątku nie spowoduje zwłoki w postępowaniu o rozwód. Zniesienie współwłasności następuje w odrębnym postępowaniu sądowym. Strony mogą również znieść współwłasność majątku w drodze umowy sporządzonej przed notariuszem. W takim przypadku małżonek może stawić się w kancelarii notarialnej osobiście lub działać przez pełnomocnika.
Prawnik Justyna Witas Chłopek
Witas, Ludwikowska Kancelaria Radców Prawnych;
www.jwrp.pl; biuro@jwrp.pl
