W związku z głośną reformą emerytalną z 2013 r. zasady ustalania prawa do emerytury w Polsce kształtują się różnie, w zależności od daty urodzenia osoby uprawnionej.
URODZENI PRZED 1 stycznia 1949
W tym przypadku powszechny wiek emerytalny wynosi:
- 60lat – dla kobiet,
- dla mężczyzn – w zależności od daty urodzenia:- 65 lat: urodzeni przed 1.01.1948
- 65 lat i 1 miesiąc: urodzeni od 1.01.1948 do 31.03.1948
- 65 lat i 2 miesiące: urodzeni od 1.04.1948 do 30.06.1948
- 65 lat i 3 miesiące: urodzeni od 1.07.1948 do 30.09.1948
- 65 lat i 4 miesiące: urodzeni od 1.10.1948 do 31.12.1948
W/w osoby są uprawnione do emerytury „na starych zasadach” czyli warunkiem uzyskania emerytury jest co do zasady odpowiednio długi okres bycia ubezpieczonym: dla kobiet min.: 20 lat, dla mężczyzn min. 25 lat. Emerytury osób uprawnionych na tej podstawie objęte są gwarancją najniższego świadczenia. Natomiast osoba, która osiągnęła wiek emerytalny, ale może wykazać się krótszym stażem ubezpieczeniowym (min. 15 lat kobiety i 20 lat mężczyźni) może co prawda uzyskać emeryturę, ale bez gwarancji dotyczącej wysokości minimalnej.
URODZENI PO 31 grudnia 1948
Nabywają prawo do emerytury wraz z osiągnięciem wieku emerytalnego bez względu na długość okresu, w jakich były ubezpieczone. Wiek emerytalny wydłuża się stopniowo – w zależności od daty urodzenia. Kobiety urodzone po 30 września 1973 r. i mężczyźni urodzeni po 30 września 1953 osiągną wiek emerytalny dopiero po ukończeniu 67 roku życia i ten wiek stanie się powszechnym wiekiem emerytalnym.
Wysokość emerytury przyznawanej na nowych zasadach obliczana jest wg wzoru uwzględniającego iloraz sumy zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne i zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz okresu „dalszego trwania życia” (wartość statystyczna, podawana przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego).
KRUS - EMERYTURA ROLNICZA
Emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu (rolnikowi, domownikowi), który osiągnął wiek emerytalny (obecnie również stopniowo wydłużany) oraz podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat.
UPRAWNIENIE DO EMERYTURY W POLSCE I ZA GRANICĄ
Kwestię tę reguluje umowa między RP a USA o zabezpieczeniu społecznym z 2 IV 2008 r.
Po stronie polskiej umowa dotyczy m.in. emerytury (ZUS, KRUS), natomiast nie obejmuje emerytury pomostowej oraz świadczeń przedemerytalnych. Po stronie USA – świadczeń przysługujących z amerykańskiego federalnego systemu ubezpieczeń emerytalnych. Umowa wprowadza zasadę równego traktowania oznaczającą, że obywatele polscy ubiegający się o emeryturę lub rentę z tytułu okresów ubezpieczenia w USA muszą być traktowani tak samo jako obywatele USA.
Zgodnie z Umową osoba, która posiada okresy ubezpieczenia w Polsce i w USA może uzyskać emeryturę z obydwu tych państw (jeśli spełni wymogi prawa krajowego). W takim przypadku postępowania w sprawie przyznania emerytury toczą się równolegle w obu państwach. Umowa przewiduje również zasadę sumowania okresów ubezpieczenia sumowanych w obu państwach, zgodnie z którą jeśli przepisy amerykańskie (polskie) uzależniają nabycie prawa do emerytury od posiadania okresów ubezpieczenia, a ubezpieczony nie posiada wymaganych okresów w USA (Polsce), to uwzględnieniu mogą podlegać także okresy ubezpieczenia w Polsce (USA) - pod warunkiem, że dotyczą innego czasu. Wskazane przez ubezpieczonego okresy ZUS i Social Security Administration weryfikują pomiędzy sobą.
Sumowanie okresów ubezpieczenia
Po stronie polskiej zasada sumowania (uwzględniania) okresów ubezpieczenia dla celów przyznania emerytury-renty ma zastosowanie tylko do świadczeń, do których prawo uzależnione jest od przebycia określonej długości , a więc nie obejmuje osób uprawnionych do emerytury w nowym systemie emerytalnym. Okresy ubezpieczeniowe w USA uwzględniane są również w przypadku osób uprawnionych do „emerytur mieszanych”.
W przypadku konieczności zaliczenia okresów ubezpieczenia w USA dla uzyskania emerytury w Polsce, wysokość emerytury obliczana jest w następujący sposób:
Najpierw Zus oblicza teoretyczną (pełną) kwotę polskiej emerytury (okresy ubezpieczenia w USA ZUS traktuje jakby były przebyte w Polsce). Następnie ZUS oblicza rzeczywistą kwotę (częściową) polskiego świadczenia wg proporcji okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce.
Równolegle w takiej sytuacji również administracja USA zobowiązana jest do ustalenia wysokości emerytury przysługującej w USA.
Prawo do emerytury w USA i w Polsce
Jeśli natomiast osoba zainteresowana posiada odpowiednie okresy ubezpieczenia w Polsce i w USA, ZUS przyznaję emeryturę na podstawie sumy okresów składkowych w Polsce, chyba że uwzględnienie okresów składkowych przebytych w USA dałoby wyższą emeryturę. W takiej sytuacji ZUS oblicza 2 warianty emerytury i przyznaję kwotę wyższą.
Najważniejsze informacje nt. emerytur można uzyskać także dzwoniąc na infolinię ZUS pod numer telefonu: +48 22 560 16 00.
Zapraszamy do zapoznania się z kolejnym artykułem dotyczącym prawnych aspektów inwestowania w polskie firmy.
Prawnik Justyna Witas-Chłopek
Witas, Ludwikowska Kancelaria
Radców Prawnych;
www.jwrp.pl; biuro@jwrp.pl
