Dzień po Święcie Dziękczynienia słynie z tego, że jest jednym z najpopularniejszych dni zakupowych w roku. Po tym, jak najemy się już indykiem i ciastem dyniowym, wielu z nas udaje się do sklepu — fizycznie lub wirtualnie — aby zaopatrzyć się w prezenty na nadchodzące święta. Mnóstwo przecenionych produktów oferowanych przez niemal każdego sprzedawcę detalicznego czyni cuda, kusząc klientów, którzy nie potrafią oprzeć się dobrej okazji. Te wyprzedaże generują miliardy dolarów rocznie, a święto zakupów rozkwitło w globalne zjawisko. Ale dlaczego istnieje ten dzień, skąd wzięła się jego nazwa i jak stał się tak nieodłącznym elementem sezonu świątecznego? Oto kilka interesujących faktów, które rzucą trochę światła na Czarny Piątek.
Określenie „Czarny Piątek” pochodzi z Filadelfii
Przez wiele lat zwrot „Czarny Piątek” był używany do opisywania złowrogich lub niefortunnych zdarzeń. Według Oxford English Dictionary, najwcześniejsze pisemne użycie tego terminu pochodzi z 1610 roku, kiedy to był używany do opisu każdego piątku, w którym odbywał się egzamin szkolny. W 1869 roku „Czarny Piątek” był nazwą nadaną kryzysowi finansowemu, który nastąpił po krachu na amerykańskim rynku złota.
Następnie w 1951 roku zwrot ten został po raz pierwszy użyty w odniesieniu do Święta Dziękczynienia, choć w innym kontekście niż używamy go dzisiaj. Czasopismo Factory Management and Maintenance opublikowało artykuł omawiający, w jaki sposób piątek po Święcie Dziękczynienia był „Czarnym Piątkiem” ze względu na ogromną liczbę pracowników, którzy dzwonili, że są „chorzy”.
Wreszcie w latach 60. XX wieku termin ten zaczął być używany do wyrażania frustracji z powodu gorączkowego okresu zakupów, który nastąpił po Święcie Dziękczynienia. Był to szczególnie powszechny termin w Filadelfii, gdzie, zgodnie z artykułem z 1961 roku w Public Relations News, „stało się zwyczajem, aby funkcjonariusze odnosili się do dni po Święcie Dziękczynienia jako do Czarnego Piątku i Czarnej Soboty” z powodu dużych tłumów, które przybywały do miasta na zakupy — a także wydłużonych zmian, w których policjanci pracowali w związku z tym.
Według The New York Times, w 1975 roku kierowcy autobusów zaczęli używać tej samej terminologii, ponieważ musieli radzić sobie z bólem głowy związanym ze zwiększonym ruchem pojazdów i pieszych. Dopiero w latach 80. XX wieku „Czarny Piątek” został po raz pierwszy użyty w sensie komercyjnym, ponieważ sprzedawcy detaliczni zauważyli, że zwiększone zakupy wyprowadziły ich z deficytu (długu) i wpłynęły na wzrost (zysku).
Obchodzony jest na sześciu kontynentach
Z Antarktydą jako oczywistym wyjątkiem, koncepcja Czarnego Piątku jako święta zakupów rozprzestrzeniła się na sześć kontynentów na całym świecie, nawet w krajach, które nie obchodzą Święta Dziękczynienia. Międzynarodowi sprzedawcy detaliczni, na których wpływ mieli ich amerykańscy odpowiednicy, zaczęli oferować własne znaczące wyprzedaże. Ta globalna ekspansja jest stosunkowo nowym zjawiskiem, według magazynu Forbes, który zauważa, że wydarzenie handlowe dotarło do Kanady w 2008 r., do Wielkiej Brytanii w 2010 r., a do Oceanii około 2013 r.
Niektóre kraje afrykańskie, w tym Egipt i Nigeria, świętują to wydarzenie od 2014 r. Mimo to wiele krajów arabskich unika dokładnego określenia „Czarny Piątek” ze względu na lokalne zwyczaje religijne, zamiast tego odnosząc się do niego za pomocą innych kolorów, takich jak „Biały Piątek” lub „Zielony Piątek”. W Indiach październik i listopad od dawna są popularnymi miesiącami zakupów ze względu na lokalne święta sezonowe, w tym Diwali. Jednak firmy w całych Indiach niedawno specjalnie przyjęły Czarny Piątek, aby jeszcze bardziej zwiększyć sprzedaż.
W Europie Czarny Piątek jest szczególnie popularny w Niemczech, gdzie sprzedaż w tym dniu znacznie wzrosła w ostatnich latach. W rzeczywistości, zgodnie z wyżej wymienionym artykułem Forbesa, Niemcy i Brazylia łącznie odpowiadają za 13% wyszukiwań w Internecie na całym świecie w Czarny Piątek, pomimo faktu, że te dwa kraje łącznie stanowią tylko ~3,5% całkowitej populacji świata. Mówiąc o Brazylii, obchodzi Czarny Piątek od 2010 roku — jednak miejscowi są tak ostrożni w kwestii sezonowych oszustw, że zyskał przydomek „czarne oszustwo”.
Black Friday do Cyber Monday: wydamy 75 miliardów dolarów
Przez lata Black Friday dominował jako dzień generujący największe przychody. W 2005 roku jednak zadebiutowało nowe święto zakupów – Cyber Monday. Ten dzień, przypadający na poniedziałek po Thanksgiving, skupia się na zakupach online i w ciągu zaledwie pięciu lat osiągnął miliard dolarów przychodów, stając się liderem internetowej sprzedaży.
Równocześnie zmienił się sam Czarny Piątek – coraz większą część zakupów w tym dniu dokonujemy w sieci. W efekcie powstało nowe pojęcie, „Cybernetyczny Tydzień”, obejmujące okres od Black Friday do Cyber Monday.
Według prognoz w tym roku Amerykanie wydadzą w tym czasie, zarówno w sklepach stacjonarnych, jak i internetowych, niemal 75 miliardów dolarów. Jeśli te szacunki się potwierdzą, będzie to największa kwota wydana w tym okresie w historii USA.
Nic nie sprzedać i na tym zarobić!
Cards Against Humanity to popularna gra imprezowa dla dorosłych, którą wielu porównuje do bardziej rodzinnej gry Apples to Apples. Firma produkująca gry szczyci się tym, że co roku sprzedaje coś bardziej niezwykłego, aby ośmieszyć konsumpcjonizm związany z Czarnym Piątkiem. Jednym z najpopularniejszych przykładów z przeszłości był rok 2014, kiedy firma sprzedała dosłownie pudełka z kupą (dokładnie pasteryzowane odchody byka) 30 000 kupujących, generując w sumie 180 000 dolarów. Otrzymała również $100 573 w 2016 roku, aby pomóc jej wykopać wielką bezsensowną dziurę, którą nazwała „Holiday Hole”, na przedmieściach miasteczka Oregon w stanie Illinois.
Jednak ze wszystkich corocznych żartów firmy, ten z 2015 roku prawdopodobnie najlepiej obrazuje jej stanowisko w sprawie Czarnego Piątku. W tamtym roku firma nie sprzedała niczego — a dokładnie sprzedawała nic za 5 dolarów za sztukę. Przez cały dzień jedyną dostępną opcją w sklepie internetowym Cards Against Humanity było wprowadzenie danych karty kredytowej i kliknięcie przycisku, co natychmiast obciążyło ich opłatą w wysokości 5 dolarów. Pomimo otrzymania nic w zamian, kupujący chętnie wzięli udział w tej satyrycznej sztuczce, co zaowocowało łącznym przychodem w wysokości 71 145 dolarów.
Czarny Piątek to także najbardziej pracowity dzień w roku dla hydraulików
Czarny Piątek jest znany z tego, że przynosi ogromne korzyści firmom, w tym branży hydraulicznej. Dzień po tych obfitych posiłkach z okazji Święta Dziękczynienia przerażeni właściciele domów często dzwonią do lokalnych hydraulików, aby uzyskać pomoc. Według Snopes, Czarny Piątek — lub „Brązowy Piątek”, jak go żartobliwie nazwano — odnotowuje szacunkowy 50% wzrost liczby telefonów do hydraulików w porównaniu ze zwykłym dniem. Jednak ten wzrost ma tak naprawdę niewiele wspólnego z korzystaniem z toalety (choć z pewnością zdarzają się takie przypadki), a znacznie więcej ze wszystkim jedzeniem i tłuszczem, które są nieprawidłowo wyrzucane do odpływu.
Podczas gotowania i sprzątania ludzie prawdopodobnie przypadkowo wyrzucają resztki jedzenia, co powoduje zatory, których nie można łatwo usunąć. Ogólnokrajowa firma hydrauliczna Roto-Rooter potwierdziła, że odnotowała 50-procentowy wzrost liczby zgłoszeń w Czarny Piątek. Powodem był głównie tłuszcz, który wylał się do różnych odpływów, krzepnąc i powodując zatory.
jm
