To było wydarzenie, które wywarło ogromne konsekwencje dla przyszłych dziejów Polski. 635 lat temu w katedrze na Wawelu doszło do ślubu polskiej pary królewskiej – Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły.
Skąd na tronie polskim wzięli się i kim w ogóle byli Andegawenowie? Korzenie tego rodu sięgają Francji (księstwo Anjou leżało w północno-zachodniej części kraju) i młodszego brata władcy tego królestwa, Karola Andegaweńskiego. Okazał się on jednym z najambitniejszych monarchów XIII-wiecznej Europy – władał również południową Francją, zdobył Neapol i Sycylię, próbował stworzyć śródziemnomorskie potęgę. Jego syn poślubił córkę króla Węgier, co pozwoliło podjąć dynastii walkę o naddunajskie królestwo, które w początku XIV wieku przeżywało poważny kryzys wywołany wymarciem dynastii Arpadów. Ostatecznie prawnuk Karola – Karol Robert – wygrał węgierską grę o tron. Jego żoną została Elżbieta Łokietkówna, córka polskiego króla, który zakończył rozbicie dzielnicowe.
Synem węgierskiej pary królewskiej był Ludwik, zwany w swoim królestwie „Wielkim”. Ambitny władca rozszerzył wpływy swojej monarchii, tworząc jedno z ówczesnych mocarstw środkowoeuropejskich. Jako siostrzeniec króla Polski Kazimierza Wielkiego ściśle z nim współpracował, a w sytuacji braku męskiego potomka krakowskiego monarchy stał się jego naturalnym następcą. Ludwik Andegaweński, zwany w Polsce „Węgierskim”, został koronowany na polskiego króla niedługo po śmierci wuja w listopadzie 1370 roku. Nie panował długo – zmarł w 1382 roku – dodatkowo więcej uwagi poświęcał swojemu własnemu królestwu, jednak odcisnął swój wyraźny wpływ na dzieje Polski. Po pierwsze, pomógł zachować jedność państwa, zjednoczonego zaledwie pół wieku wcześniej przez jego dziadka. Po drugie, wydał tzw. przywilej koszycki z 1374 roku, w którym w zamian za gwarancję dziedziczenia tronu dla swoich córek zwolnił szlachtę od większości podatków. Po trzecie wreszcie, był ojcem Jadwigi.
Młodsza córka Ludwika i Elżbiety Bośniaczki urodziła się na przełomie 1373 i 1374 roku. Przez to, że Ludwik również nie doczekał się męskiego potomka, jego dziedzictwo zależeć miało od małżeństw zawartych przez jego córki. Starsza Maria wydana została za królewicza czeskiego Zygmunta Luksemburskiego i miała dziedziczyć Węgry. Jadwiga zaś przeznaczona była do odziedziczenia Królestwa Polskiego. Zresztą nawet jej imię dobrze do tego pasowało – prawdopodobnie nadano jej je na część prababki, Jadwigi kaliskiej, żony Władysława Łokietka. Uznaje się, że była przygotowana do swej funkcji, dobrze wykształcona i obyta. Dwa lata po śmierci ojca, w 1384 roku, przybyła na stałe do Polski i została koronowana w katedrze wawelskiej. Co ważne (i charakterystyczne dla tamtych czasów) Jadwiga była formalnie królem Polski – pełnoprawnym władcą, nie zaś jedynie małżonką.
Małżeństwo, które dałoby następców tronu, musiało być jednak zawarte. Okazało się to sprawą wagi państwowej – wybór męża dla Jadwigi nie był tylko jej prywatną sprawą (małżeństwo z miłości wśród monarchów nie było wtedy znane), ale kwestią polityczną, określającą sojusze i przyszłą politykę. Sytuację komplikowało to, że węgierska królewna jako czterolatka została zaręczona z księciem austriackim Wilhelmem Habsburgiem. Krakowscy możnowładcy, którzy odgrywali decydującą rolę w rządzeniu państwem, nie chcieli jednak zgodzić się na niemieckiego króla. Zaręczyny zostały zerwane, a jak pisze Jan Długosz, na Wawelu miały rozegrać się dramatyczne sceny – Jadwiga, chcąc wyjechać z przybyłym do Krakowa Wilhelmem, miała wręcz… próbować wyrąbać bramę do zamku toporem.
W tym momencie na scenie pojawił się „ten trzeci” – wielki książę litewski Jagiełło (Jogaiła), władca ogromnego i wciąż pogańskiego sąsiada Polski na wschodzie. Już Władysław Łokietek próbował nawiązać współpracę z Litwinami, widząc w nich cennego sojusznika. Obydwu państwom zagrażali Krzyżacy, ale rywalizowały też one o Ruś Halicko-Włodzimierską z Chełmem i Lwowem. W sierpniu 1385 roku delegacja polska i litewska dogadała się w sprawie współpracy na zamku w Krewie na dzisiejszej Białorusi. Litewski władca, a wraz z nim całe państwo, zobowiązali się przyjąć chrześcijaństwo w obrządku katolickim – w ten sposób ostatnie pogańskie państwo w Europie zostało ochrzczone dzięki staraniom Królestwa Polskiego. Wytrącało to argument Krzyżakom, którzy chcieli ochrzcić Litwinów siłą, i przeciw którym obydwa państwa zawiązały sojusz.
Ślub Jadwigi i Jagiełły (kilka dni wcześniej ochrzczonego i posługującego się od tej pory imieniem Władysław) w katedrze wawelskiej 18 lutego 1386 roku był przypieczętowaniem układu w Krewie. Małżonkowie wspólnie zasiedli na tronie i przez kolejne trzynaście lat zgodnie rządzili Królestwem Polskim. Harmonii nie zakłóciła nawet ogromna różnica wieku między małżonkami – Jadwiga miała dwanaście lat, Władysław zaś trzydzieści cztery lub dwadzieścia cztery. Władcy prowadzili skuteczną politykę, królowa wspierała klasztory oraz odnowiła Akademię Krakowską. Niestety, Jadwiga zmarła 17 lipca 1399 roku, w wyniku powikłań po urodzeniu jedynej córki, zmarłej cztery dni wcześniej Elżbiety Bonifacji.
W wyniku ślubu Jadwigi i Jagiełły na tronie w Krakowie zasiadła dynastia jagiellońska, w czasie panowania której Królestwo przeżyło swój złoty wiek. Wraz z unią w Krewie polskie zainteresowanie zwróciło się na wschód, co doprowadziło do powstania Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Wydarzenie to więc można uznać za punkt zwrotny w historii Polski.
Tomasz Leszkowicz
