Z Andrzejem Kulką w świat
Położenie geograficzne i klimat
Park Narodowy Gór Guadalupe znajduje się w południowo-zachodnim krańcu stanu Teksas, obejmując najwyższe partie gór Guadalupe z ich równinnym przedpolem. Najwyższa góra na terenie mierzącego 316 km kwadratowych parku - Guadalupe Peak - jest jednocześnie najwyższym szczytem Teksasu, wznosząc się na wysokość 2667 m n.p.m. (8,748 stóp).
Ta część Stanów Zjednoczonych pozostaje w większości (nie licząc gór) pod wpływem klimatu podzwrotnikowego, kontynentalnego, wybitnie suchego. Dane klimatyczne dla bezpośredniej okolicy kwatery głównej parku (Headquarters Visitor Center) są następujące: średnia maksymalna temperatura dla najcieplejszego czerwca wynosi 31C (88F), minimalna 17C (63F). Średnia maksymalna najchłodniejszego z kolei stycznia wynosi 12C (53F), minimalna - minus 1C (30F). Najwięcej opadów przypada na wrzesień - 133 mm (5.22 cala), najmniej na kwiecień - 14.5 mm (0.57 cala).
Najlepsza pora na zwiedzanie
Park Narodowy Gór Guadalupe można podziwiać o każdej porze roku. Najbardziej komfortowym okresem jest przełom zimy i wiosny, kiedy za dnia utrzymują się umiarkowane temperatury, a kwitnące kaktusy ozdabiają pustynię niczym szkarłatne, fioletowe i żółte klejnoty. Jesień też jest atrakcyjna, gdyż dostarcza wspaniałych barw, zwłaszcza na przełomie października i listopada w zalesionych kanionach o zróżnicowanej roślinności.
Zarys geologiczno-historyczny
Historia powstawania arcyciekawych geologicznie gór Guadalupe rozpoczyna się 270 milionów lat temu, w okresie permskim. Cały teren Południowego Zachodu USA znajdował się wtedy w strefie tropikalnej i był pokryty płytkim morzem, na dnie którego tworzyła się wielka, długa na ponad 600 kilometrów bariera organogeniczna o kształcie podkowy. W jej skład wchodziły - w odróżnieniu od współczesnej Wielkiej Rafy Koralowej w Australii - głównie szkielety gąbek, muszli i niektórych glonów. Wymienione organizmy pochłaniają z morskiej wody węglan wapnia i budują z niego swoje szkielety, tworząc przez 10-20 milionów lat ogromną, wapienną grzędę - rafę. Odkładane z biegiem lat szkieleciki były dodatkowo cementowane węglanem wapnia wytrącającym się w naturalny sposób z parującej w gorącym klimacie wody. Około 200 milionów lat temu permskie morze zaczęło się spłycać i wycofywać. Parująca woda pozostawiła po sobie sedymenty gipsów i rozmaitych soli pokrywając szczelnie dawną rafę.
Kolejny rozdział geologicznej historii Gór Guadalupe rozpoczął się "zaledwie" 10 milionów lat temu, gdy cały region został wydźwignięty i poddany erozji. Wtedy to osady pokrywające zagrzebaną rafę zaczęły podlegać niszczeniu, wypłukiwaniu, odsłaniając z biegiem lat ukryty, przyrodniczy skarb. Nota bene, ponad dwie trzecie tej kopalnej rafy znajduje się nadal pod powierzchnią ziemi.
Góry Guadalupe były zamieszkałe od co najmniej 12 tysięcy lat. Pierwsi ludzie zajmowali się zbieractwem i myślistwem, polując m.in. na wymarłe już wielbłądy i czterorogie antylopy. Znacznie później, w czasach historycznych, osiedlili się tutaj słynni Apacze. Indianie niepodzielnie panowali nad całym terenem aż do połowy XIX wieku, kiedy Apacze Mescalero (Nde) musieli w końcu ustąpić pod naciskiem napływających ze wschodu białych. Indianie świetnie sobie radzili w na pozór niegościnnej krainie; posiadali doskonałą znajomość właściwości lokalnie występujących roślin. Z drobnej agawy lechuguilla wykonywali materiał na odzież, z wielkiej agawy sporządzali mezcal, z korzeni juki robili mydło i przygotowywali lekarstwa...
Osadnicy, awanturnicy oraz amerykańscy żołnierze pozostawili po sobie nieliczne ślady. Tych pierwszych przyciągała obfitość wody w górach, poszukiwacze chcieli złota i przygód, a żołnierze, począwszy od 1849 roku, walczyli z broniącymi swoich ziem Apaczami. W 1880 roku ostatni Indianin został wypędzony z gór Guadalupe. Rejon Guadalupe Mountains nie był jednak atrakcyjny dla farmerów, kilka zaledwie gospodarstw powstało u podnóży masywu. Przez krawędzie dzisiejszego parku przebiegał dyliżansowy szlak Butterfield Stage Route, który jako pierwszy w historii kraju połączył wschodnie wybrzeże z Kalifornią.
Na powstanie parku narodowego złożyło się kilka faktów. Teksański geolog naftowy Wallace Pratt (z firmy Humble Oil, obecnie Exxon) przyjechał tutaj w celach poszukiwania złóż ropy naftowej w 1921 roku i - zauroczony pięknem gór Guadalupe - nabył posiadłość wewnątrz kanionu Killpatrick. W 1959 roku Mr Pratt podarował swoją ziemię zarządowi parków narodowych, który z kolei zakupił dodatkowe tereny od innego wpływowego osadnika/polityka i sędziego - J.C.Huntera. Niespotykana w świecie obfitość skamieniałości w skałach gór Guadalupe reprezentujących środkowy perm, stała się - wraz z walorami krajobrazowymi - podstawą do utworzenia wyjątkowego rezerwatu przyrody. Kongres Stanów Zjednoczonych zaaprobował powstanie parku narodowego w październiku 1966 roku, dedykowanego w 1972 roku.
Tekst i zdjęcia: Andrzej Kulka. Autor jest zawodowym przewodnikiem i właścicielem chicagowskiego biura podróży EXOTICA TRAVEL, organizującego wycieczki po całym świecie, z Teksasem włącznie, w kwietniu 2021. Bliższe informacje i rezerwacje: EXOTICA TRAVEL, 6741 W. Belmont, Chicago IL 60634, tel. (773) 237 7788, strona internetowa: www.andrzejkulka.com.
