Z Andrzejem Kulką w świat
Tytaniczne siły podniosły, wygięły i poskręcały osadowe skały w potężny łańcuch górski, który dzisiaj wznosi się wysoko ponad horyzontem. Ale nawet te najtwardsze skały podlegają bezlitosnemu niszczeniu: deszczowej, wietrznej i zamrozowej erozji, lodowcom, poddają się grawitacji, zmniejszają wysokość milimetr po milimetrze. Na przestrzeni milionów lat niebotyczne niegdyś góry maleją, odsłaniając najtwardsze, metamorficzne podłoże.
Wzdłuż wybrzeży Oceanu Spokojnego, na długości około 8,000 kilometrów od Półwyspu Alaska aż do Przesmyku Panamskiego wypiętrzyły się Kordyliery - wielki system górski w Ameryce Północnej. Góry Skaliste (ang. Rocky Mountains) to ogólna nazwa wschodnich części Kordyliery, mierzące około 3,000 km długości i 560 km szerokości, a ciągnące się od doliny rzeki Liard w kanadyjskiej prowincji Kolumbia Brytyjska poprzez Albertę, Montanę, Wyoming i Kolorado do górnego biegu rzeki Rio Grande w stanie Nowy Meksyk w USA. Najwyższym szczytem na terenie Stanów Zjednoczonych jest Elbert (4,399 m) w paśmie Sawatch w Kolorado, a na obszarze Kanady - Mt Robson mierzący 3,954 metry nad poziomem morza. Góry Skaliste nie są jednolite, składają się z kilku równoległych pasm.
Park Narodowy Gór Skalistych (Rocky Mountain National Park) położony jest w środkowej części stanu Kolorado, obejmując obszar 1,076 km kwadratowych tzw. Pasma Frontowego, zaledwie 100 kilometrów na północny zachód od Denver.
Geologiczna historia tego regionu jest bogata i prastara, a zaczęła się, kiedy w niewyobrażalnych dla człowieka czasach około 2 miliardów lat temu, piaskowce i łupki osadzone na dnie mórz u zarania dziejów zaczęły podlegać działaniu wielkich temperatur i ciśnień w głębi Ziemi. Tam zostały one przeobrażone, mówiąc językiem geologicznym uległy metamorfozie, stąd pochodzi adekwatna, łacińska nazwa tego typu utworów - skały metamorficzne. Gdy w ciągu następujących eonów skały te były dźwigane, w spękania i uskoki powstałe w wyniku nacisków wciskała się magma (płynna skała wulkaniczna z głębi Ziemi), która zastygając utworzyła granitowe intruzje. Prekambryjskie łupki metamorficzne i granity są obecnie najstarszymi i najczęściej widzianymi skałami na terenie parku. W ich otulinie znajdujemy osadowe skały ery paleozoicznej i mezozoicznej, zdeponowane setki milionów lat temu w postaci wapieni, łupków i piaskowców na dnie rozległych mórz. Wiemy o tym w oparciu o doskonale zachowane skamieniałości organizmów z tamtych odległych epok.
Około 200 milionów lat temu zaczęły się ruchy górotwórcze orogenezy alpejskiej polegające na poziomym przemieszczaniu się płyt kontynentalnych. Orogeneza to poziome, epizodyczne ruchy skorupy ziemskiej zachodzące na znacznych obszarach, prowadzące do powstania gór (orogenu), powodują fałdowania wcześniej nagromadzonych osadów, powstanie nasunięć i płaszczowin. Za przyczynę powstania Gór Skalistych uważa się kolizję płyty litosferycznej Północnego Pacyfiku podsuwającą się pod płytę (krę kontynentalną) Ameryki Północnej. Pod wpływem potężnych, bocznych nacisków morskie osady dźwigały się do wysokości grubo przekraczających 4 tysiące metrów n.p.m. Największe nasilenie tego zjawiska miało miejsce podczas tzw. laramijskiej fazy orogenetycznej, w końcu epoki kredowej, około 70 milionów lat temu. Wypiętrzanie skalnych mas trwało do Trzeciorzędu, kiedy to (65 milionów lat wstecz) powstał obecny zarys Gór Skalistych. Od tego czasu następuje przewaga erozji, której wodna i eoliczna działalność wyrzeźbiła znane nam obecnie kształty grani i dolin.
W okresie zlodowaceń Pasmo Frontowe było przykryte grubą na 800 metrów czapą lodu erodującego szczyty i istniejące już doliny rzeczne, wytapiającego skalny rumosz w postaci bocznych oraz czołowych moren. Ostatnia epoka lodowcowa zakończyła się w tym regionie 10-12 tysięcy lat temu, pozostawiając wysoko w kotłach niewielkie pola lodowe. Pierwotna wysokość gór uległa znacznemu obniżeniu, z najwyższą górą Longs Peak na terenie parku wznoszącą się 4345 m nad poziom morza. Wschodnie granice parku narodowego leżą na wysokości 2,300 m (Estes Park), a Denver - dla porównania -na wysokości 1,600 m npm, stąd znane jest powszechnie jako Mile High City.
Ze względu na znaczne wysokości, duża część Parku Narodowego Gór Skalistych pozostaje niedostępna podczas zimy, a stanowa, widokowa droga nr 34, która przecina cały park ze wschodu na zachód jest odśnieżona dopiero pod koniec maja. Najwyższa na tej drodze przełęcz Iceberg Pass mierzy niebagatelne 3,600 m nad poziomem morza, z licznymi miejscami na parking, pieszymi szlakami, zdumiewającą panoramą granitowych szczytów i polodowcowych dolin, skąd jak na dłoni czytelna jest opisana skrótowo powyżej bogata przeszłość geologiczna tych fascynujących gór.
Tekst i zdjęcia: Andrzej Kulka. Autor jest zawodowym przewodnikiem i właścicielem chicagowskiego biura podróży EXOTICA TRAVEL, organizującego wycieczki po całym świecie, z Parkiem Narodowym Gór Skalistych włącznie, w lipcu, sierpniu i wrześniu 2020. Bliższe informacje i rezerwacje: EXOTICA TRAVEL, 6741 W. Belmont, Chicago IL 60634, tel. (773) 237 7788, strona internetowa: www.andrzejkulka.com.
