Z Andrzejem Kulką w świat
Park Narodowy Kanionu Bryce znajduje się w południowo-zachodniej części stanu Utah, zajmując powierzchnię zaledwie 145 km kw. (35,835 akrów) wydłużonej, wygiętej na kształt kilku amfiteatrów krawędzi Płakowyżu Paunsagunt, błędnie zwanej kanionem. Wjazd do tego parku znajduje się na wysokości 2,400 m n.p.m. (7,893 stóp), najwyższe jego wzniesienie (Rainbow Point) sięga 2,778 m n.p.m. (9,115 stóp).
Ten wysoko położony obszar cechuje klimat górski; średnia maksymalna temperatura stycznia wynosi 4C (39F), minimalna -13C (9F), dla lipca odpowiednio 28C (83F) i 8C (47F). Maksymalna zaś temperatura dla stycznia wynosi 15C (62F), minimalna -35C (-30F), lipca adekwatnie 36C (97F) i -3C (25F). Najwięcej opadów deszczu przypada na sierpień (56mm/2.2 cala), najobfitsze opady śniegu notuje się w lutym i w marcu; po 1,900 mm (75 cali). Śnieg często zalega aż do kwietnia!
Amfiteatr Bryce jest podziwiany ze względu na cuda przyrody nieożywionej, dlatego pozwolę sobie rozwinąć opis geologiczny podłoża jako niezbędny dla zrozumienia historii powstania kanionu. Bryce - w odróżnieniu od innych parków narodowych w Utah - Arches, Canyonlands i Capitol Reef - zbudowany jest ze stosunkowo młodych skał. Góry amerykańskiego Zachodu zaczęły się wypiętrzać, gdy z końcem epoki kredowej, wskutek ruchów orogenetycznych fazy laramijskiej ustąpiło z tego regionu morze. Południowa część Utah stała się w Paleocenie rozległą niziną pokrytą wielkimi jeziorami oraz systemem strumieni i rzek, znoszących materiał z erodowanego łańcucha gór piętrzących się od strony zachodniej. Cofnijmy się wstecz o 60 milionów lat. Wyobraźmy sobie równinę w strefie gorącego, tropikalnego klimatu, pokrytą gęstymi lasami z sosnami, sekwojami, klonami, wierzbami i gumowcami, z trawą i paprociami w poszyciu. Zwierząt było mnóstwo; w skałach napotykamy na ślady i kości krokodyli, pra-koni, żółwi, a także małży i ślimaków.
Wszelkie obniżenia terenu były z wolna wypełniane sedymentem transportowanym rzekami i strumieniami z okolicznych gór. Materiał znoszony wodą do zbiornika stojącej wody jest sortowany i deponowany w kolejności zależnej od jego frakcji (wielkości cząsteczek). Najpierw (najbliżej) odkłada się żwir, następnie (nieco dalej) piasek, muł i w końcu najdrobniejszy ił. Analogie znamy z pobytu na plaży, gdzie najgrubszy piasek znajduje się tuż przy brzegu, dalej jest on wyraźnie drobniejszy aby ustąpić miejsca mułowi. Gdy basen sedymentacyjny (kotlina lub jezioro) powiększał się, zlepieńce były pokrywane drobniejszą frakcją - mułem i iłem, gdy jezioro malało, sekwencja osadów była dokładnie odwrotna. W zależności od pory roku i składu chemicznego osady te przybierały różną barwę. Węglan wapnia dostając się do zbiornika mocniej lub słabiej spajał odłożone osady.
Przedstawiony scenariusz przestał działać w Eocenie, 37 milionów lat temu, pozostawiając blisko 700 metrów miższości skały nazwane Formacją Clarion, wypiętrzone w środku Miocenu (dopiero 16 milionów lat temu) na dzisiejszą wysokość Płaskowyżu Paunsaugunt.
Trudno o wdzięczniejszy materiał rzeźbiarski niż drobne warstewki o różnej grubości ziaren, różnej twardości i barwie, w dodatku pocięte systemem pionowych uskoków. Dodajmy do tego suchy klimat o niezbyt częstych lecz bardzo gwałtownych opadach oraz sporą wysokość nad poziomem morza, która decyduje o dużych opadach śniegu. Rzadko spotykane połączenie tych wszystkich elementów wpłynęło na powstanie przyrodniczego cudu. Warto pokrótce przeanalizować znaczenie każdego z wymienionych czynników.
Najważniejszą rolę odgrywa system regularnych uskoków tnących pionowo całą skalną formację, co można sobie obrazowo przedstawić jako tort gęsto pocięty nożem wzdłuż i w poprzek. Kiedy szczeliny po cięciach się rozszerzą (erozja wodna), otrzymamy szeregi sterczących pionowo, "pasiastych ołówków". To jest właśnie model Bryce!
Tekst i zdjęcia: Andrzej Kulka. Autor jest zawodowym przewodnikiem i właścicielem chicagowskiego biura podróży EXOTICA TRAVEL, organizującego wycieczki po całym świecie, w tym do Parku Narodowego Kanionu Bryce włącznie, 10 października 2020. Bliższe informacje i rezerwacje: EXOTICA TRAVEL, 6741 W.Belmont, Chicago IL 60634, tel. (773) 237 7788, email - Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., strona internetowa: www.andrzejkulka.com.
