Z Andrzejem Kulką w świat
Wielki dzień kowboja
Park Narodowy Mesa Verde zajmuje 200 km. kwadratowych powierzchni płaskowyżu Mesa Verde w południowo-zachodnim narożniku stanu Kolorado. Teren parku obejmuje zarówno płaskowyż jak i rozcinające go kaniony, w zboczach których Indianie Anasazi budowali swoje oryginalne osady. Ten fragment Kolorado cechuje klimat suchy i ciepły strefy umiarkowanej. Mesa Verde dzieli duży dystans od źródła wilgotności (Pacyfik), stąd notuje się tutaj niewielkie i nieregularne opady deszczu, a w zimie śniegu.
Wjazd do parku znajduje się 16 km od Cortez, będącego dobrą bazą noclegową dla zwiedzających. Znacznie większe miasto – Durango - leży 58 km na wschód od Mesa Verde, przy szosie nr 160. Odległość z Mesa Verde do Chicago (przez Nowy Meksyk) wynosi 2,600 km (1,600 mil), do Nowego Jorku – 3,710 km (2,300 mil).
Poruszanie się w obrębie parku jest łatwe. Far View Visitor Center dzieli od wjazdu tylko 24 km (15 mil), potem droga rozdziela się prowadząc 8 km (5 mil) na południe do siedziby władz parku (Park Headquarters). Ku północy, a następnie ku zachodowi i południowi biegnie droga wiodąca do Wetherill Mesa, z rzadka odwiedzanego skupiska stanowisk archeologicznych. Południowa część parku składa się z trzech odrębnych jednostek: muzeum Chapin Mesa, pętli Mesa Top Loop i Palace Loop.
Mesa Verde bywa zimą zasypane śniegiem, wiele dróg - w tym Cliff Palace Loop - jest wtedy zamkniętych, dlatego na zwiedzanie najlepiej wybrać wiosnę, lato lub jesień. Każda z pór roku ma swoje dodatnie strony; wiosnę i jesień cechuje rześkość powietrza, kwiaty i bogactwo kolorów, natomiast latem jest co prawda tłoczniej, ale dni są ciepłe i długie.
Zarys historyczny
Pierwsi ludzie dotarli w okolice pogranicza Kolorado i Arizony już 10 tysięcy lat temu. Niewiele jednak wiemy o ich życiu, zwyczajach, ceremoniach... Począwszy od 550 roku po Chrystusie Indianie Anasazi zakładali wioski na płaskowyżach (po hiszpańsku mesa, czyli stół) rozsianych po terenach dzisiejszych stanów Arizona, Kolorado i Nowy Meksyk. Jedno z plemion wybrało za miejsce zamieszkania Mesa Verde. Na płaskim szczycie obszernej góry budowali wioski z chat na kwadratowej podstawie, wgłębione w ziemię, kryte patykami i gliną (pithouses). Uprawiali kukurydzę, fasolę, dynie, zbierali orzechy, nasiona, polowali... Po dwustu latach zmienili budowniczy styl: z drewnianych pali i mułu zaczęli stawiać pionowe ściany. Od tego architektonicznego przełomu stali się Indianami Pueblo, co po hiszpańsku oznacza - "wieśniacy". Około 1000 roku w życiu Pueblo dokonała się kolejna rewolucja: do budowy domów zaczęli stosować obrobione kamienie. Powstały dwu- i trzypiętrowe budowle łączone w szeregi około 50 pomieszczeń. Zaznaczył się również postęp w ceramice i rolnictwie. Na lata 1100-1300 przypada szczyt rozwoju - klasyczny okres w historii Pueblo.
Potomek Indian Ansazi
Na początku XIII wieku, po blisko 700 latach życia na wyżynie, Indianie osiągnęli stadium rozkwitu plemienia liczącego wówczas około 5 tys. osób. I wtedy doszło do kolejnej zmiany stylu życia; mieszkańcy równych terenów płaskowyżu przenieśli się do nisz w stromych ścianach kanionów, gdzie świetnie można było się obronić przed ewentualnymi najeźdźcami, zwalniając przy okazji spory areał ziemi uprawnej. Być może był to zarazem sygnał rolniczego kryzysu?
Square Tower House
Budowle powstające w owych przewieszonych, skalnych wnękach były jak na owe czasy imponujące. Wielokondygnacyjne domy z piaskowcowych brył scalonych mułem zadziwiają do dzisiaj i dla współczesnego turysty stały się synonimem Mesa Verde. W typowym budynku było niewielkie – 2 x 3 metry - pomieszczenie sypialne, a obok i na górze znajdowały się magazyny na żywność i sprzęt. W każdej osadzie złożonej z kilkudziesięciu do dwustu domostw, były również służące do religijnych ceremonii okrągłe budowle zwane kiva. Tam modlono się o deszcz, udane zbiory i pomyślne polowania. Na placach pomiędzy zabudowaniami odbywały się codzienne zajęcia: kobiety gotowały posiłki, mieliły ziarno, lepiły naczynia, szyły odzież, mężczyźni wytwarzali narzędzia i broń. Pomiędzy ludźmi chodziły udomowione psy i indyki.
Drabina do Balcony House
Z nieznanych nam przyczyn pod koniec XIII wieku, w ciągu krótkiego okresu czasu - jednej, dwóch generacji - Indianie opuścili Mesa Verde, aby już więcej nie powrócić. Sądzono kiedyś, że przyczyną exodusu były zbrojne konflikty, jednak teza ta nie znalazła potwierdzenia i większość archeologów skłonna jest przypuszczać, że ludzie z Mesa Verde nie mieli już racji bytu wskutek wyjałowienia ziemi, przetrzebienia drzew i wybicia zwierzyny. Kilkanaście lat suszy wystarczyło, aby Indianie odeszli.
Współczesne domy potomków Indian Ansazi
Tekst i zdjęcia: Andrzej Kulka. Autor jest zawodowym przewodnikiem i właścicielem chicagowskiego biura podróży EXOTICA TRAVEL, organizującego wycieczki po całym świecie, z Kolorado włącznie, w lecie 2021. Bliższe informacje i rezerwacje: EXOTICA TRAVEL, 6741 W. Belmont, Chicago IL 60634, tel. (773) 237 7788, strona internetowa: www.andrzejkulka.com.
