Początek 2025 roku przyniósł wiele ekstremalnych zjawisk pogodowych. Południowa Kalifornia doświadczyła porywów wiatru o prędkości dochodzącej do 160 km/h, które wywołały rekordowo niszczycielskie pożary. Z kolei silne burze zimowe zasypały śniegiem i sprowadziły chłodne temperatury na wschodnie wybrzeże USA oraz na południe kraju. W tle tych wydarzeń meteorologicznych naukowcy z wiodących światowych organizacji meteorologicznych poinformowali, że zmiany klimatyczne wywołane działalnością człowieka sprawiły, że rok 2024 stał się najcieplejszym w historii ludzkości.
Czy zmiany klimatyczne wpływają na ekstremalne zjawiska pogodowe?
W przeszłości klimatolodzy twierdzili, że nie można bezpośrednio powiązać pojedynczych zjawisk pogodowych ze zmianami klimatycznymi wywołanymi przez człowieka. Jednak w ostatniej dekadzie rozwój nauki pozwolił na dokładniejsze badania. Dzięki nowoczesnym metodom badawczym można obecnie precyzyjnie określić, jaki wpływ mają zmiany klimatyczne na klęski żywiołowe, takie jak fale upałów, huragany czy pożary lasów.
Nie każde odchylenie pogodowe jest bezpośrednio związane ze zmianami klimatycznymi, ale wzrost średnich globalnych temperatur ma zauważalny wpływ na wiele ekstremalnych zjawisk pogodowych. Jak tłumaczy Justin Mankin, klimatolog z Dartmouth College: „Trendy klimatyczne kształtują nowe możliwości pogodowe, które wcześniej były bezprecedensowe”.
Pogoda a klimat – jaka jest różnica?
Naukowcy często powtarzają: klimat to to, na co się przygotowujesz, a pogoda to to, co dostajesz. Danielle Touma, klimatolożka z Uniwersytetu Teksańskiego w Austin, porównuje to do garderoby: „Klimat to ubrania, które masz w szafie, ale to, co wybierasz do noszenia każdego dnia, pokazuje pogodę”.
Klimat definiuje się zazwyczaj jako 30-letnią średnią warunków pogodowych danego miejsca. Nietypowe zjawiska pogodowe wchodzą w skład tej średniej, ale mają mniejsze znaczenie w porównaniu z bardziej powszechnymi warunkami.
Jak zmiany klimatyczne wpływają na pogodę?
Temperatura Ziemi wzrosła o około 1,3°C od połowy XIX wieku, kiedy ludzie zaczęli masowo spalać paliwa kopalne. Zanieczyszczenia powstałe w wyniku tego procesu zatrzymują ciepło w atmosferze, powoli ogrzewając powietrze, oceany i lądy.
Chociaż stopniowy wzrost temperatur nie zawsze wyraźnie wpływa na codzienną pogodę, globalne ocieplenie ma prawdopodobnie wpływ na nią każdego dnia – choćby w subtelny sposób. Deepti Singh, klimatolożka z Uniwersytetu Stanowego Waszyngtonu, wyjaśnia: „Wszystko, czego doświadczamy, dzieje się w zmienionym środowisku, a więc pogoda w pewnym stopniu również jest pod wpływem tych zmian”.
Przykłady obejmują zmniejszenie liczby dni z mrozem w wielu częściach USA, takich jak Michigan czy Ohio, które obecnie mają o ponad tydzień mniej dni mroźnych niż w świecie bez zmian klimatycznych. Zwiększyła się również ilość fal upałów – od lat 60. ich liczba w USA wzrosła trzykrotnie.
Zmiany klimatyczne przekształcają także skomplikowane wzorce atmosferyczne i oceaniczne, czasami powodując zjawiska pogodowe, które wcześniej były niespotykane. Na przykład śmiertelna fala upałów z 2021 roku w północno-zachodniej części Pacyfiku była znacznie bardziej intensywna z powodu zmian klimatycznych. Jednocześnie warunki atmosferyczne, które umożliwiły jej wystąpienie, były w tym regionie bezprecedensowe.
„W pewnym sensie podkręciliśmy klimat” — mówi Alex Hall, klimatolog z University of California w Los Angeles. „Ale od czasu do czasu zdarzy się coś naprawdę ekstremalnego, co będzie znacznie wykraczało poza zakres tego, do czego atmosfera była wcześniej zdolna”.
Skąd to wiemy?
W ciągu ostatniej dekady naukowcy opracowali techniki zwane „detekcją” i „atrybucją”. Korzystają z modeli klimatycznych, które symulują, jak zachowywałaby się planeta bez spalania paliw kopalnych na ogromną skalę. Porównując tę hipotetyczną sytuację z obecną, mogą określić, czy zmiany klimatyczne wywołane przez człowieka miały wpływ na prawdopodobieństwo wystąpienia danego zjawiska pogodowego i jak duży był ten wpływ.
Na przykład badania wykazały, że opady deszczu podczas huraganu Helene były o 10% bardziej intensywne i co najmniej o 40% bardziej prawdopodobne z powodu zmian klimatycznych wywołanych przez człowieka.
Mankin porównuje tę technikę do badań klinicznych w medycynie: „Chcesz porównać wyniki medyczne w grupie, która otrzymała lek, z grupą kontrolną, która go nie otrzymała. Tyle że w tym przypadku lekiem jest spalanie paliw kopalnych”.
jm
