Najnowsze badania nad Kwintetem Stefana – grupą pięciu galaktyk znajdującą się 290 milionów lat świetlnych od Ziemi – dostarczyły astronomom szczegółowych informacji na temat kosmicznych kolizji i ich roli w ewolucji wszechświata. Kluczowym elementem tego systemu jest galaktyka NGC 7318b, która z prędkością 3,2 miliona kilometrów na godzinę zderza się z innymi członkami grupy, w tym z NGC 7318a. To, wydawałoby się, dramatyczne zdarzenie jest naszym laboratorium kosmicznym, które oferuje wgląd w procesy kształtujące galaktyki i wpływające na ich przyszłość.
Zjawiska astronomiczne w Kwintecie Stefana
Kwintet Stefana, odkryty w XIX wieku przez Édouarda Jeana-Marie Stephan’a, jest znany jako jeden z najwcześniej zidentyfikowanych układów galaktycznych wchodzących w interakcję ze sobą. Zawiera pięć galaktyk: NGC 7317, NGC 7318a, NGC 7318b, NGC 7319 i optycznie bliską NGC 7320. Zderzenia, jakie obserwujemy w tym układzie, odgrywają kluczową rolę w przekształcaniu się jego struktury. Powodują powstawanie intensywnych fal uderzeniowych, które widać jako jasne ślady na zdjęciach uzyskanych dzięki zaawansowanym teleskopom.
Zaawansowane technologie obserwacyjne
Do badania kolizji wykorzystano instrumenty takie jak WEAVE (spektrograf na Teleskopie Herschela) oraz Teleskop Kosmiczny Jamesa Webba (JWST). WEAVE pozwolił na analizę światła emitowanego przez gwiazdy i gaz, ujawniając skład chemiczny i strukturę gazu międzygalaktycznego. JWST, dzięki swoim zdolnościom obserwacji w podczerwieni, odkrył regiony intensywnej formacji gwiazd oraz wpływ supermasywnych czarnych dziur znajdujących się w jądrach galaktyk.
Fale uderzeniowe: kosmiczne „boomy”
Fale uderzeniowe wywołane zderzeniem NGC 7318b z NGC 7318a rozchodzą się przez gaz międzygalaktyczny z prędkościami hipersonicznymi. W regionach zimnego gazu fale te są na tyle potężne, że rozrywają atomy, tworząc jonizowaną materię, widoczną jako jasne smugi. Z kolei w gorącym gazie fale działają inaczej: sprzyjają kompresji, która prowadzi do emisji fal radiowych wykrywanych przez teleskopy takie jak LOFAR.
Impuls gwiazdotwórczy i zanik materiału
Podczas zderzenia gaz i pył w galaktykach są poddawane kompresji, co może wywoływać intensywne procesy gwiazdotwórcze. Jednak zderzenia takie jak to w Kwintecie Stefana nie zawsze sprzyjają formowaniu gwiazd. Gwałtowne wyrzuty gazu mogą zubożyć galaktyki w surowce niezbędne do powstawania nowych gwiazd. Obserwacje pokazują, że zjawiska te mają kluczowe znaczenie dla przyszłego wyglądu galaktyk.
Jak to wpływa na nas i czy powinniśmy się obawiać takich zdarzeń w przyszłości?
Zrozumienie takich kolizji pozwala nam lepiej przewidzieć przyszłość Drogi Mlecznej. W odległej przyszłości – za około 4,5 miliarda lat – nasza galaktyka zderzy się z Andromedą. Podobne zjawiska mogą prowadzić do przekształcenia obu systemów w nową galaktykę o nieregularnym kształcie. Choć zderzenie to nie wpłynie bezpośrednio na Układ Słoneczny, zmiany w orbicie Ziemi mogą potencjalnie doprowadzić do ekstremalnych, nieznanych dotąd zmian klimatycznych. Najnowsze zdarzenie w żaden sposób nie wpłynie bezpośrednio na nas. Jest jedynie idealną możliwością dla rozwoju nauki i bardzo skutecznym bodźcem do tego, by udoskonalać obecnie używane narzędzia pomiarowe.
Nowe horyzonty w astronomii
Dzięki zaawansowanym technologiom, takim jak WEAVE i JWST, naukowcy są w stanie zbadać szczegóły procesów zachodzących w galaktykach z niespotykaną dotąd precyzją. Wyniki badań Kwintetu Stefana posłużą jako podstawa dla dalszych badań nad formowaniem gwiazd, dynamiką galaktyk i ewolucją wszechświata. Tak gigantyczne zdarzenia, choć dzieją się w bardzo odległych zakątkach kosmosu, mogą posłużyć nie tylko celom rozwojowym, ale również planowaniu rozwiązań zapewnienia bezpieczeństwa ludzkości, a dzięki temu, że już teraz można myśleć o takich rozwiązaniach, istnieje ogromna szansa, że jeśli w przeciągu kilku miliardów lat wciąż będziemy istnieć jako ludzie, będziemy mogli maksymalnie przedłużyć nasz gatunek.
Warto również nadmienić, że istnieje nagranie z tego zdarzenia, które można znaleźć w internecie.
Adrian Pluta
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
