Po sporej dawce wrażeń w Johannesburgu opuszczamy obfitujące w złoto rejony Witwatersrandu i przybywamy do administracyjnej stolicy kraju - Pretorii. Miasto, położone ok. 50 km na północ od Jo'burga, zamieszkałe jest przez blisko 3 miliony ludzi. Pretoria zwie się oficjalnie Tshwane (w języku murzyńskiego plemienia Sotho), albo też (co mi bardziej przypada do gustu) ePitoli.
Była stolica pierwszego państwa białych ludzi na krańcu Afryki: Zuid-Afrikaansche Republiek do dzisiaj pozostaje administracyjnym centrum Republiki Południowej Afryki. To właśnie w Pretorii powstał i był przez lata skutecznie rozwijany system segregacji rasowej, znany szeroko w świecie jako apartheid. Zabudowa wzdłuż autostrady łączącej Jo'burg z Pretorią jest ciągła, głównie dzięki firmom, które przenosząc się z zagrożonego przestępczością Johannesburga wypełniły swoimi siedzibami pasmo zieleni, odgradzające niegdyś oba ośrodki miejskie.
Panorama Pretorii
Zwiedzanie stolicy zaczynamy od symbolu Afrykanerów: pomnika Voortrekker Monument. Upamiętnia on wielki wymarsz (treking) pionierskich Burów z Kapsztadu w latach 30. XIX wieku, emigrujących z obawy przed coraz bardziej natarczywą brytyjską dominacją. Nawiasem mówiąc z tych lat właśnie wzięło się tak obecnie popularne w niektórych regionach świata (np. Nepal) i powszechnie używane do dzisiaj określenie trekking. Pomnik Pionierów postawiono w 1938 roku z okazji setnej rocznicy bitwy nad rzeką Blood River, gdzie licząca około 468 ludzi grupa Burów pokonała 7-tysięczną armię Zulusów. Niektóre źródła donoszą, że Zulusi liczyli ponad 12 tysięcy wojowników! Do cudów należy zaliczyć fakt, że... zginęło wówczas 3 tysiące murzyńskich wojowników i... ani jeden biały żołnierz! Bitwa nad Krwawą Rzeką była odwetem za wymordowanie przez Zulusów grupy Burów pod przewodnictwem Pieta Retiefa, którzy od króla Dingaana (przyrodni brata słynnego wodza Shaka Zulu) dostali ziemię w zamian za stada krów, jednak pomimo spisanej umowy zostali podstępnie wymordowani co do jednego. Na wewnętrznej ścianie Pomnika oglądamy właśnie płaskorzeźbę przedstawiającą historyczny moment podpisania tej umowy przez zuluskiego króla. Ciekawostka: dokładnie o 11 przed południem 16 grudnia (rocznica wzmiankowanej bitwy) padający przez otwór w suficie wąski promień słońca jasno oświetla położony na parterze symboliczny grobowiec upamiętniający jej bohaterów.
Pomnik Pionierów, Pretoria
Pomnik Pioniera jest wielki, masywny, unikalny w swoim kształcie i położeniu. Wokół, w wewnętrzną ścianę muru, zręcznie wkomponowano reliefy burskich wozów z czasów Wielkiej Wędrówki, ustawione w typowym kręgu obronnym. Życie pionierów nie było łatwe. Liczne płaskorzeźby szczegółowo opisują twarde życie pierwszych osadników, ich walkę o przetrwanie, bitewne sceny z udziałem mężczyzn i dzieci, kataklizmy przyrody. Kobietom wystawiono osobny pomnik, w podzięce za trud i poświęcenie w tamtych niełatwych czasach.
Wóz Burów z czasów Wielkiego Trekingu, Pretoria
Zasiedlanie Południa Afryki przez Burów
Po krętych schodach wychodzimy na balkony położone blisko szczytu budynku, skąd roztacza się wspaniała panorama okolicy. Od zachodu widać centrum miasta, od wschodu - okazałe budynki największego uniwersytetu świata UNISA ze 370 tysiącami studentów (2023), od południa - siedziby wspomnianych na początku firm, które umiejscowiły się w połowie drogi między Johannesburgiem a Pretorią.
Wjeżdżamy do “Miasta Kwitnącej Jakarandy" znanego z okazałych gmachów rządowych i wiodącego w kraju ośrodka akademickiego. Egzotyczne jakarandy sprowadzono w 1888 z Rio de Janeiro, a dzisiaj - w ogromnej ilości 70 tysięcy sztuk - zdobią miasto każdej wiosny (czyli w październiku i listopadzie) milionami fioletowych kwiatów. Pretoria już na wstępie sprawia sympatyczne wrażenie, jakże różne od pełnej napięcia metropolii od południa. Na ulicach panuje relaksująca atmosfera, architektura centrum jest składna, przejrzysta, ze świetnie zachowanymi zabytkowymi budynkami.
Płaskorzeźba z Muzeum Pioniera
Tekst i zdjęcia: Andrzej Kulka
Autor jest zawodowym przewodnikiem i właścicielem chicagowskiego biura podróży EXOTICA TRAVEL, organizującego wycieczki po całym świecie, z RPA, Zimbabwe, Botswaną i Zambią włącznie, od 19 do 30 października 2024 roku. Bliższe informacje i rezerwacje: EXOTICA TRAVEL, 6741 W.Belmont, Chicago IL 60634, tel. (773) 237 7788, strona internetowa: andrzejkulka.com/destinations/afryka-poludniowa-pazdziernik-2024/
