Powszechnie narzeka sie na poziom amerykanskiego szkolnictwa, szczegolnie w duzych miastach, takich jak Nowy Jork czy Chicago. Chociaz jakosc nauczania rzeczywiscie pozostawia wiele do zyczenia, rodzice czesto nie wiedza, ze publiczne szkoly dobrze ksztalca dwie ekstremalne grupy dzieci - uposledzone i bardzo zdolne.
Wiele okregow szkolnych prowadzi programy dla wybitnych dzieci ( gifted programs). Sposrod wszystkich dzieci w danym okregu wybieranych jest kilka procent (2% - 3%) najzdolniejszych i ksztalconych wedlug specjalnego, rozszerzonego planu nauczania. Programy te nosza rozne nazwy, jak: Magnet Gifted Program, Beacon czy Astra.
W niektorych okregach szkolnych programy dla zdolnych dzieci polegaja na tym, ze w ktorejs z wczesnych klas szkoly podstawowej wybrane droga testu dzieci raz w tygodniu dowozone sa do zbiorczej szkoly, gdzie spedzaja dzien na nauce zaawansowanych przedmiotow. Przykladem jest Academicly Gifted Program w dystrykcie Mineola na Long Island kolo Nowego Jorku. W Mineoli i okolicach dzieci przechodza specjalny egzamin w kazdej klasie tuz przed wakacjami i zawsze maja szanse zakwalifikowac sie na nastepny rok. W tym artykule pomowmy jednak o takich programach, ktore sa zupelnie niezalezne od glownego sposobu nauczania, gdy dzieci sa przyjmowane do tych programow tylko raz, na ich poczatku, a potem jest niezwykle trudno sie do nich dostac.
W ktorej klasie zaczyna sie program?
Podstawowa rzecza, jakiej musimy sie dowiedziec, to kiedy sie program zaczyna: od przedszkola ( kindergarten) czy od pierwszej klasy.
Jezeli program w danym dystrykcie zaczyna sie od pierwszej klasy, to wczesna wiosna szkola informuje o nim rodzicow przedszkolakow i wszystkie dzieci maja rowne szanse.
Jezeli natomiast nabor jest wsrod czterolatkow do przedszkola, to inicjatywa nalezy wylacznie do rodzicow. Wielu rodzicow przekona sie, ze dowiedzenie sie o szczegolach programu bedzie trudne, bo szkolna administracja dziala tak, jak pracowalo sie za Polski Ludowej.
Azeby dowiedziec sie o programie dla uzdolnionych dzieci, trzeba zadzwonic do kuratorium, ktoremu podlegamy ( district office). Numer telefonu znajdziemy w ksiazce telefonicznej na niebieskich - rzadowych stronicach. Nie nalezy polegac na informacjach uzyskanych od przygodnej osoby w sekretariacie szkoly. Przedszkolanka mojej corki powiedziala mi z calym przekonaniem, ze w naszym dystrykcie nie ma zadnego programu dla uzdolnionych dzieci, podczas gdy istnieje on od lat(!).
Proces selekcji pierwszoklasistow
Zasady kwalifikacyjne, tak jak i plan nauczania Gifted Program, zalezy wylacznie od wladz danego okregu ( school district).
Zasady selekcji dzieci do pierwszej klasy wyjasnie Panstwu na przykladzie mojego okregu szkolnego, ktorym jest nowojorski District 26 na Queensie.
1. Zgloszenie dziecka przez rodzicow. Rodzice otrzymuja od szkoly informacje o istnieniu programu plus formularz, na ktorym moga zglosic kandydature dziecka.
2. Rekomendacja nauczyciela. Sposrod zgloszonych dzieci nauczyciel rekomenduje 2-4, ktore uwaza za najlepsze w swojej klasie.
3. Wstepny test. Jezeli rodzice nie zgadzaja sie z opinia nauczyciela, dziecko poddane zostaje krotkiemu, polgodzinnemu testowi. Dzieci o najlepszych wynikach dolaczaja do grupy wytypowanej przez nauczycieli.
4. Pelny test na inteligencje i umiejetnosci ( IQ and Aptitude Test). Dzieci z rejonu 26. zostaly poslane do Hofstra University, gdzie byly poddane 2 - 3 godzinnym testom przez studentow robiacych doktorat z psychologii.
Na 1500 przedszkolakow w naszym okregu szkolnym wybrano 50 dzieci o najwyzszym ilorazie inteligencji ( IQ). Pewne znaczenia miala rowniez rekomendacja nauczyciela.
Proces selekcji przedszkolakow
Do programu zaczynajacego sie od przedszkola dostac sie jest latwiej, gdyz niewielu rodzicow o nim wie, wiec mniej dzieci staje w szranki. Wiele rejonow pozwala przyniesc wyniki testu na inteligencje od prywatnego psychologa i wybiera dzieci o najwyzszym ilorazie. Czesto kandydatow jest tak malo, ze przyjmowani sa wszyscy chetni, majacy ponadprzecietne wyniki.
Co daje Gifted Program?
Gifted Program ma rozszerzony program nauczania, bardziej wymagajacy od programu w typowych szkolach publicznych, ktore, jak wiemy, najlepsze nie sa.
Gifted Program w naszym rejonie obejmuje cala szkole podstawowa plus posrednia ( middle school). W ten sposob dziecko ma zapewniona dobra, bezplatna edukacje az do poczatku szkoly sredniej ( high school). Trudno orzec, czy nauczy sie tyle, co w elitarnych prywatnych szkolach (kosztujacych ok. $10,000 rocznie), ale z cala pewnoscia bedzie przebywac z innymi bardzo zdolnymi dziecmi, co bedzie je inspirowac do wiekszego wysilku umyslowego.
Po ukonczeniu Gifted Program dzieci latwiej dostana sie do dobrych srednich szkol, takich jak znane nowojorskie publiczne szkoly Stuyvesant, Brom High School of Science czy Brooklyn Tech.
Czy polskie dzieci maja szanse?
Ktos moze uwazac, ze jego dziecko ma niewielkie szanse na to, by zaliczyc sie do intelektualnej elity i nie podejmie nawet trudu, by sprobowac. NIESLUSZNIE! Obserwuje, ze wiele polskich dzieci dostaje sie do specjalnych programow i do znakomitych szkol.
Trzeba probowac - nie mamy przeciez nic do stracenia.
Uwaga:
Dzieci imigrantow maja mniejsze szanse w programach, ktore zaczynaja sie od przedszkola, bowiem mowiac w domu caly czas po polsku, znaja slabiej jezyk angielski. Dlatego wlasnie niektore kuratoria prowadza nabor do pierwszej klasy, by wyrownac poziom jezykowy w przedszkolu i dac wszystkim dzieciom rowna szanse.
Nie przesadzajmy z polskoscia
Testy na inteligacje klada duzy nacisk na znajomosc jezyka angielskiego - miedzy innymi pytaja o synonimy, przeciwienstwa, absurdy, relacje miedzy przedmiotami. Nawet bardzo bystre dziecko wypadnie blado, jezeli nie ma wystarczajaco szerokiego slownictwa. Stad tez moja sugestia do kochajacych rodzicow: nie przesadzajcie z polskoscia. Wiadomo, ze mowa polska jest przedmiotem dumy rodzicow, umiejetnosc czytania po polsku - tematem listow do dziadkow. Niemniej najstaranniejsza edukacja po polsku, troskliwe wychowywanie przez babcie, ktora specjalnie przyjechala z Polski, pozbawia dzieci rownej szansy na dostanie sie do elitarnych programow. Jednoczesnie z jezykiem polskim dziecko musi uczyc sie angielskiego, i to nie w szkole, lecz znacznie wczesniej - przed testami kwalifikacyjnymi, ktore administrowane sa w wieku 4 lub 5 lat.
Ale z drugiej strony nie uwazajmy ojczystego jezyka za wroga i nie zaczynajmy do niemowlakow mowic w (lamanym) jezyku angielskim. Specjalisci przypuszczaja, ze wlasnie dwujezycznosc (trzyjezycznosc) dzieci imigrantow czyni ich umysl gietkim i chlonnym na kazda inna wiedze. Nie bez znaczenia jest fakt, ze nasz europejski system wartosci kladzie duzy nacisk na znaczenie nauki i wpaja dzieciom poczucie obowiazku, zamilowanie do pracy nad soba.
Jak zwiekszyc szanse dziecka
Radze, by w procesie kwalifikacyjnym rodzice przejeli inicjatywe, a nie liczyli na to, ze pozytywny wynik sam spadnie nam z nieba.
Oto kilka prostych rad:
1. Radze zawczasu poddac dziecko testowi u prywatnego psychologa, najlepiej dwujezycznego. Da to nam orientacje w mozliwosciach dziecka i dziedzinach wymagajacych pracy.
2. Gdy wyniki dziecka sa zadowalajace ( IQ na poziomie 125, a w niektorych okregach nawet znacznie wyzej), ich kopie warto dac nauczycielowi, ktory ma dawac rekomendacje. Jezeli proces kwalifikacyjny jest podobny do tego w moim okregu, nauczyciel musi wybrac z klasy tylko kilkoro dzieci i bywa w trudnej sytuacji. Majac w reku wysoki wynik IQ dziecka, nauczyciel nie moze go pominac.
3. Wiele dystryktow honoruje wyniki testow przeprowadzonych przez prywatnych psychologow. Jezeli niewiele osob wie o programie, nasze dziecko moze byc szybko zakwalifikowane. Warunkiem jednak jest posiadanie przez psychologa wszystkich licencji, wymaganych przez Board of Education.
4. Dowiedzmy sie, czy dwujezycznemu dziecku nie przysluguje prawo do testu w jego jezyku, a przynajmniej testu, przeprowadzonego przez dwujezycznego psychologa.
5. Przygotujmy dobrze nasze dziecko do testow (patrz nizej).
Przygotowanie dziecka do testow
Przygotowanie do egzaminow na inteligencje jest bardzo obszernym tematem, wzbudzajacym liczne kontrowersje. Niektorzy specjalisci mowia, ze zdolnosci zaleza od genow i nie mozna wyuczyc dziecka inteligencji. Fakt. Lecz Wechsler Preschool and Primary Scale of Inteligence Test i inne mierza rowniez rozliczne umiejetnosci, ktore mozna malemu dziecku wpoic. Ponadto praca nad dzieckiem - czytanie mu, podsuwanie edukacyjnych gier i programow komputerowych - rozwija dziecko i zwieksza jego umyslowe mozliwosci. W ostatnich latach nauczylam sie wiele o rozwoju mlodego umyslu i w ktoryms z nastepnych numerow Poradnika chetnie sie z Panstwem podziele swoimi doswiadczeniami.
Co daje mi prawo radzic innym rodzicom, jak maja postepowac z malymi dziecmi? Wlasnie fakt, ze moja szescioletnia corka dostala sie do Magnet Gifted Program, przeskakujac 99.62% amerykanskich rowiesnikow. I nie przeszkodzila jej znajomosc jezyka polskiego i niemieckiego.
Uwazam, ze nasze polskie dzieci sa bardzo zdolne i powinnismy dac im szanse na wykorzystanie tych mozliwosci.
