"Boiler rooms"
To podszyte wiatrem firmy maklerskie, ktorych jedynym celem jest upchniecie klientom jak najwiekszej ilosci falszywych lub o niewielkiej wartosci papierow (jak penny stocks) i zwiniecie interesu. Inne podejrzane firmy sprzedaja prawdziwe akcje czy obligacje, lecz maja na celu szybki nimi obrot ( churning), by maksymalnie zarobic na komisowym. Oszustow nie brakuje.
Mala firma maklerska o nobliwej nazwie A.R. Baron, naciagnela w ubieglych latach 8,000 klientow na kwote $75 mln, sprzedajac im bezwartosciowe papiery. W roku 1998 jej glowny promotor zostal skazany na 5 lat wiezienia.
"Cold calling"
Ambitni maklerzy stosuja cold calling, co polega na dzwonieniu do klientow wzietych z ksiazki telefonicznej lub z kupionej listy adresowej. Nie ma w tym nic zlego - nawet maklerzy prestizowych domow maklerskich dzwonia do nieznajomych w nadziei pozyskania klienta.
Zle imie procedurze cold calling przydaly boiler rooms, ktorych pracownicy agresywnie sprzedaja papiery podejrzanej wartosci, od ktorych zarabiaja wysokie komisowe.
Grupa osobnikow dzialajaca z Toronto i Florydy, zwana przez prase "chlopcami z ulicy Adelaide" ( Adelaide Street boys), namowila tysiace klientow na kupno szlachetnych metali. Ambitni maklerzy upychali po $85 za uncje metal zwany germanium, ktory wart byl co najwyzej $7 za uncje. Wladze federalne utrzymuja, ze inwestorzy stracili co najmniej $10 mln. Dwoch prowodyrow jest za kratkami, trwa ekstradycja trzeciego z Hiszpanii.
"Churning"
Maklerzy zarabiaja poprzez liczenie komisowego od kazdej zrealizowanej transakcji. Tak dlugo, jak stosowany bedzie taki system wynagradzania, tak dlugo przydazac sie beda przypadki nadmiernego obracania walorami na koncie klienta ( churning).
Churning jest najczestszym powodem skarg klientow domow maklerskich. Dotyczy to tylko pelnoserwisowych maklerow, ktorym klienci dali upowaznienie do dowolnego zarzadzania pieniedzmi. U dyskontowych maklerow tylko klient moze podjac decyzje o kupnie czy sprzedazy.
"Front running"
Front running (wybieganie przed klienta) polega na zakupie (sprzedazy) akcji przez osobe bedaca w posiadaniu informacji, ktora niebawem wplynie na cene waloru. Front runnung praktykuja czasem dealerzy na NASDAQ ( market-makers): widzac wplywajace duze zlecenie kupna, kupuja dane akcje najpierw dla siebie, po czym odsprzedaja klientowi po zawyzonej cenie.
Tak jak market maker, makler tez moze wybiec przed klienta ( front run the client).
Przyklad
Klientka jest zainteresowana centowa akcja, ktora handluje sie na poziomie $4 1/2, wiec dzwoni z zamowieniem kupna 2,000 udzialow. Po kilku dniach dostaje raport, z ktorego wynika, ze kupila akcje po $4 3/4. Pech czy naduzycie maklera? Makler mogl te akcje kupic po $4 1/2 na swoje konto lub specjalne konto swojej firmy, po czym odsprzedac klientce po $4 3/4, z zarobkiem $500 dla siebie.
Przebiegli maklerzy robia front running dyskretnie, nie wzbudzajac podejrzen klienta. Bezczelni - bez umiaru.
Przyklad
Pewien czytelnik kupil przez maly, "agresywny" dom maklerski 1,000 akcji Caldora (firmy dzis upadlej) po $5 za udzial. Potem zadzwonil do nas z pytaniem, jak to jest mozliwe, ze zaplacil $5.5 (w sumie $5,500), skoro tabele notowan wykazaly, ze tego dnia akcja wahala sie tylko od $4 do $4.5. Teraz juz wiemy, ze nasz czytelnik padl ofiara bezczelnego front running. Jego makler kupil sobie 1,000 akcji po $4.5, a odsprzedal klientowi po $5.5, zarabiajac na czysto $1,000.
Miedzy nami mowiac, makler ten juz nie pracuje w swoim zawodzie, ale pracuje wielu innych.
"Pump and dump"
Male domy maklerskie czasami uczestnicza w wysilku wysrubowania cen jakiejs akcji na zlecenie spolki lub firmy (osoby), wynajetej w tym celu. Za sprzedaz akcji wlasciciele domu maklerskiego i maklerzy sa wynagradzani prezentami w formie gotowki, samochodow, luksusowych wakacji.
Nieuczciwy broker moze np. otrzymac $5,000 za szczere checi, po czym np. $5,000 za kazde 1/2 punktu, o ktory wywindowal akcje. Umowa moze przewidywac, ze makler upchnie np. 100,000 udzialow swoim klientom i udokumentuje to wyciagami z kont.
Nie jest wykluczone, ze firma brokerska z ostatniego przykladu byla zaangazowana (za odplatnoscia) w podtrzymaniu kursu upadajacego Caldora, gdyz wielu ich klientow zostalo namowionych na zakupienie tych akcji.
"Chop-stocks"
Najbardziej bezczelna forme manipulacji cenowych stosuja male domy maklerskie zwane chop-houses.
Chop stocks - to nazwa akcji malo plynnych akcji malych spolek ( micro-caps), manipulowanych przez wlascicieli, promotorow, a nawet przez mafie. Nie chodzi tu tyle o taktyke pump and dump (windowania kursu i szybkiej sprzedazy), lecz o lapowkarstwo, lamanie federalnych przepisow papierow wartosciowych i podatkowych oraz jawne oszukiwanie klienta.
W slangu chop okresla spread (marze), roznice miedzy cena jaka makler zaplacil za akcje, a cena, jaka liczy swoim klientom. Wielkosc owej marzy nie ma nic wspolnego z ta widoczna w finansowych notowaniach, bowiem chop houses nabywaja owe "siekane" akcje za bardzo niskie ceny.
Istnieja podstawowe rodzaje ograniczonych akcji ( restricted stocks):
- Rule 144 stocks, zwane tez letter stocks, to akcje wypuszczone przez spolki dla swoich pracownikow na mocy paragrafu 144 prawa papierow wartosciowych ( Rule 144 of the securities law). W ten sposob korporacje wynagradzaja swoich kluczowych pracownikow. Te papiery wartosciowe nie sa rejestrowane w Security and Exchange Commission, przez to nie mozna nimi obracac na wtornym rynku. Pracownicy otrzymujacy certyfikaty akcji podpisuja Letter of Intent, w ktorym oswiadczaja, ze nabyli akcje w celu inwestycji, a nie od sprzedania (stad nazwa). Akcji tych nie mozna sprzedac w przeciagu roku czy dwoch.
- Regulation S stocks sa emitowane poza Stanami Zjednoczonymi w celu zebrania kapitalu za granica i rowniez nie zarejestrowane w SEC. Stanowia legalny sposob zbierania pieniedzy przez poczatkujace, male spolki.
Zarowno Rule 144 stocks jak i Regulation S stocks ( restricted stocks) nie moga przez jakis czas (rok lub dwa) byc przedmiotem obrotu na amerykanskich gieldach. Dlatego tez chop-houses moga je nabyc bardzo tanio.
Oto jak wyglada transakcja z chop-stock.
1. Akcje spolki XYZ handluja sie na poziomie 9 5/8 bid i $10 ask. Promotor uzyskal po 25 centow 100,000 ograniczonych akcji (wydanych za granica - regulation S stocks - lub wyemitowane dla ludzi z wewnatrz - Rule 144 stocks). Zaplacil za nie $25,000.
2. Promotor uzgadnia sprzedaz akcji dla chop house po $9 5/8 za udzial, w sumie za $862,500.
3. Maklerzy przystepuja do dzialania. Dzwonia do potencjalnych klientow z list adresowych ( cold call), upychajac akcje po $10. Jesli sprzedadza je wszystkie, wplywy wyniosa $1 mln.
4. Chop house sle $962,500 dla promotora.
5. Promotor dostarcza akcje do chop house, a dom maklerski umieszcza je na koncie klientow.
6. Zyski promotora - $962,500 minus $25,000 sa slane na konto w zagranicznym banku ( offshore bank account).
7. Zagraniczny bank sle polowe tej kwoty na zagraniczne konto wlascicieli chop-house, albo promotor daje czesc zyskow w gotowce.
Klienci sa oszukiwani, gdyz otrzymuja akcje, ktore nie powinny znalezc sie w obrocie. Nie wiedza o tym, bowiem nie dostaja certyfikatow, lecz akcje na koncie ( book entry).
Jezeli klient zechce sprzedac ograniczone akcje, napotka na trudnosci. Makler bedzie go unikal i staral sie zmienic jego decyzje. Jezeli klient bedzie sie upieral, makler sam odkupi akcje od niego (przeleje je na inne konto), lub "odsprzeda" je zaprzyjaznionej firmy maklerskiej.
Chop houses nie istnieja dlugo. Niebawem zwijaja zagle, a klientowi pozostaje bezwartosciowy portfel.
Business Week w swoim artykule pt. Inwestors Beware, Chop Stocks are on the Rise podal, ze az polowa obrotu na OTC Bulletin Board stanowia chop stocks, w sumie ok. 700 akcji na OTC Bulletin Board i ok. 200 na NASDAQ Small Cap o wartosci $10 miliardow obrotu rocznie. Trzeba uwazac.
Jak sie bronic
Inwestor powinien wystrzegac sie klopotow stosujac sie do ponizszych regul:
- Wspolpracuj tylko z godnym zaufania maklerem, najlepiej - pracujacym w duzej, szanowanej firmie.
- Nie inwestuj w akcje malych spolek notowanych na NASDAQ Biuletyn Board czy Pink Sheets, gdyz te bywaja czesto manipulowane.
- Ucz sie, bowiem wygra tylko madrzejszy i lepiej poinformowany.
Tam gdzie w gre wchodza duze pieniadze, zawsze znajda sie oszusci. Warto wiec trzymac sie godnych zaufania domow maklerskich, a nie wierzyc w zapewnienia, kogos, kto obiecuje nam gory zlota przez telefon.
