Minął czarny piątek, cybernetyczny poniedziałek, trwa przedświąteczny sezon zakupów. Im bliżej Bożego Narodzenia, tym więcej sklepów chce nam dać swoje towary (na razie) bez pieniędzy. Banki wciskają nam karty kredytowe, dealerzy samochodowi idą na ustępstwa, żebyśmy tylko nabyli ich auto. Domy towarowe dają nam kredyt od ręki. Wiadomo, że instytucje finansowe żyją z udzielania kredytów, a placówkom handlowym kręci się interes wtedy, gdy klienci otwierają portfele. Niestety, przez nieprzemyślane zakupy możemy nabawić się kłopotów.
Darmowy kredyt?
Sklepy kuszą nas hasłami: “Kup teraz, zapłać za rok!” albo “Bez oprocentowania przez trzy lata!”. W ofertach takich prześcigają się sklepy meblowe, gospodarstwa domowego, sprzętu elektronicznego szczególnie przed świętami.
Odroczenie płatności polega na tym, że dobrzy klienci mogą zabrać towar natychmiast, a zapłacić za niego lub zacząć płacić dopiero w przyszłości. Jeżeli rachunek jest opłacony na czas, klient nie ponosi żadnych dodatkowych kosztów. Ale czasami poślizgnie mu się noga i bywa bardzo zaskoczony, gdy kredyt, który miał być bezpłatny okazuje się bardzo kosztowny.
Pułapki
Dlaczego sklepy dają takie korzystne warunki? Po to, żeby przyciągnąć klientów, oczywiście. Wielu nabywców decyduje się na zakup tylko dlatego, że odroczenie płatności im ten zakup umożliwia. Czy wobec tego warto rzucać się na każdą ofertę “kup teraz, płać później”? Radzę najpierw uświadomić sobie jej pułapki.
1. Zakup z odroczoną płatnością polega na udzieleniu klientowi kredytu. Kredyt ten jest bezprocentowy, ale zostanie udzielony tylko osobie z dobrą wierzytelnością kredytową. Nie masz dobrej punktacji FICO, zostaniesz odprawiony z kwitkiem.
2. Zakup z odroczoną płatnością ma sens tylko wtedy, gdy zapłacimy należność w terminie. Sprzedawca może “zapomnieć” powiedzieć nam o tym, że opóźnienie płatności spowoduje naliczenie drakońskich odsetek wstecznie, od daty odebrania towaru, a kontrakt wspomina o tym małym drukiem.
3. Oprocentowanie kredytu konsumenckiego jest bardzo wysokie, nawet powyżej dwudziestu procent, czyli więcej niż na kartach kredytowych.
4. Z odroczoną płatnością można zakupić tylko niektóre towary, pewnie te, na które nigdy byśmy się nie zdecydowali, gdyby nie specjalna oferta. Sklepy starają się pozbyć niechodliwych produktów przez oferowanie ich na dogodnych warunkach.
5. Za rok, kiedy pożyczkę trzeba będzie spłacić, możesz być w jeszcze trudniejszej sytuacji niż teraz. Możesz stracić pracę, mieć wydatki medyczne czy inne długi. Niedotrzymanie terminu spowoduje naliczenie drakońskich odsetek za cały czas wstecz i konieczność zwrotu kwoty znacznie wyższej niż pożyczyłeś. I tak wpadasz w spiralę długów, z której trudno się wydobyć.
Kto wpada w sidła
Teraz staje się zrozumiałe, dlaczego sklepy uparcie uszczęśliwiają klientów odroczeniem płatności. Po pierwsze, na zakup decydują się ludzie, którzy w normalnej sytuacji tego by nie zrobili. Są to często osoby lekkomyślne czy już zapożyczone. Statystyka wykazuje, że od 30% do 50% klientów nie spłaca kredytu w terminie, czy to z powodu nadmiernego zadłużenia, utraty pracy czy innych kłopotów. Ale to sklepów wcale nie martwi, przeciwnie, liczą one na to, bo inkasują wysokie odsetki.
Samoobrona: pamiętaj, by kupować tylko to, na co cię stać. A jeżeli decydujesz się na odroczoną płatność, to dowiedz się dokładnie, kiedy masz zapłacić należność i co ci grozi, jeżeli tego nie uczynisz na czas. I pamiętaj - nie podpisuj żadnego dokumentu, którego nie rozumiesz.
Banki lubią, gdy się zapożyczamy
Również w interesie banków jest wpychanie klientów coraz głębiej w długi. Minimalna spłata długu na karcie kredytowej jest skalkulowana na takim poziomie, że zwrot pożyczki zajmuje długie lata.
Niektóre banki dają klientom o napiętym budżecie możliwość opuszczenia płatności, co nazywa się “skip a payment”. To miłe, gdy bank jest elastyczny, ale z propozycji takiej korzystają przeważnie ludzie bez finansowej dyscypliny, którzy coraz głębiej toną w długach. Opuszczenie raty powoduje przedłużenie terminu pożyczki i powiększenie jej kosztu. Trudno się dziwić, że prawie milion Amerykanów rocznie deklaruje upadłość.
Prawo po twojej stronie
Ustawa zwana Credit CARD Act z 2010 roku oraz zmiany w Regulacji Z (części Truth in Lending Act) położyły kres najbardziej nieetycznym praktykom. Sklepy nie mogą reklamować swoich programów jako „0% APR”, więc anonsują „Zero interest” – niewielka różnica dla przeciętnego konsumenta, ale istotna, bowiem APR (Annual Percentage Rate), w odróżnieniu od odsetek (interest) uwzględnia wszystkie opłaty.
Pożyczkodawca musi też wyjawić konkretnie warunki kredytu oraz jaki będzie łączny koszt zakupu, jeżeli klient nie zapłaci na czas. Ostatnie dwa wyciągi z konta muszą zawierać przestrogę o nadchodzącym terminie płatności.
Zaciśnij pasa
Nie rób na kartę zakupów, za które nie mógłbyś zapłacić gotówką. Nie dopuść do tego, żeby brakowało ci pieniędzy do wypłaty. Stwórz budżet, który pozwoli ci podołać wydatkom z obecnym przychodem. Spisuj, ile wydajesz. Spróbuj wytrzymać tydzień bez wydawania pieniędzy, co sugeruje artykuł Tydzień bez zakupów. Zorientuj się, jakie są twoje wydatki w ciągu miesiąca i roku. Nie wyrzucaj żywności, nie marnotraw energii. Odkładaj nawet małe kwoty, bo, jak mówi przysłowie: „od grosza do grosza uzbiera się pół trzosa”. Stopniowe oszczędności dadzą ci z czasem finansowe zabezpieczenie na czarną godzinę.
Jeśli potrzebujesz pomocy w opracowaniu swego budżetu lub planu spłaty zadłużenia, to sięgnij po książkę pt. Życie od nowa: Jak uporządkować problemy w urzędach. W każdym stanie istnieją nienastawione na zysk organizacje (consumer credit counseling services), które świadczą doradztwo kredytowe bezpłatnie lub za niską opłatą. Znajdziesz je w witrynie National Foundation for Credit Counseling: www.nfcc.org.
Elżbieta Baumgartner
Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek-poradników, m.in. „Jak działa giełda”, „Jak inwestować w fundusze powiernicze”, „Jak chować pieniądze przed fiskusem”. Są one dostępne w D&Z House of Books, 5507 W. Belmont Ave w Chicago albo bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492, www.poradniksukces.com
