Pani Jolanta mieszka w Polsce, jest niepełnosprawna od dzieciństwa i dostaje skromną polską rentę inwalidzką. Pyta, czy mogłaby otrzymywać w Polsce amerykańską rentę po zmarłym ojcu, obywatelu amerykańskim. Ojciec wyjechał do Stanów i porzucił rodzinę w Polsce. O jego śmierci pani Jolanta dowiedziała się od znajomych. Już wiele lat temu złożyła podanie do Oddziału Świadczeń Federalnych przy Ambasadzie USA, ale jej odmówiono. Przez przypadek dowiedziała się o niepełnosprawnym koledze, będącym w sytuacji podobnej do niej, który jednak amerykańską rentę rodzinną dostał. „Dlaczego jestem traktowana inaczej od tej osoby? Czy należy mi się renta po ojcu, czy nie?” - pyta pani Jolanta.
Okoliczności pani Jolanty i jej kolegi mogą być inne. Przyjrzyjmy się im po kolei.
Kiedy renty dla dzieci
Dzieci emerytów, a także sieroty po zmarłych osobach ubezpieczonych w systemie Social Security mogą być uprawnione do renty rodzinnej Social Security.
Dzieci osoby ubezpieczonej niepozostające w związku małżeńskim, które nie ukończyły 18 lat (lub mają najwyżej 19 lat, o ile uczęszczają do szkoły podstawowej lub średniej w pełnym wymiarze godzin) mogą otrzymywać rentę rodzinną. Dzieci uprawnione są do renty w każdym wieku, jeżeli ich inwalidztwo jest trwałe i nastąpiło przed 22. rokiem życia (dziecko musi być stanu wolnego).
W niektórych przypadkach świadczenia mogą być wypłacane również pasierbom/pasierbicom, wnukom i dzieciom adoptowanym. Dziecko urodzone lub adoptowane po tym, jak pracownik zaczął pobierać świadczenia, może również kwalifikować się do renty. Oczywiście, świadczenia pośmiertne mogą otrzymać byli małżonkowie, jeżeli spełnili odpowiednie warunki.
Czy ojciec był ubezpieczony
Nie wiemy, ile lat ojciec pani Jolanty pracował w Stanach i czy był w pełni ubezpieczony. Większość osób musi mieć przepracowane co najmniej 40 kwartałów, żeby rodzina mogła dostać świadczenia pośmiertne. Staż pracy mierzony jest przepracowanymi kwartałami kalendarzowymi, podczas których pracownik zarobił nie mniej niż pewną kwotę ustaloną na dany rok (1,640 dol. kwartalnie w roku 2023). Młodszym pracownikom wystarcza mniej kwartałów pracy. Jeżeli ojciec nie wypracował w Stanach 40 kwartałów, to dzięki polsko-amerykańskiej umowie emerytalnej renta może zostać naliczona na podstawie jego łączonych okresów ubezpieczenia w Stanach i w Polsce.
Pani Jolanta nie musi przedstawić dokumentów płacowych ojca, bo Administracja Social Security posiada informacje o jego zarobkach w swoich bazach danych. Pani Jolanta musi tylko okazać swoją metrykę urodzenia dokumentującą ojcostwo oraz zaświadczenie o niepełnosprawności. Nawet jeżeli nie ma ona numeru Social Security ojca, SSA odnajdzie jego kartotekę po jego nazwisku i dacie urodzenia.
Wniosek: Zakładając, że ojciec był ubezpieczony, pani Jolanta może być uprawniona do renty rodzinnej, gdyż spełnia niezbędne warunki: jej inwalidztwo jest trwałe i nastąpiło przed ukończeniem 22. roku życia, oraz jest ona stanu wolnego.
Gdzie składać wniosek
O rentę pośmiertną należy starać się jak najszybciej, ponieważ wypłacana jest od dnia złożenia wniosku, a nie od daty śmierci pracownika.
W USA podania można składać w każdym biurze Social Security. Mieszkająca w Polsce pani Jolanta składa wniosek w Biurze Świadczeń Federalnych przy ambasadzie w Warszawie lub przy Konsulacie w Krakowie, a od 1 marca 2009 roku nawet w lokalnym oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który ma obowiązek przesłać dokumenty do SSA. Najlepiej jest skorzystać z usług Biura Świadczeń Federalnych, co można zrobić na odległość.
Radzę wypełnić Formularz Kontaktowy w sieci albo zadzwonić tam, zapytać o niezbędne dokumenty i procedurę. Rozpatrywanie sprawy zajmuje kilka miesięcy.
Ile wyniesie renta?
Wysokość renty rodzinnej zależy od zarobków zmarłej osoby, od stopnia pokrewieństwa i wieku odbiorcy. W przypadku pani Jolanty, jako niepełnosprawne dziecko zmarłego ojca otrzyma ona 75 proc. jego podstawy emerytury. Administracja Social Security będzie słała rentę do wyznaczonego przez nią banku w Polsce, ale wstrzyma 25.5 proc. tytułem amerykańskiego podatku dla nierezydentów (non-resident tax).
W Polsce renty i emerytury zagraniczne obłożone są 9-procentową składką zdrowotną oraz podatkiem dochodowym według skali, przeważnie 12-procentowym po uwzględnieniu kwoty wolnej od podatków. Skoro Polska podpisała ze Stanami umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, pani Jolanta powinna uzyskać w Biurze Świadczeń Federalnych odpowiednie zaświadczenie, żeby polski bank nie odprowadzał polskiego podatku. Po zaświadczenie stwierdzające fakt opodatkowania świadczeń w USA należy zwrócić się do BŚF telefonicznie lub w formie pisemnej, podając swoje imię i nazwisko oraz numer Social Security lub numer świadczenia w przypadku otrzymywania świadczenia rodzinnego (claim number - czyli numer Social Security ojca pani Jolanty).
Dlaczego odmówiono pani Jolancie w przeszłości?
Pani Jolanta twierdzi, że złożyła wniosek o rentę dawno temu. Jeżeli było to przed 1 marca 2009 roku, kiedy weszła w życie polsko-amerykańska umowa emerytalna, to nic dziwnego, że jej odmówiono.
Jak było: Przed 1 marca 2009 członkowie rodzin ubezpieczonych osób, niebędący obywatelami, byli uprawnieni do odbioru rent rodzinnych w Polsce pod warunkiem, że w przeszłości mieszkali w USA przez co najmniej 5 lat będąc w związku, który upoważnił ich do tych świadczeń. Mogli oni pobierać renty rodzinne w Polsce, ale po upływie 6 miesięcy to prawo tracili. Aby je odzyskać, musieli wrócić do USA co najmniej na miesiąc. Te przepisy nadal obowiązują obywateli innych krajów, ale nie Polski.
Jak jest: Po wejściu w życie umowy emerytalnej między Polską a Stanami (Totalization Agreement), te dwa wymogi są zniesione. Oznacza to, że świadczenia rodzinne Social Security mogą w Polsce dostać osoby uprawnione na zasadach takich samych, jak Amerykanie, bez względu na to, że mieszkają w Polsce, że nigdy nie były w Stanach, czy nie mają numeru Social Security.
Wniosek: Pani Jolanta powinna złożyć ponownie wniosek o rentę rodzinną. Wielu innych członków rodzin amerykańskich pracowników (żony, mężowie, byli małżonkowie, wdowy, wdowcy, dzieci, sieroty) może być uprawnionych do rent Social Security, a o tym nie wie. Poinformujmy ich o tym!
Elżbieta Baumgartner
Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek o profilu finansowym i konsumenckim, m.in. „Powrót do Polski”, „Emerytura reemigranta w Polsce”, oraz „Emerytura polska i amerykańska, ich łączenie i skutki Umowy o zabezpieczeniu społecznym”. Są one dostępne w D&Z House of Books, 5507 W. Belmont Ave. w Chicago, albo bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492, www.poradniksukces.com
